Hús dagsins: Oddeyrargata 34

Samkvæmt svonefndri Jónsbók, sem varðveitt er á Héraðsskjalasafninu, er uppruni hússins að Oddeyrargötu rakinn til þess að þeir Gunnar Larsen og Vigfús Friðriksson leyfi til að reisa íbúðarhús úr steinsteypu, einnar hæðar á háum kjallara og með mansardþaki, að ummáli 8,5x9,5m. Þetta var í maímánuði 1930, en þess má til gamans geta að síðla þann sama mánuð fæddist drengur í San Fransisco í Californíu að nafni Clint Eastwood. Lóðin var sögð 800 fermetrar. Upprunalegar teikningar eru óáritaðar en Teiknistofa Arkitekta, Gylfi Guðjónsson og félagar (2015) telja líklegast að Stefán Halldórsson húsasmíðameistari og Þorsteinn Þorsteinsson byggingameistari hafi teiknað húsið.

Oddeyrargata 34  er einlyft steinsteypuhús á lágum kjallara með háu, bogadregnu mansardþaki og miðjukvisti sem einnig er með sveigðu mansardlagi. Steyptir kantar og skrautlegar súlur ramma þak og veggi inn, súlur eru á hornum en einnig undir kvisti og einnig eru steyptar syllur eða kantar ofan glugga á neðri hæð og kvistglugga. Ekki veit ég, hvort rétt væri að kalla glugga á þaki beggja vegna kvisti eða þakglugga. Gluggapóstar eru láréttir með tvískiptum efri póstum. Á neðri hluta þaks er skífuklæðning en bárujárn á þeim efri. Á norðurgafli er forstofubygging og steyptar tröppur með skrautlegu steyptu handriði. Svalir eru ofan á forstofubyggingunni en einnig eru svalir aðrar svalir á efri hæð, nærri norðvesturhorni og sólpallur úr timbri á neðri hæð bakatil. Húsið er teiknað sem tveggja íbúða hús, hvor íbúðin á sinni hæð. Sú íbúðaskipan hefur líkast til haldist alla tíð þó einstaka herbergi hafi verið leigð til einstaklinga og fjölskyldna fyrstu áratugina. Oddeyrargata 34 var fullbyggð 1931 en í árbyrjun það ár, auglýsir G.[unnar] Larsen eftir tilboðum í smíði og múrverk innanhús- og er það elsta heimildin sem finna má timarit.is um húsið.

Segja má að það sé einstakt í sinni röð í bókstaflegri merkingu því það er frábrugðið næstu húsum í þessari geðþekku steinhúsaröð. Húsið er svipsterkt og sérlega skrautlegt á margan hátt og ekki skemmir fyrir að húsinu er vel við haldið og í góðri hirðu. Ég hefði sagt að húsið ætti umsvifalaust að friða einfaldlega vegna einstakrar og glæstrar gerðar- en það er má að segja um mörg hús. En í Húsakönnun 2015 um Norður Brekkuna er húsið talið hafa annars stigs varðveislugildi sem “Hluti samstæðrar húsaraðar klassískra húsa. Sérstætt vegna stílbrigða.” (Teiknistofa Arkitekta, Gylfi Guðjónsson og félagar, 2015:211) Sá sem þetta ritar getur ekki annað en tekið undir þetta.

Lóð hússins er mjög vel gróin. Hún er mishæðótt og stendur húsið á að giska 3-4m hærra en gatan sjálf. Fremst á lóð er mikil blómagarður og er hann á “tveimur hæðum” ef svo má segja og beðin aðskilin með hellulögn líkt og í grasagörðum. Mikill trjágróður er á lóðinni, raunar svo mikill að húsið er lítt sjáanlegt yfir hásumarið. Sumum þykir mikil synd að glæsihýsi á borð við Oddeyrargötu 34 séu hulin trjágróðri. En stæðileg og glæst tré eru að mínum dómi engu minni prýði en skrautleg hús. Síðan má hafa það í huga, að laufskrúð byrgir aðeins sýn yfir sumarið og hluta hausts, þ.e. varla nema þriðjung ársins. Myndirnar með færslunni eru teknar þann 5.mars og 24.apríl 2016 og 15.júlí 2015. 

 

 

 

 

 

 

 

 

Blómagarðurinn á lóð Oddeyrargötu 34 að vorlagi.

 

Heimildir: Jón Sveinsson. 1955. „Jónsbók“. Upplýsingar um upprunasögu hús á Akureyri árið 1933.

Varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

Akureyrarbær og Teiknistofa Arkitekta, Gylfi Guðjónsson og félagar. (2015). Norðurbrekkan, neðri hluti. Húsakönnun. Pdf-útgáfa aðgengileg á slóðinni http://www.akureyri.is/static/files/Skipulagsdeild/Deiliskipulog/Nordur_Brekka/n-brekka-husakonnun-150129-vefutgafa.pdf