Hús dagsins: Aðalstræti 82

Fram á miðja 20.öld stóð lengi vel eini torfbærinn á Akureyri á Aðalstræti 82, Syðstahús eða Sibbukofi- nefndur svo eftir Sigurbjörgu Jónsdóttur sem bjó þar allan sinn aldur en hún lést 1944. Nú stendur hins vegar á þessari syðstu lóð Aðalstrætis - og lengi vel syðstu lóð innan þéttbýlis á Akureyri reisulegt steinsteypuhús.

Aðalstræti 82 reisti Jón Sveinsson, fyrrverandi bæjarstjóri árin 1951-52 eftir teikningum Bárðar Ísleifssonar. Sú teikning er ekki aðgengileg á Landupplýsingakerfinu, en hér má finna raflagnateikningu frá 1952 sem sýnir nokkurn vegin upprunalega herbergjaskipan. Húsið mun eiga “systkini” í Reykjavík en það er byggt eftir sömu teikningu og svokallaðir Prófessorabústaðir við Oddagötu og Aragötu í grennd við Háskóla Íslands. En Aðalstræti 82 er einlyft steinsteypuhús með lágu risi og háum kjallara undir hluta hússins, raunar mætti tala um jarðhæð undir austasta hluta hússins. Húsið er tvær eða þrjár álmur, eystri álma snýr stöfnum N-S, líkt og sú vestari sem er einlyft með lágu risi. Miðálman snýr mæni A-V. Vestari álma er raunar viðbygging, byggð um 1990 eftir teikningum Sigtryggs Stefánssonar. Flestir gluggar eru með lóðréttu miðfagi, með opnanlegu þverfagi öðru megin; ýmist ofan eða neðan. Á vesturálmu er mikið gluggastykki sem snýr mót suðri. Bárujárn er á þaki. Inngangar eru m.a. á austurhlið og norðurhlið og að þeim eru steyptar tröppur frá götu og stétt. Húsið er klætt perluákasti eða steinmulningi.

Sem áður segir reisti Jón Sveinsson þetta hús. Hann hafði tveimur áratugum fyrr reist hús við Hrafnagilsstræti en bjó í millitíðinni lítið eitt norðar við Aðalstræti á nr. 72. Ein helsta heimildin, sem ég notast við þegar ég vinn þessa pistla sem hér birtast er svonefnd Jónsbók. Hana vann Jón ásamt konu sinni, Fanneyju Jóhannesdóttur, árin 1945-55. Ekki er ekki óvarlegt að áætla, að hluti þeirrar vinnu hafi farið fram á heimili þeirra hér í Aðalstræti 82. Í Jónsbók er hægt að fletta upp hverju einasta húsi eða lóð á Akureyri árið 1933- eða um það leyti sem Jón lét af embætti bæjarstjóra. Þar er tilgreind upprunasaga húss sem þá stendur á lóð, þ.e. hver fékk byggingarleyfi og hvenær, og einnig er þess getið, ef bókuð hafa verið leyfi fyrir breytingu á viðkomandi húsum. Þetta eru tvær 250 blaðsíðna handskrifaðar bækur, sem varðveittar eru á Héraðsskjalasafninu. (Þess má geta, að ekki eru neinar heimildir um núverandi hús við Aðalstræti 82 í Jónsbók – enda húsið reist löngu eftir þann tíma sem sú bók miðast við). Kannski var þetta verk Jóns vísir að fyrstu húsakönnun sem unnin var á Akureyri. Húsið hefur alla tíð verið íbúðarhús, einbýlishús og haldið vel við. Þrátt fyrir að vera komið á sjötugsaldur er húsið í hópi yngstu húsa við Aðalstræti- sem er önnur elsta gata bæjarins. Húsið er glæsilegt og reisulegt og til mikillar prýði og garðurinn væri raunar efni í annan pistil. Hann er raunar líkastur lystigarði, lóðin er afar víðlend (2793 fermetrar skv. Fasteignaskrá) og nær hátt upp í brekkuna ofan við. Hún er öll vel gróin alls konar trjágróðri og skrautjurtum. Ég hef ekki getað séð annað, þegar ég á þarna leið um að sumarlagi að garðurinn sé vel hirtur og snyrtilegur. Eins og raunar húsið sjálft. Skv. Húsakönnun sem gerð var árið 2012 um Innbæinn (byggir að hluta á eldri könnun frá 1985 og gefin var út á bók) er húsið sagt “Samstæð hús og heild sem lagt er til að vernda með hverfisvernd í deiliskipulagi” (Hjörleifur Stefánsson og Hanna Rósa Sveinsdóttir 2012: 71). Meðal trjágróðurs á lóð er mikill grenilundur sem stendur norðan við húsið. Líklega er þarna um að ræða sitkagreni, en trén eru býsna há, gætu verið nærri 20 metrum. Myndirnar með færslunni eru teknar á Uppstigningardag, 14.maí 2015.

 

Heimildir:  Hjörleifur Stefánsson og Hanna Rósa Sveinsdóttir. 2012. Húsakönnun- Fjaran og Innbærinn. Aðgengilegt á vefnum á slóðinni http://www.akureyri.is/static/files/Skipulagsdeild/Deiliskipulog/Innbaer/Innbaer_husakonnun.pdf

 

Steindór Steindórsson. 1993. Akureyri: höfuðborg hins bjarta norðurs. Reykjavík: Örn og Örlygur.