Hús dagsins: Helgamagrastræti 30

Eftir nokkurra vikna viðdvöl á Oddeyri og Oddeyrartanga höldum við aftur upp á Brekku og í Helgamagrastrætið, að ysta hluta götunnar, þ.e. norðan Bjarkarstígs. Þess má til gamans geta, að í dag eru liðin 80 ár síðan götuheitið Helgamagrastræti birtist fyrst á prenti. Það var í blaðinu Íslendingi þann 6. október 1939, en þar auglýsti Kristinn Sigmundsson til sölu ýmis konar grænmeti til sölu í Helgamagrastræti 3. Því má að sjálfsögðu halda til haga, að Kristinn var föðurafi þess sem þetta ritar. En á norðausturhorni Helgamagrastrætis og Bjarkarstígs stendur Helgamagrastræti 30: 

Helgamagrastræti 30 reisti Bjarni Rósantsson múrarameistari árið 1942. Hann fékk lóð, þá fyrstu austan Helgamagrastrætis og norðan Krabbastígs, en í mars 1942 var nafnið Bjarkarstígur ekki komið til heldur hét gatan Krabbastígur upp að Helgamagrastræti. Það var svo í júní sama ár, sem Bjarna var leyft að byggja hús, eina hæð á kjallara, byggt úr steinsteypu með steinlofti yfir kjallara og steinþaki. Stærð hússins 11x9m. Bjarni gerði sjálfur teikningarnar að húsinu.

Helgamagrastræti 30 er einlyft steinsteypuhús á háum kjallara. Húsið er tvær álmur og sú syðri breiðari og á hvorri álmu eru há einhalla þök (skúrþök). Halla þökin, sem eru timburþök með breiðum köntum, hvor til sinnar áttar og mynda þannig skipt risþak. Einfaldir póstar eru í gluggum, múrhúð á veggjum og bárujárn á þaki.

Bjarni Rósantsson, sem var frá Efstalandi í Öxnadal, starfaði um árabil sem byggingameistari Akureyrarbæjar. Á meðal fjölmargra húsa sem Bjarni byggði eða kom að byggingu má nefna hús Iðnskólans við Þingvallastræti 23, sem fullbyggt var 1969 og er nú Icelandair Hotel. Þá byggði einnig eigið hús við Munkaþverárstræti 22 árið 1936, eða sex árum áður en hann byggði Helgamagrastræti 30. Bjarni bjó hér ásamt fjölskyldu sinni um áratugaskeið, en eiginkona hét  Björg Hallgrímsdóttir. Hann lést árið 1973, þá búsettur hér en hún lést 1988. Ýmsir hafa átt húsið og búið hér eftir tíð þeirra Bjarna og Bjargar. Á níunda áratugnum og fram yfir 1990 var rekin í húsinu verslunin Hestasport.   Upprunalega var húsið með flötu þaki, en ekki fylgir sögunni hvenær risþak var byggt á húsið eða heldur hver hannaði þær breytingar. Þá er bílskúr áfastur við húsið að norðanverðu, líklega byggður fáeinum árum síðar en húsið. Árið 1995 var byggt á húsið skyggni yfir inngöngudyr og gluggum hússins breytt, eftir teikningum Fanneyjar Hauksdóttur. Húsið er í mjög góðri hirðu og er til prýði, hvort heldur sem er í götumynd Helgamagrastrætis eða Bjarkarstígs. Þá er lóðin mjög gróin, svo sem gengur og gerist á þessum slóðum og ber þar mikið á gróskumiklum birkitrjám. Í Húsakönnun 2015 hlýtur húsið varðveislugildi 1 sem hluti af áhugaverðri heild funkishúsa, þrátt fyrir að teljast mikið breytt frá upphafi. Myndin er tekin þann 3. maí 2019.

Heimildir:

Akureyrarbær og Teiknistofa Arkitekta, Gylfi Guðjónsson og félagar. (2015). Norðurbrekkan, neðri hluti. Húsakönnun. Akureyrarbær: Pdf-útgáfa aðgengileg á  slóðinni http://www.akureyri.is/static/files/Skipulagsdeild/Deiliskipulog/Nordur_Brekka/n-brekka-husakonnun-150129-vefutgafa.pdf 

Bygginganefnd Akureyrar. Fundargerðir 1941-48. Fundur nr. 901, þ. 6. mars 1942. Fundur nr. 26. júní 1942. Óprentað og óútgefið, varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.