Hús dagsins: Ásabyggð 16 (áður Vesturgata 13)

 

Í sumum hverfum má finna hús sem augljóslega eru eldri en nærliggjandi byggð og fanga þau ævinlega athygli þess sem þetta ritar. Þetta eru hús sem oftar en ekki eru frábrugðin nærliggjandi húsum að gerð og stærð. Þá gefur lega þeirra á lóðum stundum til kynna að hús séu byggð fyrir skipulag gatnanna sem þau standa við- oft er um að ræða gömul býli. Brekkan ofan Þórunnarstrætis byggðist að mestu eftir miðja 20.öld og fram undir 1980 en þá voru Lunda- og Gerðahverfi að mestu risin. Hverfið sem afmarkast af Þórunnarstræti í austri, Þingvallastræti í norðri og Mýrarvegi í vestri kallast “Byggðirnar” og er að mestu byggð á 6. og 7.áratug 20.aldar. Þó standa þar nokkur eldri hús og þar á meðal tvö hús sem standa við Goðabyggð og Ásabyggð. Þegar þau voru byggð töldust þau standa við Vesturgötu en Jón Hjaltason segir að báðar göturnar hafi höggvið “[...] skarð í Vesturgötu, sem að lokum hvarf hávaðalaust af bæjarkortinu enda var lega hennar dálítið torræð.” (Jón Hjaltason 2009: 211). Árið 1904 talar Páll Briem um Vesturstræti sem á að liggja sunnan við væntanlegan Gagnfræðaskóla [Hús MA, sem var reist þá um sumarið] og gæti ég trúað að þar sé um að ræða götuna sem síðar varð Vesturgata- en heyrir nú sögunni til.

Glöggir lesendur hafa eflaust tekið eftir því að formálin hér er sá nákvæmlega sami og í síðustu færslu, sem fjallaði um Goðabyggð 7. En Ásabyggð og Goðabyggð eru tvær samsíða götur á Suðurbrekkunni og liggja þær austur- vestur á milli Mýrarvegar og Byggðavegar. En þessar götur eru á svipuðum slóðum og áðurnefnd Vesturgata sem var dreifbýlisvegur. Tvö Vesturgötuhús standa enn, annars vegar Vesturgata 9 sem nú telst Goðabyggð 7 og hins vegar Vesturgata 13, sem telst Ásabyggð 16. Um 80 metrar skilja þessi hús að og stendur Ásabyggð 16 ofar og sunnar.

Húsið reistu þau Magnús Pétursson og Guðrún Bjarnadóttir um 1935. Þá hefur húsið ekki verið ósvipað húsi Björns Ásgeirssonar, einlyft með lágu risi á kjallara. Þau hafa líkast til haft einhverjar skepnur því húsinu fylgdu útihús, sem nú eru vitanlega löngu horfin. Á mynd Eðvarðs Sigurgeirssonar sem finna má á bls. 211 í fimmta bindi Sögu Akureyrar sést að þau hafa staðið litlu sunnar, á svipuðum slóðum og nú er Álfabyggð. Árið 1934 fékk Magnús leyfi til að byggja hús á erfðafestulandi sínu við Vesturgötu, lítið timburhús, 7,8x8,5m með lágu risi, tekið fram að risið sé um 2 álnir. Teikningarnar að húsinu eru undirritaðar af H. Halldórssyni sem mér þætti nærtækast að álíta vera Halldór Halldórsson. Byggingaleyfi Magnúsar var þó háð því skilyrði að kæmi byggingin í bága við framtíðarskipulag mætti krefjast þess að húsið yrði flutt. Bygginganefnd bókaði þetta þann 29.ágúst 1934 en rúmum þremur vikum síðar, 21.sept. barst nefndinni símskeyti frá Skipulagsnefnd þar sem fram kom að hús Magnúsar bryti ekki í bága við framtíðarskipulag. Enda stendur húsið enn, 80 árum síðar.

Ásabyggð 16 er einlyft timburhús með háu risi á steyptum kjallara. Á framhlið hússins er kvistur með aflíðandi þaki; skúrþaki. Tvöfaldir krosspóstar ( sexskiptir) eru í gluggum og allt er húsið bárujárnsklætt og hefur líkast til verið frá upphafi. Rishæðin hefur verið byggð síðar en hvenær er mér ekki kunnugt um. Byggðirnar tóku að byggjast á 6.áratugnum og leið Vesturgatan undir lok samhliða. Finna má blaðaauglýsingar frá 1954 þar sem bæði Vesturgötu 13 og Ásabyggðar (númer 4) er getið en heimilisfangsins Ásabyggðar 16 virðist fyrst getið í blaðinu “Nýjum kvöldvökum þann” 1.maí 1960 . Þá er Margrét Jónsdóttir, búsett þar, meðal vinningshafa í vísnagetraun. Húsið hefur alla tíð verið íbúðarhús en þarna var einnig starfrækt vélaverkstæði til skamms tíma, um 1962. Í upphafi var húsið einbýlishús og enn er ein íbúð í því. Ásabyggð 16 er glæsilegt hús og vel við haldið, á því virðist vera ný klæðning og gluggar og gluggalistar. Lóðin er einnig vel frágengin og snyrtileg. Þessi mynd er tekin á góðviðrisdegi, 29.júní 2015.

 

 

Heimildir: Bygginganefnd Akureyrarkaupstaðar: Fundargerðir 1930-35. Fundir nr. 728, 29.ágúst 1934 og nr. 729, 29.sept. 1934. Óútgefið rit, varðveitt á Héraðskjalasafninu á Akureyri.

Jón Hjaltason (2009). Saga Akureyrar V bindi. Akureyri: Akureyrarkaupstaður