Hús dagsins: Ránargata 24

Sumarið 1950 fékk Þorsteinn Jónsson lóð og byggingarleyfi við Ránargötu 24. Fékk hann að reisa hús samkvæmt meðfylgjandi teikningum Sigurðar Hannessonar. Fékk hann einnig að gera á húsi sínu smávægilegar breytingar, sem fólust í því, að breyta gluggum og setja sérinngang í íbúðir á hvorri hæð. Teikningarnar að húsinu gerði Sigurður Hannesson. Upprunalegar teikningar liggja ekki fyrir, en árið 2005 var húsið mælt og teiknað upp af Eiríki Jónssyni, vegna eignaskiptayfirlýsingar.

Ránargata 24 er tvílyft steinhús með valmaþaki. Lóðréttir póstar eru í gluggum, bárujárn á þaki og veggir múrsléttaðir. Syðst á vesturhlið er mjótt útskot og svalir áfastar því, á til vesturs. Grunnflötur hússins er 11,50x8,80m, metrabreitt útskot á vesturhlið 4,45m á lengd. 

Þorsteinn Jónsson verkstjóri frá Engimýri í Öxnadal og Sigrún Ingibjörg Björnsdóttir frá Skagafirði sem byggðu húsið, bjuggu hér um áratugaskeið, eða allt til dánardægra. Hann lést 1968 en hún árið 1984. Þegar heimilisfanginu er flett upp á timarit.is birtast u.þ.b. 25 niðurstöður í Akureyrarblöðunum. Árið 1975 kom upp eldur í húsinu en til allrar hamingju urðu skemmdir ekki miklar af völdum eldsins, sem var bundinn við baðherbergi.

Húsið er reisulegt og í mjög góðri hirðu og  mikillar prýði í umhverfinu, hinni geðþekku götumynd Ránargötu og sama á við um lóðina, sem er snyrtileg og vel hirt. Þá setur skrautlegur, steyptur veggur á lóðarmörkum með einhvers konar tíglamynstri skemmtilegan svip á umhverfið. Tvær íbúðir eru í húsinu og hefur svo verið frá upphafi. Myndin er tekin þann 1. maí 2021. 

Heimildir: Bygginganefnd Akureyrar. Fundargerðir 1948-57. Fundur nr.1123, 16. júní 1950. Fundur nr.1125, 11. ágúst 1950. Varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

Miðgarðakirkja 1867-2021

Þetta eru hræðilegar fréttir og mikið tjón, sem að mörgu leyti fæst engan veginn bætt. Í kirkjum eru að öllu jöfnu ómetanlegir og einstakir gripir og Miðgarðakirkja mun þar engin undantekning. En fyrir öllu er, að ekki varð manntjón. Timburhús, yfir 150 ára gömul, eins og Miðgarðakirkja var, eru eldhafi því miður afar auðveld og fljótunnin bráð. Enda mun kirkjan hafa fuðrað upp á innan við hálftíma. Í einhverjum fréttum skildist mér, að eldsupptök séu talin út frá gamalli rafmagnstöflu. Þær geta svo sannarlega verið varasamar, ef þær slá ekki út við útleiðslu eða bilanir. Kannski væri ráð, að gamlar timburkirkjur væru almennt búnar vatnsúðarakerfi eða einhverju slíku...(e.t.v. er það þó hægara sagt en gert)

Lengi hefur það verið á langtímaplönum hjá mér, að gera mér ferð út í Grímsey- sem er auðvitað eitt af hverfum Akureyrar- og ljósmynda þar m.a. Miðgarðakirkju og hún yrði "Hús dagsins". Af því verður víst ekki úr þessu . En hér er hins vegar mjög ítarleg umfjöllun um Miðgarðakirkju úr bókaflokknum Kirkjur Íslands. Höfundar eru Katrín Gunnarsdóttir, Guðmundur L. Hafsteinsson, Þóra Kristjánsdóttir og Gunnar Bollason

 

Grímseyjarkirkja brunnin til grunna

Hús dagsins: Ránargata 23

Þann 6. maí 1949 var tveimur samliggjandi lóðum, nr. 21 og 23, við vestanverða Ránargötu úthlutað. Voru þær sagðar norðan við Kristján Magnússon, sem þá hafði reist hús við Ránargötu 17, en hús nr. 19 var þá rétt ókomið. Sigfús Jónsson fékk nr. 21 en númer 23 fékk Hans Hansen. Rúmum mánuði síðar, eða 10. júní 1949 var Hans heimilað að reisa tvílyft íbúðarhús á Ránargötu 23. Þess má reyndar geta, að byggingarleyfi Sigfúsar fyrir húsi nr. 21 var einnig afgreitt þann sama dag. Ekki liggja fyrir upprunalegar teikningar af húsinu á kortavef Akureyrarbæjar, en þar má hins vegar finna teikningar Þrastar Sigurðssonar, frá 1999, vegna endurbóta á húsinu.

Ránargata 23 er tvílyft steinsteypuhús með háu valmaþaki. Á þaki eru alls sex kvistir, tveir á hvorri hlið austan og vestan (fram- og bakhlið) á til suðurs og norðurs, einn á hvorri hlið. Víðir, skiptir krosspóstar eru í flestum gluggum, bárujárn á þaki og veggir eru múrsléttaðir.

Hans Hansen og Sóley Tryggvadóttir, sem byggðu húsið, bjuggu hér um nokkurt árabil. Frá upphafi var húsið tvíbýli og fram til 1952 bjó á móti þeim maður að nafni Finnbogi Jónsson. Þann 15. október 1952 birtist í Degi auglýsing, þar sem téður Finnbogi auglýsir íbúð sína, 2/3 hluta hússins Ránargötu 23 til sölu vegna burtflutnings úr bænum.  Hans Hansen (d. 1978), sem fullu nafni hét Hans von Ahnen Hansen var fæddur í Noregi árið 1913. Móðir hans var Sesselía Stefánsdóttir frá Kollugerði í Kræklingahlíð (Glerárþorpi), en hún hafði flust til Noregs ásamt manni sínum Hans Hansen, sem gegnt hafði stöðu síldaverksmiðja á Dagverðareyri. Hans Hansen eldri var af þýskum ættum, og frá honum var millinafn Hans yngri, von Ahnen komið. Hans eldri lést árið 1913, sama ár og Hans yngri og fluttist Sesselía aftur til Akureyrar eftir lát hans. Hans von Ahnen Hansen hóf ungur störf á Gefjun og vann þar allt til æviloka, eða í um hálfa öld. Lengi vel var hann verkstjóri loðbandsdeildarinnar.

 Um áratugaskeið bjuggu í Ránargötu 23 þau Vilhelm Þorsteinsson  og Anna Kristjánsdóttir. Vilhelm var valinkunnur skipstjóri og útgerðarmaður og var forstjóri Útgerðarfélags Akureyrar í tæpa þrjá áratugi, eða frá 1965 til 1992. Hlaut hann Fálkaorðuna árið 1985 og heiðursmerki Sjómannadagsins á Akureyri árið 1989. Eftir honum er nefnt eitt af flaggskipum útgerðarfélagsins Samherja, Vilhelm Þorsteinsson EA 11, en sonur Vilhelms, Kristjáns er einn af stofnendum Samherja.

Ránargata 23 er reisulegt og glæst hús og í mjög góðri hirðu. Um aldamótin var byggð á það ný rishæð, eftir teikningum Þrastar Sigurðssonar, en að öðru leyti mun húsið lítt breytt frá upphaflegri gerð.  Húsið er til mikillar prýði í umhverfinu, hinni geðþekku götumynd Ránargötu og sama á við um lóðina, sem er snyrtileg og vel hirt. Tvær íbúðir eru í húsinu og hefur svo verið frá upphafi. Myndin er tekin þann 1. maí 2021.

Heimildir: Bygginganefnd Akureyrar. Fundargerðir 1948-57. Fundur nr.1107, 6. maí 1949. Fundur nr.1109, 10. júní 1949. Varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

Hús dagsins: Ránargata 22

Ránargötu 22 reisti Ólafur Jónsson árið 1950. Haustið 1949 fékk hann lóð næst norðan við Guðmund Jónatansson og leyfi til að reisa sér hús samkvæmt meðfylgjandi teikningu, en hana gerði Stefán Reykjalín. Skilyrði fyrir byggingunni var, að hvort tveggja loft væru úr járnbentri steinsteypu.

Ránargata 22 er tvílyft steinsteypuhús með lágu valmaþaki, bárujárni á þaki, krosspóstum í flestum gluggum og steiningarmúr á veggjum. Að norðaustan er mjótt útskot, en grunnflötur hússins skv. teikningum er um 8,20x10,45m. Fyrir miðri framhlið er nokkurs konar rammi eða steyptar súlur utan um glugga og ná þær uppeftir öllu húsinu. Á milli gluggana, sem eru nokkuð stærri en aðrir gluggar hússins og með margskiptum póstum, eru steypt, lóðrétt bönd. Setur þetta skemmtilegan svip á svip og gefur því ákveðið sérkenni. Á teikningum var gert ráð fyrir bílskúr, sambyggðum húsinu, að norðaustan. Hann reis hins vegar nokkrum árum síðar og þá stakstæður, en árið 1956 sóttu þeir Tryggvi Sæmundsson og Ólafur um byggingarleyfi fyrir bílskúr, eftir teikningum hins síðarnefnda.

Á timarit.is virðist ekki fara mörgum sögum af Ólafi Jónssyni og fjölskyldu hans í Ránargötu 22. Raunar fer fáum sögum af húsinu þar, en niðurstöður þar eru eitthvað á þriðja tuginn, en 40-50 er ekki óalgengur fjöldi niðurstaða, þegar í hlut eiga íbúðarhús frá miðri 20. Öld. (Að sjálfsögðu er timarit.is ekki upphaf og endir alls, hvað heimildir varðar). Árið 1954 auglýsir Konráð Sæmundsson neðri hæð Ránargötu 22 til sölu, svo væntanlega hefur Ólafur búið á þeirri efri. Líklega hefur bróðir Konráðs, Tryggvi Sæmundsson keypt af honum íbúðina, en hann er fluttur í húsið árið 1955. Tryggvi, sem fæddur var og uppalin á Hjalteyri starfaði sem múrari og byggingameistari og teiknaði fjölmörg hús, m.a. við Ránargötu og Norðurgötu. Hafa svo ýmsir búið hér í lengri eða skemmri tíma og mun húsið næsta lítið breytt frá upphaflegri gerð.

Ránargata 22 er reisulegt glæst hús undir áhrifum frá funkisstíl. Umbúnaður í kringum gluggana á framhlið gefur því skemmtilegan og skrautlegan svip. Það er í mjög góðri hirðu og til mikillar prýði í umhverfinu. Sama á við um lóðina, sem er vel gróin og í góðri hirðu. Hana, líkt og flestar lóðir við götuna, prýðir vandaður steyptur veggur á lóðarmörkum. Síðuhafi veit ekki til þess, að unnin hafi verið húsakönnun um þennan hluta Oddeyrar svo ekki liggur fyrir hvort húsið, eða önnur hús við Ránargötuna, hafi varðveislugildi. Álit síðuhafa á því, hvort einstök hús við Ránargötu eða Ránargatan öll ætti að hafa varðveislugildi ætti að liggja ljóst fyrir. Meðfylgjandi mynd er tekin þ. 12. sept. 2021

    

Heimildir: Bygginganefnd Akureyrar. Fundargerðir 1941-48. Fundur nr.1114, 21. okt. 1949. Fundur nr.1252, 3. ágúst 1956. Varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

Hús dagsins: Ránargata 21

Þann 1. maí sl. fór ég göngutúr um Ránargötu og Ægisgötu og ljósmyndaði- að ég hélt- öll húsin við þær götur norðan Eiðsvallagötu. En við vinnslu pistlana komst ég að því, að einhverra hluta vegna, gleymt húsum nr. 20 og 21. En ég náði mynd af hinu síðarnefnda í dag...

Í maí 1949 fékk Sigfús Jónsson lóð og byggingarleyfi við Ránargötu. Fékk hann að reisa hús samkvæmt meðfylgjandi, en húsinu ekki lýst frekar. En umræddar teikningar gerði Sigurður Hannesson.

Ránargata 21 er tvílyft steinhús með valmaþaki. Bárujárn er á þaki og veggir múrsléttaðir. Sólskáli úr gleri er áfastur á suðurhlið hússins. Á framhlið eru inngöngudyr og steypt skýli yfir þeim en á vesturhlið eru svalir á efri hæð. Samkvæmt teikningum er grunnflötur hússins 9,30x11,50 og telst þar sólskálinn ekki með, enda síðari tíma viðbót.

Þegar Ránargötu 21 er flett upp í bæjarblöðum Akureyrar koma eitthvað nálægt 40 niðurstöður. Þar af er ein frá haustinu 1952 þegar „eldur var uppi í Ránargötu 21“. Kviknaði þá í þakinu og skemmdist töluvert og mun hafa þurft að rjúfa það að hluta til þess að slökkva í reiðingi, sem hafður var til einangrunar. Í frétt Íslendings kemur fram, að í húsinu búi þeir Sigfús Jónsson, starfsmaður á Gefjun og Sigtryggur Þorbjarnarson rafvirki. Sá síðarnefndi seldi Jóni Stefánssyni sinn eignarhluta í húsinu árið 1958.

Sigfús Jónsson var fæddur á Goðdölum við Skagafjörð og starfaði lengst af á Gefjun, lengi vel sem verkstjóri. Kona hans var María Árnína Ísaksdóttir, sem fædd var á Raufarhöfn. Hún var lengst af húsmóðir en vann hin seinni ár á Sútunarverksmiðjunum. Þau hjónin unnu þannig bæði á Verksmiðjunum á Gleráreyrum, eins og svo fjölmargir Akureyringar á 20. öldinni. Þau bjuggu þarna um árabil en margir hafa átt og búið í tveimur íbúðum hússins.  Árið 1989 var sólskálinn að vestanverðu byggður við húsið, eftir teikningum Ágústs Hafsteinssonar. Að öðru leyti er húsið að mestu óbreytt frá upphaflegri gerð.

Ránargata 21 er látlaust og stílhreint hús og er í mjög góðri hirðu. Það er hluti samstæðra en innbyrðis gjörólíkra húsa við norðanverða Ránargötu og er til mikillar prýði. Sömu sögu er að segja af lóð, sem öll er hin snyrtilegasta og vel hirt. Það er álit þess sem þetta ritar, að þessar húsaröð og einstök hús innan þeirra séu vel þess virði, að hljóta einhvers konar varðveislugildi. En það er auðvitað aðeins persónuleg skoðun höfundar, ekki sérfræðiálit. Meðfylgjandi mynd er tekin þ. 12. sept. 2021.

Heimildir: Bygginganefnd Akureyrar. Fundargerðir 1948-57. Fundur nr.1109, 6. maí 1949. Fundur nr.1109, 10. júní 1949. Varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

Hús dagsins: Ránargata 20

Vorið 1948 fékk Guðmundur Jónatansson lóð við Ránargötu, næst norðan við Anton Benjamínsson [Ránargötu 18], ásamt byggingarleyfi. Teikningarnar að húsinu gerði Páll Friðfinnsson.

Ránargata 20 er tvílyft steinhús með lágu valmaþaki. Það er skv. teikningum 9x10,20m að grunnfleti. Útskot er á suðvesturhorni 5,20x1,5m að vestan (framan) og 7,50x1,0m að sunnan. Svalir eru suðurhlið til austurs út frá útskoti en inngöngudyr og tröppur til norðurs á framhlið. Veggir eru múrsléttaðir, einfaldir lóðréttir póstar og opnanleg þverfög í flestum gluggum og bárujárn á þaki.

Ein helsta heimildauppsprettan við samantekt þessa greina er timarit.is. Þar gefur að líta öll tilvik, þar sem viðkomandi húss er getið í dagblöðum og segir það heilmikið um, t.d. hvort og hvaða starfsemi hefur farið fram í húsunum og hvenær. Ef svo var. Einnig koma þar oftar en ekki fram nöfn ýmissa íbúa húsanna á hverjum tíma. Þegar um er að ræða götur, sem eiga „nöfnur“ annars staðar á landinu, eins og Ránargötu, getur málið orðið nokkuð snúið. En hins vegar að hægt að einskorða niðurstöður við bæjarblöðin Íslending, Dag, Verkamanninn o.fl. Samanlagt hefur heimilisfangið Ránargata 20 (í þgf.) komið um 40 sinnum fyrir í téðum bæjarblöðum og er það nokkuð í meðallagi þegar í hlut eiga ríflega 70 ára íbúðarhús í þéttbýli. En elsta heimildin sem timarit.is finnur um Ránargötu 20 á Akureyri er í Íslendingi, þ. 21. September 1949 þar sem auglýst er til leigu herbergi með „ljósi, hita og aðgang að baði“. Sú auglýsing hefur væntanlega verið frá Guðmundi Jónatanssyni þó ekki sé hann skrifaður fyrir henni.

En Guðmundur Jónatansson, sem byggði húsið var málarameistari. Hann var fæddur árið 1911 á Siglufirði en uppalinn í Hrísey. Hann mun m.a. hafa fengist sérstaklega við merkingar á skipum og bátum auk fjölmargs annars. Eiginkona Guðmundar var María Júlíusdóttir frá Hvassafelli í Saurbæjarhreppi, nú Eyjafjarðarsveit.  Þau Guðmundur og Maríu bjuggu hér í áratugi allt til æviloka, en hann lést 1989 og hún 1997. Þannig má með sanni segja, að íbúa- og eigendaskipti hafi ekki verið tíð fyrstu áratugina eða jafnvel fyrstu hálfu öldina. Húsið hefur frá upphafi tvíbýli.

Ránargata 20 er reisulegt og traustlegt hús í svipuðum stíl og nærliggjandi hús, sem aftur er nokkuð dæmigerð fyrir íbúðarhús frá miðri síðustu öld. Á milli glugga á útskoti framhlið eru lóðrétt, steypt bönd sem setja á húsið skemmtilegan svip, svo og steypt munstur á svölum. Á lóðarmörkum er steyptur veggur með járnavirki og skrautlegar kúlur á hliðstólpum og er hann í mjög góðri hirðu og setur einnig skemmtilegan svip á umhverfi hússins. Sá sem þetta ritar veit ekki til þess, að unnin hafi verið húsakönnun um þennan hluta Oddeyrar og því liggur ekki fyrir hvort húsið hafi varðveislugildi. Það er hins vegar álit síðuhafa, að þessar húsaröð og einstök hús innan þeirra séu vel þess virði, að hljóta einhvers konar varðveislugildi. En það er auðvitað aðeins persónuleg skoðun höfundar, ekki sérfræðiálit. Meðfylgjandi mynd er tekin þ. 1. sept 2021.

 Heimildir: Bygginganefnd Akureyrar. Fundargerðir 1941-48. Fundur nr. 1092, 24. apríl 1948. Fundur nr. 1096, 4. júní 1948. Varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.