Munkaþverárstrætið eins og það leggur sig

Hér eru færslur um húsin við Munkaþverárstrætið. Syðri og eldri hlutann tók ég fyrir að mestu í fyrrasumar, en sunnudaginn 18. febrúar arkaði ég um nyrðri hluta götunnar og ljósmyndaði hús nr. 17 - 44. Ásamt Sniðgötu, milli Munkaþverárstrætis og Brekkugötu. Þ.a. þau hús (sem eru einungis þrjú) tek ég fyrir á næstunni. Enda þótt þessi vefur verði 10 ára næsta sumar og aldrei hafi liðið meira en 3 vikur milli pistla,eru enn fjölmörg Akureyrsk hús við þó nokkrar götur sem ég gæti tekið fyrir hér. Og það jafnvel þótt ég haldi við að öllu jöfnu við byggingaráraviðmiðið 1940-50. 

 

Munkaþverárstrætið er um 500 metra löng og við hana standa 40 hús, byggð árin 1930- 60, langflest húsin eða öll nema tvö fyrir 1950. Þess má geta, að 15 þeirra teiknaði Tryggvi Jónatansson. Við eldri hluta götunnar standa hús í steinsteypuklassískum stíl, mörg með háu risi en norðan Krabbastígs/Bjarkarstíg eru funkisáhrifin alls ráðandi. En hér eru tenglar á greinarnar mínar um Munkaþverárstrætishúsin. Endilega látið mig vita, ef tenglarnir vísa annað á rangar færslur - eða ekki neitt ;) 

 

Munkaþverárstræti 1 (1934)

Munkaþverárstræti 2 (1960)

Munkaþverárstræti 3 (1930)

Munkaþverárstræti 4 (1934)

Munkaþverárstræti 5 (1930)

Munkaþverárstræti 6 (1934)

Munkaþverárstræti 7 (1931)

Munkaþverárstræti 8 (1931)

Munkaþverárstræti 9 (1932)

Munkaþverárstræti 10 (1931)

Munkaþverárstræti 11 (1932)

Munkaþverárstræti 12 (1935)

Munkaþverárstræti 13 (1930)

Munkaþverárstræti 14 (1942)

Munkaþverárstræti 15 (1935)

Munkaþverárstræti 16 (1930)

Munkaþverárstræti 17  (1937)

Munkaþverárstræti 18  (1937)

Munkaþverárstræti 19  (1937)

Munkaþverárstræti 20  (1936)

Munkaþverárstræti 21  (1938)

Munkaþverárstræti 22  (1936

Munkaþverárstræti 23  (1937)

Munkaþverárstræti 24  (1938)

Munkaþverárstræti 25  (1937)

Munkaþverárstræti 26  (1936)

Munkaþverárstræti 27  (1940)

Munkaþverárstræti 28  (1944)

Munkaþverárstræti 29  (1951)

Munkaþverárstræti 30  (1942)

Munkaþverárstræti 31  (1942)

Munkaþverárstræti 32  (1947)

Munkaþverárstræti 33  (1948)

Munkaþverárstræti 34  (1943)

Munkaþverárstræti 35  (1941)

Munkaþverárstræti 37  (1941)

Munkaþverárstræti 38  (1942)

Munkaþverárstræti 40  (1942)

Munkaþverárstræti 42  (1942)

Munkaþverárstræti 44  (1943)

Ef tekið er meðaltal af byggingarárum er niðurstaðan u.þ.b. 1938, þ.a. árið 2018 er meðalaldur húsa við Munkaþverárstrætið 80 ár.

 

Hús dagsins: Munkaþverárstræti 29

Munkaþverárstræti 29 mun vera byggt árið 1951, en ekki gat höfundur fundið neinar heimildir um húsið í fundargerðarbókum Bygginganefndar frá árunum 1948 – 57. Alltént kemur Munkaþverárstræti 29 hvergi fyrir í „registrum“ í fundargerðunum, og ekki gat höfundur séð það í neinum fundargerðum áranna 1950 og 1951. Nöfn þeirra sem skráð eru til heimilis þarna fyrstu ár eftir byggingu er heldur ekki þar að finna. (Að sjálfsögu er sá fyrirvari, að höfundi hafi einfaldlega yfirsést eða hreinlega ekki leitað nógu vel). Teikningarnar gerði Tryggvi Jónatansson og vera má, að hann hafi stýrt byggingu hússins.

 Árið 1954 búa þarna skv. Íbúaskrá þau Agnar Tómasson og Sigurlaug Óskarsdóttir,en þar kemur fram að þau hafi flutt út það ár. Þá fluttu í húsið þau Friðrik Adolfsson og Jenný Lind Valdimarsdóttir og leigðu þau húsið af Sambandi íslenskra samvinnufélaga. Elsta heimildin sem finna má á timarit.is er frá september 1953 þar sem Jóna Kjartansdóttir óskar eftir stúlku til innanhússtarfa.  Árið 1962 keyptu húsið þau Stefán Stefánsson verslunarstjóri hjá KEA og María Jónína Adolfsdóttir og bjuggu þau þarna um árabil.  Byggðu þau við húsið um 1967, álmu til austurs en teikningarnar að henni gerði Birgir Ágústsson. Húsið er einlyft steinsteypuhús með einhalla þaki til tveggja átta, þ.e. þak eystri hluta hallar til vesturs en þak vestri hluta, viðbyggingar hallar til austurs. Gluggar eru með einföldum póstum og þakdúkur eða pappi á þaki. Á miðri suðurhlið er sólskáli og á lóðarmörkum er upprunaleg girðing, steyptir stöplar með járnavirki. Á framhlið er mjótt útskot eftir hálfri hlið og inngöngudyr í kverkinni á milli. Meðalaldur húsa við Munkaþverárstræti árið 2018 er 80 ár, og er Munkaþverárstræti 29, byggt 1951, annað yngsta húsið við götuna. Það er engu að síður í góðu samræmi við heildarmynd götunnar, enda er aldursmunur hússins og nærliggjandi húsa svosem ekki sláandi. Húsið er hluti hinnar löngu og samstæðu heildar funkishúsa við götuna, og viðbygging þykir vera lítt áberandi, skv. Húsakönnun 2015, sem metur húsið með 1. stigs varðveislugildis, líkt og langflest húsin við Munkaþverárstræti. Á lóðarmörkum er upprunaleg girðing, steyptir stöplar með járnavirki og lóðin vel gróin og í góðri hirðu. Myndin er tekin sunnudaginn 18. febrúar 2018 en þann dag brá sá sem þetta ritar sér í ljósmyndaleiðangur um nyrðri hluta Munkaþverárstrætið.

Heimildir:

Akureyrarbær og Teiknistofa Arkitekta, Gylfi Guðjónsson og félagar. (2015). Norðurbrekkan, neðri hluti. Húsakönnun. Akureyrarbær: Pdf-útgáfa aðgengileg á slóðinni http://www.akureyri.is/static/files/Skipulagsdeild/Deiliskipulog/Nordur_Brekka/n-brekka-husakonnun-150129-vefutgafa.pdf

Íbúaskrá Akureyrar 1954. Varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

Spjaldskrármanntal á Akureyri 1951- 60. Varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

Hús dagsins: Munkaþverárstræti 44

Munkaþverárstræti 44 er það nyrsta við götuna og  stendur það lítið eitt neðan við gatnamót götunnar og Helgamagrastrætis, nærri efstu húsum við Brekkugötu. Um er að ræða tvílyft steinsteypuhús með valmaþaki en húsið byggði Guðmundur Ólafsson. Teikningarnar að húsinu gerði Stefán Reykjalín byggingameistari og sonur Guðmundar.

            En það var síðla vetrar 1943 sem Guðmundur falaðist eftir því, að fá reisa hús á lóðinni en Byggingarnefnd hafnaði þeirri beiðni á grundvelli þess, að lóðin væri of lítil. En lóðin er þríhyrnd þar sem Helgamagrastrætið og Munkaþverárstrætið sveigja til gangstæðra átta. Austurmörk lóðarinnar liggja að lóðinni Brekkugötu 43. Þá lóð átti á þessum tíma Þorsteinn Þorsteinsson gjaldkeri og ferðafrömuður. Þeir Guðmundur gerðu samning sín á milli, um að Þorsteinn eftirléti Guðmundi 1m breiða spildu af sinni lóð. Þeim samningi framvísaði sá síðarnefndi til Byggingarnefndar. Þessi metri hafði greinilega úrslitaáhrif um byggingarleyfið því þann 16. apríl 1943 fær Stefán Reykjalín leyfi fyrir hönd föður síns að reisa r- steinshús með járnklæddu timburþaki, 7,75x6,75m að stærð. Þeir feðgar, Guðmundur og Stefán eiga heiðurinn af fjölmörgum húsum á Akureyri. Guðmundur byggði árið 1926 Brekkugötu 29 sem er steinsteypt stórhýsi í burstabæjarstíl, líkast til hið eina sinnar tegundar hér í bæ. Sú húsagerð var þó nokkuð algeng til sveita á fyrri hluta 20. aldar. Stefán teiknaði og byggði á sínum starfsferli vel á annað hundrað raðhúsaíbúða (sbr. Ak.bær, Gylfi Guðjónsson o.fl. 2015: 22). Meðal húsa eftir hann hér í nágrenninu er húsið á Klapparstíg 3, en það teiknaði hann aðeins 19 ára árið 1933. 

Munkaþverárstræti 44 er tvílyft steinhús með lágu valmaþaki. Á norðurhlið er forstofuálma eða útskot og steyptar tröppur upp á efri hæð. Veggir eru með steiningu og bárujárn á þaki en einfaldir lóðréttir póstar í gluggum. Á lóðinni stendur einnig bílskúr, byggður 1979 eftir teikningum Sigurðar Oddssonar, en skúrinn tvöfaldur, sameiginlegur með Brekkugötu 45. Húsið er í mjög góðu standi og lítur vel út en mun að mestu óbreytt frá upprunalegri gerð, a.m.k. að ytra byrði. Húsið fær varðveislugildi 1 í Húsakönnun 2015, enda þótt það standi eilítið utan við hina heilsteyptu funkishúsaröð við austanvert Munkaþverárstrætið. Myndin er tekin þann 18. feb. 2018.

Heimildir:

Akureyrarbær og Teiknistofa Arkitekta, Gylfi Guðjónsson og félagar. (2015). Norðurbrekkan, neðri hluti. Húsakönnun. Akureyrarbær: Pdf-útgáfa aðgengileg á slóðinni http://www.akureyri.is/static/files/Skipulagsdeild/Deiliskipulog/Nordur_Brekka/n-brekka-husakonnun-150129-vefutgafa.pdf

Bygginganefnd Akureyrar. Fundargerðir 1941-48.  Fundur nr. 938, 26. mars 1943. Fundur nr. 939, 2. apríl 1943, nr. 940, 16. apríl 1943.

Óprentað og óútgefið; varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

Hús dagsins: Munkaþverárstræti 42

Páll Friðfinnsson byggingameistari frá Skriðu í Hörgárdal reisti Munkaþverárstræti 42  eftir eigin teikningum árið 1942. Þann 5. september 1941, úthlutaði byggingarnefnd Páli lóðina norðan við Óskar Gíslason [Munkaþverárstræti 40, sem yfirfærð var til Steindórs Steindórssonar vorið eftir] ásamt leyfi til byggingar húss skv. meðfylgjandi lýsing. Ekki fylgir þessi meðfylgjandi lýsing í fundargerð en Munkaþverárstræti 42 er einlyft steinsteypuhús með einhalla, aflíðandi þaki og á lágum kjallara, með mjóu útskoti að framan eftir hálfri hlið og inngöngudyr í kverkinni á milli og steyptar tröppur upp að þeim. Steyptur þakkantur  með tveimur stöllum auk þriðja og hæsta stalls á útskoti að framan.  Húsið er klætt steiningarmúr og dúkur eða pappi á þaki. Einfaldir lóðréttir póstar eru í gluggum og horngluggar í anda funkisstefnunar til suðurs og austurs. Páll Friðfinnsson var afar afkastamikill og laginn byggingameistari og á heiðurinn af mörgum húsum á Akureyri, bæði sem hönnuður og byggingameistari. Í næsta nágrenni þessa húss teiknaði hann m.a. Krabbastíg 4 (1936) og nokkur hús við Helgamagrastræti. Eitt fyrsta húsið sem hann byggði stóð skammt ofan við Gleráreyrar  og kallaðist Sólvellir. Það hús byggði hann 1933 en það var rifið á 10. áratug 20. aldar.

Munkaþverárstræti 42 er nokkuð dæmigert funkishús, einfalt og látlaust. Líklega má fullyrða, að það sé óbreytt frá upphafi, það er a.m.k. sagt í upprunalegri mynd í Húsakönnun 2015 en það er í engu að síður í góðri hirðu. Húsið hefur alla tíð verið einbýlishús og hafa margir átt þarna heima í lengri eða skemmri tíma, eins og gengur og gerist með ríflega 75 ára hús. Húsið er hluti hinnar löngu og heilsteyptu raðar funkishúsa við Munkaþverárstrætið. Myndin er tekin þ. 18. feb. 2018.

Þessi mynd er tekin við gatnamót Dalsbrautar og Borgarbrautar og er horft upp Borgarbraut, spölkorn neðan við Háskólasvæðisins á Sólborg. Borgarbraut er stofnbraut utan úr Glerárþorpi og niður á Oddeyri. Trjálundurinn á miðri mynd stóð við Sólvelli, en það hús byggði Páll Friðfinnsson byggði 1933.  Stóð h.u.b. á þeim stað sem gatan liggur nú, en var þá langt utan þéttbýlis en þó í alfaraleið milli Glerárþorps og Akureyrar; gamla brúin er þarna beint neðan við. Enn stendur hluti snúrustaurs og sést glitta í hann á myndinni undan trjám vinstra megin. Myndin er tekin þ. 10. sept. 2018. 

 

 

 

Heimildir:

Akureyrarbær og Teiknistofa Arkitekta, Gylfi Guðjónsson og félagar. (2015). Norðurbrekkan, neðri hluti. Húsakönnun. Akureyrarbær: Pdf-útgáfa aðgengileg á slóðinni http://www.akureyri.is/static/files/Skipulagsdeild/Deiliskipulog/Nordur_Brekka/n-brekka-husakonnun-150129-vefutgafa.pdf

Bygginganefnd Akureyrar. Fundargerðir 1935-41. Fundur nr. 883, 5. sept. 1941.

Óprentað og óútgefið; varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

Hús dagsins: Munkaþverárstræti 40

Munkaþverárstræti 40 reisti Steindór Steindórsson frá Hlöðum, menntaskólakennari, síðar skólameistari MA  árið 1942. Teikningarnar gerði Tryggvi Jónatansson, en þau Steindór og kona hans Kristbjörg Dúadóttir gerðu uppkaststeikningar að herbergjaskipan.  Munkaþverárstræti 40 er einlyft steinsteypuhús á háum kjallara og með lágu valmaþaki, undir áhrifum frá funkisstíl líkt og flest nærliggjandi hús með horngluggum til suðausturs. Á norðurhlið er lítið forstofuútskot. Í gluggum eru einfaldir lóðréttir póstar með opnanlegum þverfögum, steining á veggjum og bárujárn á þaki.

 Ekki gat höfundur fundið byggingaleyfi til handa Steindóri í bókunum Byggingarnefndar, en lóðina fékk hann 5. maí 1942. Einhverra hluta vegna var það hins vegar lagt til á bygginganefndarfundi rúmum þremur vikum síðar, að honum yrði sagt upp lóðarleigu- og þar kom fram að lóðin væri óbyggð. Þannig má ráða, að byggingin hafi ekki gengið þrautalaust fyrir sig hvað varðar viðskiptin við Bygginganefnd. Steindór segir enda svo frá í sjálfsævisögu sinni Sól ég sá: „Ég átti  þá í ýmsu stríði við byggingarnefnd, og komst þá að raun um að byggingarnefndir eru ekki aðeins óþarfar, heldur oft og einatt til trafala.“ (Steindór Steindórsson 1983: 238). Fylgir sögunni, að hann lét þetta álit sitt óspart í ljós er hann settist í bæjarstjórn enda þá „oftast í stríði og andstöðu við byggingarnefnd“. Steindór segir í ævisögu húsið vera rúma 100 m² á einni hæð með nokkru geymslurými í kjallara, og húsið byggt nákvæmlega eftir þeirra þörfum, hvorki of né van. Þau skipulögðu herbergjaskipan í uppkaststeikningum eftir þeirra þörfum og kemur fram að engu hefði verið breytt.

Steindór var afkastamikill fræðimaður á sviði náttúrufræði og grasafræði og liggja eftir hann fjölmargar greinar, rit og bækur. Eitt helsta uppflettirit þess sem þetta ritar í grúski um hús og götur er „Akureyrarbók“ Steindórs þ.e. bókin Akureyri; höfuðborg hins bjarta norðurs, gefin út 1993. Um er að ræða ítarlegt uppflettirit þar sem hver einasta gata og mörg örnefni og náttúrufyrirbrigði í landi Akureyrar er uppsláttarorð. Ítarlegast er fjallað um elstu húsin í bænum, s.s. við Aðalstræti, Hafnarstræti, Strandgötu o.fl. Þá er einnig að finna í bókinni örnefnakort af Akureyri og nágrenni, auk ágrips af jarðfræði og vistfræði bæjarlandsins og nágrennis. Sannkallað öndvegisrit, eins og svo mörg önnur skrif eftir Steindór. Hér má sjá opnuviðtal við Steindór í Degi frá ágúst 1982, en þá fagnaði hann áttræðisafmæli sínu.   

Munkaþverárstræti 40 er sagt í upprunalegri mynd í Húsakönnun 2015, og hluti af hinni löngu og heilsteyptu heild funkishúsa við götuna og þá er einnig á lóðarmörkum upprunaleg, steypt girðing. Húsið er í góðu standi og lóðin vel hirt og gróin, en lítið fer fyrir gróanda á meðfylgjandi mynd þar eð hún er tekin í febrúar, nánar tiltekið þann 18. feb. 2018.   

Heimildir:

Akureyrarbær og Teiknistofa Arkitekta, Gylfi Guðjónsson og félagar. (2015). Norðurbrekkan, neðri hluti. Húsakönnun. Akureyrarbær: Pdf-útgáfa aðgengileg á slóðinni http://www.akureyri.is/static/files/Skipulagsdeild/Deiliskipulog/Nordur_Brekka/n-brekka-husakonnun-150129-vefutgafa.pdf

Bygginganefnd Akureyrar. Fundargerðir 1941-48.  Fundur nr. 908, 5. maí 1942. Fundur nr. 912, 29.maí 1942.

Óprentað og óútgefið; varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

Steindór Steindórsson. (1983). Sól ég sá. Sjálfsævisaga II.bindi. Reykjavík: Örn og Örlygur.

Hús dagsins: Munkaþverárstræti 38

Árið 1942 fékk Sigurður Sölvason smiður leyfi til að reisa hús; ein hæð á kjallara úr steinsteypu og með járnklæddu valmaþaki á lóð við Munkaþverárstræti. Teikningarnar gerði Tryggvi Jónatansson. Sú lýsing sem gefin er upp í lýsingu bygginganefndar á nokkurn veginn við húsið enn í dag, en það er klætt steiningu og með bárujárni á þaki og gluggar eru flestir þrískiptir með lóðréttum póstum. Horngluggar í anda funkisstefnu eru á suðausturhorni. Viðbygging, anddyri er á austurhlið, byggð eftir teikningum Magnúsar Ingólfssonar, en byggingarár hennar er ekki þekkt. Á norðausturhorni lóðar stendur bílskúr, reistur árið 1967 eftir teikningum Magnúsar Ingólfssonar.

Sigurður starfaði við smíðar húsbyggingar allan sinn starfsaldur, lengi vel í félagi við Óskar Gíslason en stofnaði um 1960, þá kominn vel á sjötugsaldur, eigið verkstæði. Elínborg var mjög virk í ýmsum félagsstörfum kvenfélaga, m.a. formaður Kvenfélagsins Hlífar um miðja 20. öld, um það leyti sem það kom á fót barnaheimili, Pálmholti, í efri byggðum Akureyrar. Mikið og þarft framtak hjá frú Elínborgu og Hlífarkonum og skemmst er frá að segja, að tæpum 70 árum síðar er enn starfræktur leikskólinn Pálmholt í þessum sömu húsakynnum. En það voru einmitt þeir Sigurður Sölvason og Óskar Gíslason sem stýrðu byggingu Pálmholts. Sigurður og Elínborg bjuggu hér allan sinn aldur, hún lést 1979 en hann 1986. Síðan hefur húsið líklega skipt nokkrum sinnum um eigendur en öllum hefur auðnast að halda húsinu vel við, en það virðist í býsna góðri hirðu. Steiningarklæðningin sem er utan á Munkaþverárstræti 38 og var mjög algeng var um og fyrir miðja 20. öld, er með eindæmum endingargóð og stundum sagt að hún sé „viðhaldsfrí“. Ein íbúð er í húsinu. Lóðin er einnig vel gróin og hirt, og eru þar nokkur stæðileg tré. Næsta lóð sunnan við, Munkaþverárstræti 36 hefur líkast til alla tíð verið óbyggð. Þar standa hins vegar miklar og stæðilega aspir, en lóðin liggur að austanverðu að lóðunum við Brekkugötu 33 og 37. Líkt og nærliggjandi hús er húsið hluti af samstæðri funkishúsaröð við Munkaþverárstrætið sem fær varðveislugildið 1 í Húsakönnun 2015. Myndin er tekin þann 18. feb 2018.

Heimildir:

Akureyrarbær og Teiknistofa Arkitekta, Gylfi Guðjónsson og félagar. (2015). Norðurbrekkan, neðri hluti. Húsakönnun. Akureyrarbær: Pdf-útgáfa aðgengileg á slóðinni http://www.akureyri.is/static/files/Skipulagsdeild/Deiliskipulog/Nordur_Brekka/n-brekka-husakonnun-150129-vefutgafa.pdf

Bygginganefnd Akureyrar. Fundargerðir 1941- 48.  Fundur nr. 916, 26. júní 1942.

Óprentað og óútgefið; varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

Hús dagsins: Munkaþverárstræti 37

Munkaþverárstræti 37, byggt 1941-42 er ysta húsið við austanverða götuna. Lóðin er þríhyrnd , eða öllu heldur fleyglaga og liggur á mótum Munkaþverárstrætis og Helgamagrastrætis þar sem fyrrnefnda gatan liggur skáhallt til suðurs út frá þeirri síðarnefndu. Vesturmörk lóðarinnar liggur að Helgamagrastræti. Sumarið 1941 fékk Guðmundur Tómasson þessa lóð og hóf að byggja ( höfundur fann ekki byggingaleyfi í bókunum Bygginganefndar), ásamt lóð nr. 35 en í febrúar 1942 yfirfærir hann lóðina ásamt öllum réttindum  á nafn Sigurðar Einarssonar Hlíðar, dýralæknis, og mun hann hafa lokið við byggingu hússins. Alltént er nafn hans á raflagnateikningum  Þorsteins Sigurðssonar frá 1943. Ekki liggur hins vegar fyrir hver teiknaði húsið.

Munkaþverárstræti 37 er tvílyft steinsteypuhús í funkisstíl, með lágu bárujárnsklæddu bárujárnsklæddu valmaþaki og steiningu á veggjum. Einfaldir lóðréttir póstar eru í gluggum og horngluggar til suðurs á báðum hornum og báðum hæðum. Útskot er til austurs norðanmegin á húsinu og í kverkinni á milli inngöngudyr á efri hæð og steyptar tröppur með tröppulaga handriði.

Húsið hefur alla tíð verið íbúðarhús. Á fimmta áratugnum var starfrækt í húsinu húsgagnavinnustofa sem kallaðist Nýja Bólsturgerðin en hana rak Ingimar Jónsson, hér búsettur. Í húsinu bjuggu um áratugaskeið Ásgrímur Stefánsson forstjóri klæðaverksmiðjunnar Heklu og kona hans Guðríður Adolfsdóttir.  Hekla, sem lengi var eitt af mörgum stórum iðnaðarfyrirtækjum á Gleráreyrum á síðari helmingi 20. aldar átti raunar uppruna sinn í prjónastofu sem þau Ásgrímur og Guðríður starfræktu er þau bjuggu í Hafnarstræti 13.  

Munkaþverárstræti 37 er traustlegt og vel við haldið hús enda það þótt muni nokkurn veginn óbreytt frá upphafi, á húsinu er t.a.m. nokkuð nýlegt þakjárn. Húsið er skv. Húsakönnun 2015 hluti varðveisluverðar, samstæðrar heildar funkishúsa við Munkaþverárstræti. Rekur það raunar endahnútinn á umrædda röð vestanmegin götunnar, en röð þessi er bæði löng og heilsteypt. Tvær íbúðir munu í húsinu, hvor á sinni hæð. Myndin er tekin þ. 18. feb. 2018.

 

Heimildir:

Akureyrarbær og Teiknistofa Arkitekta, Gylfi Guðjónsson og félagar. (2015). Norðurbrekkan, neðri hluti. Húsakönnun. Akureyrarbær: Pdf-útgáfa aðgengileg á slóðinni http://www.akureyri.is/static/files/Skipulagsdeild/Deiliskipulog/Nordur_Brekka/n-brekka-husakonnun-150129-vefutgafa.pdf

Bygginganefnd Akureyrar. Fundargerðir 1935-41.  Fundur nr. 916, 26. Júní 1942.

Óprentað og óútgefið; varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

Hús dagsins: Munkaþverárstræti 35

Snemma sumars 1941 var nyrsti hluti Munkaþverárstrætis óbyggður, en 10. júní það ár fékk Guðmundur nokkur Tómasson leigðar ystu lóðirnar við Munkaþverárstræti þar sem saman koma Helgamagrastræti og Munkaþverárstræti. Bókaði Bygginganefnd, að óvíst hvort hægt væri að leggja vatn að þessum lóðum. Ekki er hins vegar ólíklegt að fljótlega hafi að fengist úr því skorið því rúmum þremur vikum síðar eða þann 4. Júlí, Þjóðhátíðardag Bandaríkjanna, fékk Guðmundur byggingaleyfi á þessari lóð. Fékk hann að reisa íbúðarhús, 12x9m að grunnfleti, auk útskots 1x5,5m við norðausturhorn, ein hæð með „höllu“ þaki. Húsið byggt úr steinsteypu með kjallari undir hálfu húsinu. Fullbyggt var húsið árið 1942 en í millitíðinni hafði hús og lóð verið yfirfært á Tómas Steingrímsson, stórkaupmanns sem um áratugaskeið rak samnefnda heildverslun.

Sú lýsing, sem gefin er upp í bókun bygginganefndar á að mestu leyti við um húsið í dag. Í gluggum hússins eru einfaldir þverpóstar og þakpappi á þaki og steyptar tröppur upp að inngöngudyrum. Bílskúr fremst á lóð en þak hans er einnig verönd eða svalir. Húsið, sem hefur líkast alla tíða verið einbýlishús, var stækkað  til vesturs 1953-54. Var sú bygging reist úr r-steini og með timburþaki, eftir teikningum Mikaels Jóhannssonar. Fyrir þeirri framkvæmd Gísli Konráðsson frá Hafralæk í Aðaldal, lengi vel forstjóri Útgerðarfélags Akureyringa en hann  og kona hans Sólveig Axelsdóttir, bjuggu hér í þó nokkur ár. Árið 1966 var byggður bílskúr á lóðinni og steypt girðing ásamt tröppum upp að inngöngudyrum og upp á bílskúrsþak, þar sem var og er e.k. verönd.  Um áratugaskeið bjuggu í Munkaþverárstræti 35  þau Aldís Lárusdóttir og Richard Þórólfsson, skógerðarmeistari og lengi framkvæmdastjóri Iðunnar. Aldís eða Allý, starfrækti um langt árabil heilsuræktarstöð í húsinu.  Þau heiðurshjónin voru bæði afar ötul í starfi skátafélaganna og  St. Georgsgildisins um áratugaskeið, stjórnuðu skátasveitum og félögum og gegndu hinum ýmsum embættisstörfum.

Munkaþverárstræti 35 er reisulegt og glæst funkishús, og mun næsta lítið breytt frá upphaflegri gerð. Það er hluti hinnar löngu og heilsteyptu funkishúsaraðar við vestanvert Munkaþverárstræti og skv. Húsakönnun 2015 fellur húsið í varðveisluflokk 1. Hvort tveggja, hús og lóð eru í mjög góðri hirðu og til mikillar prýði í umhverfi sínu. Myndin er tekin þann 18. Feb. 2018.

Heimildir:

Akureyrarbær og Teiknistofa Arkitekta, Gylfi Guðjónsson og félagar. (2015). Norðurbrekkan, neðri hluti. Húsakönnun. Akureyrarbær: Pdf-útgáfa aðgengileg á slóðinni http://www.akureyri.is/static/files/Skipulagsdeild/Deiliskipulog/Nordur_Brekka/n-brekka-husakonnun-150129-vefutgafa.pdf

Bygginganefnd Akureyrar. Fundargerðir 1935-41.  Fundur nr. 877, 10. júní 1941, nr. 878, 4.júlí 1941, nr. 894, 29.des. 1941. Fundargerðir 1948-57. Fundur nr. 1169, 5. júní 1953. Óprentað og óútgefið; varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

 

Hús dagsins: Munkaþverárstræti 34

Munkaþverárstræti 34 reisti Þórður V. Sveinsson árið 1943. Hann fékk haustið 1942 leyfi til byggingar húss, sem skyldi steinsteypt með steinlofti og járnklæddu timburþaki, tvær hæðir með kjallara undir 2/5 hluta hússins. Að grunnfleti skyldi húsið vera 13,6x12,25 m.ö.o. ívið stærra en flest húsin í nágrenninu, bæði að lengd og breidd. (Til samanburðar má nefna, að næsta hús sunnan við þ.e. nr. 32 mun vera 11,2x9,2m)  Þá var húsið frábrugðið næstu húsum að á því var risþak, þó húsið sé með einkennum funkisstefnunnar. Teikningarnar að húsinu gerði Gunnlaugur Halldórsson.

Munkaþverárstræti 34 er steinsteypuhús, tvílyft á lágum kjallara en líkt og gengur og gerist við Munkaþverárstrætið er nokkur hæðarmismunur á lóð, þ.a. neðri hæð hússins er að nokkru niðurgrafin að vestanverðu. Á húsinu er lágt ris, bárujárnsklætt en veggir eru múrsléttaðir. Einfaldir, lóðréttir póstar eru í flestum gluggum með opnanlegu þverfagi í neðra horni. Svalir til austurs eru á efri hæð. Á suðausturhorni eru horngluggar, í anda funkisstílsins en á suðurhlið eru einnig stórir gluggar innrammaðar í eins konar útskoti. Húsið hefur alla tíð verið íbúðarhús, þarna bjó áðurnefndur Þórður V. Sveinsson ásamt fjölskyldu sinni til dánardægurs, en hann lést langt fyrir aldur fram árið 1964.

Þórður var m.a. húsgagnasali og hafði á 6. áratugnum umboð fyrir hin valinkunnu Hansa húsgögn. Hansa hillur, Hansa hurðin, Hansa gluggatjöld o.fl. kannast sjálfsagt margir við frá fyrri tíð. Og ekki bara fyrri tíð, því þessi húsgögn endast og endast og eru enn í fullu gildi á mörgum heimilum. Mér skilst, að Hansa húsgögn komi stundum inn á nytjamarkaði en staldri aldrei lengi við, því eftirspurnin mun mikil, um 60 árum eftir að Þórður V. og fleiri umboðsaðilar höfðu þau á boðstólnum.  Og nú hefur Bjartmar Guðlaugsson gert Hansa hillurnar ódauðlegar í texta lagsins „Þegar vindurinn sefur“  þar sem segir „ [...] þar ilmar tekkolíurómantíkin / skenkurinn og hansahillufárið [...] „ Þess má geta, að í textanum eru fleiri gersemar nefndar; eftirprentuð Fjallamjólk, Drengurinn með tárið og tveggja borða bíórgel. Lagið má finna á nýjustu plötu Bjartmars, „Blá nótt“ sem út kom sl. vetur.

En svo við víkjum aftur sögu að húsinu, er það svo að það mun vera svo til upprunalegt í útlitli að ytra byrði, og einnig er við götu steypt girðing sem mun upprunaleg. Innra skipulagi mun hafa verið breytt árið 1988 eftir teikningum Birgis Sigurðssonar. Var þá íbúðum fjölgað, og eru síðan tvær íbúðir á neðri hæð og ein á þeirri efri. Húsið fær varðveislugildi 1 í Húsakönnun 2015, en er sagt stórt og ólíkt húsum í húsaröðinni (án þess þó að það sé til nokkurrar foráttu). Húsið fær plúsa fyrir upprunaleika og viðhald. Enda ekki annað að sjá, en að viðhald og umhirða hússins sé til fyrirmyndar. Sömu sögu er að segja af lóð, en á henni m.a. sjá nokkrar stæðilegar aspir. Myndin er tekin þ. 18. feb. 2018.

Heimildir:

Akureyrarbær og Teiknistofa Arkitekta, Gylfi Guðjónsson og félagar. (2015). Norðurbrekkan, neðri hluti. Húsakönnun. Akureyrarbær: Pdf-útgáfa aðgengileg á slóðinni http://www.akureyri.is/static/files/Skipulagsdeild/Deiliskipulog/Nordur_Brekka/n-brekka-husakonnun-150129-vefutgafa.pdf

Bjartmar Guðlaugsson. 2017. Þegar vindurinn sefur af plötunni Blá nótt. Geimsteinn útgáfa, Reykjanesbæ.

Bygginganefnd Akureyrar. Fundargerðir 1935-41.  Fundur nr. 927, 2. okt. 1942.

Óprentað og óútgefið; varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

Af fyrirhugaðri bókaútgáfu...

Líkt og lesendur þessarar síðu vita, ákvað ég fyrr á árinu að slá til og reyna útgáfu bókar sem byggjast átti að skrifunum hér. Hef ég enda lengi verið hvattur til þess. Ákvað ég að leggja upp með það, að taka skrif sl. missera um svæði á ytri Brekku fyrir í einni bók, sem heita átti Norðurbrekkan milli Gils og klappa, sem mögulega yrði sú fyrsta af bókaflokk. Ég hóf söfnun fyrir prentun bókarinnar á Karolina Fund í maí sl. Síðastliðinn mánudag rann söfnunartímabilið út og niðurstaðan var sú, að ekki safnaðist nægilegt fjármagn. Fellur því söfnunin og þ.a.l. verkefnið um sjálft sig. 

Sjálfsagt hefði ég getað gert betur í auglýsingu og kynningu á verkefninu og einnig veit ég til þess, að fyrirkomulag styrktarvefjarins vafðist fyrir einhverjum; hefði e.t.v. getað veitt betri upplýsingar þar. Mögulega var þetta heldur bjartsýnt og bratt af stað farið en það sakaði aldrei að reyna. En það þýðir ekki að velta sér upp úr orðnum hlutum. Þetta var einungis ein tilraun til að koma þessu af stað og vitað mál að þetta gat farið á hvorn veginn sem er. Handritið er a.m.k. tilbúið til prentunar, hægt að endurskoða það og betrumbæta frekar o.s.frv. þegar eða ef til útgáfu kemur.  Næsta skref er líklega að kynna sér, hvaða leiðir eru færar í því.  Annars held ég ótrauður áfram að skrifa hér á síðuna, m.a. liggur fyrir að ljúka við umfjöllun um Munkaþverárstrætið.

Ég þakka öllum þeim sem styrktu þetta verkefni mitt kærlega fyrir sitt framlag. Þá þakka ég einnig viðleitni þeirra sem reyndu að styrkja en náðu ekki að klóra sig fram úr Karolina fund síðunni. Þau sem styrktu ættu að hafa fengið frá  mér tölvupóst. Ef þið hafið styrkt, en ekki fengið tölvupóst skulið þið endilega hafa samband á [e-mail]. eða bara hér á síðunni undir athugasemd eða gestabók.