Hús dagsins: Ránargata 17

Í mars 1948 fengu þeir feðgar Kristján Magnússon og Sveinn Kristjánsson lóð við Ránargötu. Í september sama ár fengu þeir, auk Antons Kristjánssonar, byggingarleyfi samkvæmt teikningu en ekki fylgir nánari lýsing húsinu. Framan af 20. öld tíðkaðist það í bókunum Bygginganefndar, að fyrirhuguðum húsum var lýst nokkuð gaumgæfilega en seinna var almennt látið nægja, að taka fram að teikningar fylgdu. Kannski réð þar aukinn fjöldi leyfa sem þurfti að afgreiða eða það að teikningar væru taldar fullkomnari en áður. Teikningarnar að Ránargötu 17 gerði Guðmundur Gunnarsson. Áður en húsið var reist gerði hann aðrar viðbótarteikningar að húsinu með viðbyggingu til norðvesturs. Fullbyggt mun húsið hafa verið 1949.

Ránargata 17 er tvílyft steinhús með lágu valmaþaki, 11x12,25m að grunnfleti skv. teikningum Við norðvesturhorn hússins er útskot,skv. teikningum 3,50x3,80m, ein hæð með flötu þaki. Í flestum gluggum eru einfaldir lóðréttir póstar, veggir múrhúðaðir og bárujárn á þaki. Á suðurhlið eru svalir á efri hæð Tveir inngangar eru á framhlið, norðan og sunnanmegin og dyraskýli yfir þeim.

Kristján Magnússon og Evgenia Jónsdóttir höfðu á fyrri hluta aldarinnar verið vinnuhjú, m.a. hjá Einar Árnasyni á Eyrarlandi í Öngulsstaðahreppi um 1920. Eftir að þau fluttu til Akureyrar fékkst hann við ýmis verkamannastörf. Þau byggðu árið 1930 húsið Eiðsvallagötu 22 og bjuggu þau þar uns þau byggðu hér, eða í tæpa tvo áratugi. Kristján var fæddur á Þórustöðum í sama hreppi en Evgenía var frá Ólafsfirði. Honum auðnaðist ekki að búa lengi í Ránargötu 17, en hann lést vorið 1950.  Kristján og Evgenía munu hafa búið á neðri hæðinni en á efri hæðinni bjuggu sonur þeirra, Sveinn, og kona hans, Undína Árnadóttir. Sveinn starfaði lengst af sem skrifstofumaður hjá KEA en Úndína var um árabil matráðskona hjá Landsbankanum. Hafa margir átt og búið í húsinu eftir þeirra tíð og íbúðaskipan haldist óbreytt, ein íbúð á hvorri hæð.  

Ránargata 17 er traustlegt og reisulegt hús í mjög góðri hirðu. Það er til prýði í umhverfinu, sem og snyrtileg og vel hirt lóð og er hluti yfirgripsmikillar heildar tveggja hæða steinhúsa frá miðri síðustu öld. Enda þótt húsin séu eins misjöfn og þau eru mörg og gjörólík innbyrðis er meginformið nokkurn vegin það sama, tvær hæðir, grunnflötur nokkurn veginn ferningslaga og valmaþök. Þessi húsaröð við Ránargötuna liggur  samsíða og austan við sams konar húsaröð við Norðurgötu. Það er álit þess sem þetta ritar, að þessar raðir og einstök hús innan þeirra séu vel þess virði, að hljóta einhvers konar varðveislugildi. En það er auðvitað aðeins persónuleg skoðun höfundar, ekki sérfræðiálit. Meðfylgjandi mynd er tekin þ. 1. maí 2021.

Heimildir: Bygginganefnd Akureyrar. Fundargerðir 1941-48. Fundur nr. 1090, 12. mars 1948. Fundur nr. 1100, 3. sept. 1948. Varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.