Hús dagsins: Helgamagrastræti 24

Árið 1946 fékk Aðalsteinn Einarsson lóð við Helgamagrastræti ásamt byggingarleyfi fyrir húsi, steinsteyptu á  einni hæð með valmaþaki og með kjallara undir hluta, 13x10m auk útskots 6,6x2,2m. Fullbyggt mun húsið hafa verið 1949, en það er alltént skráð byggingarár þess.

Helgamagrastræti 24 er tvílyft steinsteypuhús (í byggingarleyfi er reyndar talað um eina hæð á kjallara, og neðri hæð er vitaskuld niðurgrafin að hluta ) með lágu valmaþaki. Á framhlið er útskot og í kverkinni á milli inngöngudyr. Veggir eru múrhúðaðir og bárujárn á þaki, og einfaldir lóðréttir póstar í gluggum. Á suðurhlið er gluggi sem er áberandi stærri en aðrir gluggar hússins, að þeirri gerð sem undirritaður hefur jafnan kallað „stofuglugga“ og utan um hann steyptur rammi auk þess sem steypt lóðrétt bönd prýða útskot framhliðar.

Aðalsteinn Einarsson, sem byggði Helgamagrastræti 24 var frá Eyrarlandi í Öngulsstaðahreppi (nú Eyjafjarðarsveit) og starfandi lengi vel sem aðalgjaldkeri Kaupfélags Eyfirðinga, KEA. Hann var sonur Einars Árnasonar, sem sat á Alþingi fyrir Eyfirðinga árin 1916- ´42 og gegndi embætti fjármálaráðherra árin 1929-´31. Eiginkona Aðalsteins, Ólöf Friðriksdóttir, sem var frá Selabóli í Önundarfirði, starfaði áratugum saman sem hjúkrunarkona,  og veitti ungbarnaeftirlitinu forstöðu um árabil. Eflaust eru þeir ófáir Akureyringarnar sem notið hafa umönnunar hennar í upphafi æviskeiðs. Þá var hún mjög virk í félagsstarfi hvers konar, s.s. í Stúkunni Brynju, þar sem hún sat í stjórn og Friðbjarnarhúsnefnd. Hún var og virk  í andlegum málefnum, var félagi í Guðspekifélagi Íslands í hálfa öld. Aðalsteinn og Ólöf bjuggu hér um áratugaskeið,  eða til dánardægra, hann lést 1985 en hún 1996. Þau ræktuðu garð sinn af mikilli natni, og hlutu þau verðlaun Fegrunarfélags Akureyrar árið 1956 fyrir fegursta skrúðgarðinn á Norðurbrekku (Þarna er þessi bæjarhluti kallaður Norðurbrekka, en hvort tveggja mun „viðurkennt“, Norðurbrekka og Ytri Brekka).

Húsið og lóðin hefur  líkast til fengið afbragð viðhald frá upphafi enda ástand húss mjög gott. Það mun nokkurn veginn óbreytt frá upphafi að ytra byrði en 2013 munu hafa verið gerðar „ýmsar breytingar á innra skipulagi“ skv. Húsakönnun 2015. Hönnuðir þeirra breytinga voru Einar Hlér Einarsson og Shrutti Basappa. Í áðurnefndri Húsakönnun er húsið metið með varðveislugildi 1 sem hluti áhugaverðrar heildar. Sem fyrr segir, eru hús og lóð í góðri hirðu og sama er einnig að segja að steyptri stöplagirðingu með járnavirki á lóðarmörkum. Lóðin er prýdd ýmsum trjám og gróðri, ber þar mest á miklu lerkitré. Væntanlega er þarna um að ræða tré sem þau Aðalsteinn og Ólöf gróðursettu á sínum tíma. Ein íbúð er í húsinu. Myndin er tekin þann 3. maí 2019.

Heimildir:

Akureyrarbær og Teiknistofa Arkitekta, Gylfi Guðjónsson og félagar. (2015). Norðurbrekkan, neðri hluti. Húsakönnun. Akureyrarbær: Pdf-útgáfa aðgengileg á  slóðinni http://www.akureyri.is/static/files/Skipulagsdeild/Deiliskipulog/Nordur_Brekka/n-brekka-husakonnun-150129-vefutgafa.pdf 

Bygginganefnd Akureyrar. Fundargerðir 1941-48. Fundur nr. 1059, þ. 19. júlí 1946. Óprentað og óútgefið, varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.