Hús dagsins: Munkaþverárstræti 15

Munkaþverárstræti 15 stendur norðanmegin á horninu við Bjarkarstíg. Húsið byggði Jónas Jenssona árið 1935 eftir teikningum Sveinbjarnar Jónssonar.

   Jónas fékk lóð næst norðan við hús Guðmundar Frímann í mars 1935, en hafði verið neitað um hana skömmu fyrir jól 1934. En þar sem ákveðið hafði verið að leggja Munkaþverárstrætið að Sniðgötu þá um sumarið fékk Jónas lóðina ( trúlega hefur sú ákvörðun ekki legið fyrir skiptið). Hann fékk að reisa hús úr steinsteypu, 11,5x8,6m að stærð nokkur hluti hússins ein hæð á kjallara [norðurhluti] en húsið að öðru leyti kjallaralaust. Nú myndi húsið vera sagt byggt á pöllum. Jónas var ekki alls kostar ánægður með útmælingu lóðarinnar, líkast til hefur hún verið minni en reiknað var með í upphafi. Annars vegar vegna stefnubreytingar götunnar [hún sveigir nokkuð til vesturs þarna] og hins vegar hafði bygginganefnd áætlað “10 m breiða spildu upp á hið óskipulagða svæði vestan götunnar og komi sá vegur milli lóða Guðm. Frímann og Jónasar”. (Bygg.nefnd. Ak. 1935: nr.745) Taldi nefndin að með því að hliðra lóðinni um 10 m til norðurs yrði kröfum Jónasar um afstöðu byggingar fullnægt. Þessi umræddi vegur fékk síðar nafnið Bjarkarstígur og áratug síðar var hið óskipulagða svæði að mestu leyti fullbyggt.

En Munkaþverárstræti 15 er steinsteypu- og r-steinshús í funkisstíl. Norðurálma er sem áður segir, ein hæð á kjallara og suðurálma á einni hæð og ofan á henni eru svalir, sem ná yfir alla þekjuna. Eins og gefur að skilja er þak þeirrar álmu hússins flatt en þak norðurálmu er einhalla, aflíðandi með háum kanti. Einfaldir póstar eru í gluggum. Horngluggar, eitt af helstu einkennum fúnkíssins eru á suðurhlið hússins og inngöngudyr eru í kverkinni á milli álmanna að framanverðu og steyptar tröppur að þeim.

Húsið hefur alla tíð verið einbýlishús og er nánast óbreytt frá upphafi, a.m.k. að ytra byrði. Í Húsakönnun 2015 er húsið metið með hátt varðveislugildi m.a. sem “Eitt af frumkvöðlaverkefnum funksjónalismans og fyrirmynd um nýja húsagerð á sínum tíma” (Akureyrarbær, Teiknistofa Arkitekta, Gylfi Guðjónsson o.fl. 2015: 168) og myndar auk þess samstæða heild með sambærilegum húsum við Bjarkarstíg vestan og ofan við. Húsið er í einstaklega góðri hirðu og lítur vel út og gróin lóðin er skemmtilega innrömmuð af steyptri, skrautlegri girðingu. Hvort varðveislugildi eða friðun bygginga geti náð til girðinga á lóðamörkum þekki ég ekki, en svona múrverk eru óneitanlega til prýði og mynda sjónræna heild með húsunum. Lóðin er vel gróin birki- og reynitrjám svo sem sjá má á myndum. Ég hef heyrt það sjónarmið að það sé mikil synd þegar trjágróður skyggir á myndarleg og reisuleg hús. En þá spyrja á móti, hve stóran hluta ársins skyggir laufskrúð á hús hérlendis. Myndirnar eru teknar í haustblíðunni í gær, 18.sept. 2017.

 

Heimildir:

Akureyrarbær og Teiknistofa Arkitekta, Gylfi Guðjónsson og félagar. (2015). Norðurbrekkan, neðri hluti. Húsakönnun. Pdf-útgáfa aðgengileg á slóðinni http://www.akureyri.is/static/files/Skipulagsdeild/Deiliskipulog/Nordur_Brekka/n-brekka-husakonnun-150129-vefutgafa.pdf

Bygginganefnd Akureyrar. Fundargerðir 1930-35. Fundur nr. 733, 19.des 1934, . Fundur nr. 737, 12.mars 1935, Fundur nr. 744, 24.maí 1935, Fundur nr. 745, 31.maí 1935.

Óprentað, óútgefið; varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.