Hús dagsins: Munkaþverárstræti 11

 

Búir þú í húsi á Akureyri, sem byggt er á árunum 1920-40, eru dágóðar líkur á því að einn þeirra þriggja hafi teiknað það: Halldór Halldórsson, Sveinbjörn Jónsson eða Tryggvi Jónatansson. Þessir þrír voru meðal “stærstu nafna” í húsateikninga “bransanum” á þessu árabili og hinn síðast taldi teiknaði og byggði eigið hús á Munkaþverárstræti 11 árið 1930-31. Seint í ágúst 1930 fékk hann lóð sem þeir Friðgeir Sigurbjörnsson og Jóhannes Jónsson höfðu fengið á leigu. Sótti Tryggvi um að fá að byggja steinsteypt íbúðarhús, eina hæð á kjallara með háu risi og kvisti og samþykkti Bygginganefnd bæði leigjendaskipti á lóð og byggingu hússins. Það fylgir að vísu ekki sögunni hvort Tryggvi byggði húsið fyrir sig sjálfan eða í umboði annars , en í Jónsbók (1933) er Ólafur Thorarensen bankastjóri skráður fyrir húsinu.

Munkaþverárstræti 11 er einlyft steinsteypuhús á miðlungsháum kjallara og með háu gaflsneiddu risi og smáum miðjukvisti. Kvisturinn er nokkuð óhefðbundinn í laginu, margstrendur með turnþaki og þremur gluggum, einum á hverri. Lögun kvistsins mætti lýsa sem “hálfum sexhyrningi”. Á bakhlið er stærri kvistur með einhalla, aflíðandi þaki og á norðurhlið hússins er forstofubygging með svölum ofan á. Á bakhlið er bíslag með einhalla þaki en það mun byggt 1963 eftir teikningum Snorra Guðmundssonar. Einfaldir þverpóstar eru í gluggum,sumir með tvískiptu fagi og bárujárn er á þaki.Húsið er teiknað sem einbýlishús og á upprunalegum teikningum má sjá kvistinn góða að framan auk bakkvists og forstofubygginga.

Þarna bjuggu á 4. og 5.áratugnum þau Ólafur Thorarensen bankastjóri og kona hans María Thorarensen. Hún var í hópi forystukvenna í Kvenfélaginu Framtíðinni en hér má sjá auglýsingu frá þeim frá árinu 1935 þar sem þær standa fyrir söfnun fyrir byggingu elliheimilis. Hófst þar löng og ströng vegferð þeirra eljusömu dugnaðarkvenna, sem lauk með vígslu Elliheimilis Akureyrar -nú Dvalarheimilið Hlíð- á 100 ára afmæli Akureyrar 29.ágúst 1962. Elliheimilissjóður þeirra Framtíðarkvenna gegndi í millitíðinni, þ.e. árin 1939-49 þó nokkru hlutverki í byggingu nýs sjúkrahúss svo sem fram kemur hér í Degi í júlí 1950. Þar kemur einnig fram, að þá þegar hafi Elliheimili Akureyrar verið valinn staður ofan nýja sjúkrahússins neðan Þórunnarstrætis. Kúrt Sonnenfeld tannlæknir bjó þarna um áratugaskeið, en hann starfrækti tannlæknastofu í húsinu um miðja 20.öld.

Munkaþverárstræti 11 er stórbrotið og glæsilegt hús. Því er vel haldið við og lítið breytt frá upphaflegri gerð, m.v. upprunalegar teikningar. Gaflsneiðingar og kvisturinn skemmtilegi gefur því sinn sérstaka svip og svo vill til að höfundar Húsakönnunar 2015 eru á sama máli og greinarhöfundur hvað varðar. Lóðin er líka vel hirt og til prýði – eins og húsið sjálft. Ein íbúð er í húsinu. Myndin er tekin á lognkyrru vorkvöldi, 25.maí 2017.

 

Heimildir: Akureyrarbær og Teiknistofa Arkitekta, Gylfi Guðjónsson og félagar. (2015). Norðurbrekkan, neðri hluti. Húsakönnun. Pdf-útgáfa aðgengileg á slóðinni http://www.akureyri.is/static/files/Skipulagsdeild/Deiliskipulog/Nordur_Brekka/n-brekka-husakonnun-150129-vefutgafa.pdf

Bygginganefnd Akureyrar. Fundargerðir 1921-30. Fundur nr. 651, 25.ágúst 1930.

Jón Sveinsson. 1955. „Jónsbók“. (Skrá yfir upprunasögu húsa sem stóðu á Akureyri um 1935, tekin saman 1945-55). Óprentað, óútgefið; varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

Tvær ofantaldar heimildir eru óprentaðar og óútgefnar; varðveittar á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.