Hús dagsins: Holtagata 9

Í marsbyrjun 1939 var Holtagatan að mestu leyti óbyggð, en þá stóðu aðeins hús nr. 1 og 2 við hana, hvor tveggja tiltölulega nýreist. En þá fékk Guðmundur Ólafsson úthlutað tveimur ystu lóðum við götuna vestanverða, þ.e. nr. 9 og 11. Hann fékk síðan byggingarleyfi 30. maí um vorið fyrir húsum við báðar lóðirnar. Húsin teiknaði sonur Guðmundar, Stefán Reykjalín. Mögulega hefur hann fengið lóðirnar og tekið að sér að reisa hús í einhvers konar verktöku en nokkrum mánuðum síðar afsalar hann sér báðum lóðunum, ásamt byggingarleyfum til annarra. En það var semsagt þann 18. september 1939 sem Guðmundur yfirfærði lóð og væntanlegt hús á nafn Hjartar Gíslasonar. Húsið sem byggja skyldi á Holtagötu 9 var byggt úr steini, ein hæð með „höllu“ þaki og þak úr timbri, járnklætt. Stærð að grunnfleti 10,45x5,90m og útskot að stærð 1,6x4,0m.

 Þannig að Hjörtur Gíslason hefur væntanlega byggt húsið eða a.m.k. lokið við byggingu þess. Hjörtur, sem var frá Bolungarvík og kona hans Lilja Sigurðardóttur frá Steiná í Svartárdal og börn þeirra bjuggu hér um nokkurra ára skeið en fluttust síðar í Þórunnarstræti. Hann starfaði sem rútubílstjóri, hjá KEA og hjá Flugfélagi Íslands en er líklega þekktastur sem rithöfundur. Þekktustu verk hans eru líklega barnabækur hans um Salómon svarta sem út komu 1960 og 1961 (Salómon svarti og Bjartur), sem löngu eru orðnar sígildar. Margir hafa átt og búið í húsinu gegn um tíðina, og hefur það alla tíð verið einbýlishús. Ýmsar og margvíslegar breytingar hafa verið gerðar á Holtagötu gegn um tíðina, rishæð var byggð 1981 og bílskúr fjórum árum síðar, hvort tveggja eftir teikningum Bjarna Reykjalín. Síðar var risi breytt, eftir teikningum Grétars Ólafssonar. Um 2000 var byggður sólskáli við, einnig eftir teikningum Bjarna Reykjalín.

Holtagata 9 er einlyft steinsteypuhús með háu portbyggðu risi. Portbyggt ris er hugtak sem ekki hefur sést lengi á þessari síðu, og kannski rétt að rifja upp merkingu þess. En portbyggt merkir einfaldlega að gólfflötur rishæðar stendur lægra en mót veggja og þaks.  Stór gaflkvistur eða burst er á suðurhlið hússins og þríhyrndur kvistur á bakhlið (sólskáli) til vesturs.  Áfastur bílskúr er á suðurhlið og svalir ofan á honum. Í gluggum eru einfaldir lóðréttir póstar. Neðri hæð hússins er klædd svokölluðum steníplötum en neðri hluti rishæðar (port) timburklæddur og bárujárn á þaki. Húsið er sem áður segir mikið breytt frá upphafi og segir í Húsakönnun 2015 að það „Húsið ber ekki lengur nein ummerki funkisstíls“. (Ak.bær, Teiknistofa Arkitekta 2015:132). Engu að síður er húsið stórbrotið og hefur svo sannarlega sín sérkenni. Þrjú nyrstu húsin við Holtagötuna vestanverða, sem öll eru eftir Stefán Reykjalín eiga þessa sameiginlegu breytingasögu, þ.e. í upphafi funkishús með flötum eða lágum þökum og fengu seinna meir risþök. En þetta stórbrotna hús er í mjög góðri hirðu og lítur vel út, og sama máli gegnir um lóðina. Ein íbúð er í húsinu. Myndin er tekin þann 9. okt. 2018

Heimildir: Akureyrarbær og Teiknistofa Arkitekta, Gylfi Guðjónsson og félagar. (2015). Norðurbrekkan, neðri hluti. Húsakönnun. Akureyrarbær: Pdf-útgáfa aðgengileg á slóðinni http://www.akureyri.is/static/files/Skipulagsdeild/Deiliskipulog/Nordur_Brekka/n-brekka-husakonnun-150129-vefutgafa.pdf

Byggingarnefnd Akureyrar. Fundargerðir 1935-41. Fundur nr. 830 þ. 3. mars 1939. Fundur nr. 835, 30. maí 1939. Fundur nr. 842, 18. sept. 1939. Óprentað og óútgefið, varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.