Hús dagsins: Hafnarstræti 17

Einn skelfilegasti atburður mannkynssögunnar, kjarnorkuárásin á japönsku borgina Hiroshima átti sér stað þann 6. ágúst 1945.  Sama dag, hinu megin á jarðkúlunni , gerði Tryggvi Jónatansson múrarameistari teikningar að húsi Aðalgeirs Kristjánssonar við Hafnarstræti 17. Fjórum dögum síðar fékk Aðalgeir samþykkt byggingarleyfi fyrir umræddu húsi, sem myndi vera 8x9m að stærð, steinsteypt með steinlofti, efri hæð úr steini og þakið flatt steinþak. Lóðina hafði Aðalgeir fengið um vorið, og samkvæmt því sem tíðkaðist í bókun byggingarnefndar var númer lóðar ekki tilgreint heldur lóðin einfaldlega sögð „næst norðan við Karl Jónasson“ [Hafnarstræti 15]

Hafnarstræti 17 er tvílyft steinsteypuhús með valmaþaki. Steining er á veggjum og bárujárn á þaki og einfaldir þverpóstar í gluggar. Þykkir, steyptir rammar utan um glugga og dyr gefa húsinu sérstakan svip og þá er á norðurhlið skraut, líklega steypt, sem minnir á halastjörnu.

Á lóðinni stóðu áður verslunarhús Gudmanns og síðar Höepfnersverslunar. Fyrirrennari hússins brann árið 1912 í einum af þremur „bæjarbrununum“, einum af mestu stórbrunum í sögu Akureyrar. Stóð lóðin auð í röska þrjá áratugi, uns  Aðalgeir Kristjánsson reisti þarna húsið sem enn stendur. Byggingarleyfið fékk hann 1945 en skráð byggingarár er 1949. Þá hefur húsið verið fullbyggt. Aðalgeir Kristjánsson, verkamaður, var úr Þingeyjarsýslu, uppalinn á Máskoti í Reykjadal (skráður þar í Manntali 1901). Hann var kvæntur Ölmu Magnúsdóttur, sem var fædd árið 1896 á Akureyri og uppalin í nærsveitum, búsett árið 1901 að Kaupangsbakka. Bjuggu þau hér til æviloka, Aðalgeir lést árið 1975 en Alma árið 1986. Hafa síðan ýmsir átt og búið í þessu ágæta og reisulega húsi, og öllum auðnast að halda því vel við. Húsið er alltént í mjög góðri hirðu og hefur lítið sem ekkert verið breytt frá upphaflegri gerð.

Húsið er að upplagi nokkuð látlaust en engu að síður nokkuð skemmtilegt og skrautlegt. Setja gluggarammar á það skemmtilegan svip og ljá húsinu ákveðið sérkenni. Þá er „halastjarnan“ á norðurhlið áberandi skraut, en húsið blasir við hverjum þeim sem leið eiga um mót Aðalstrætis og Hafnarstræti, milli „Höepfners og Thuliunusar“. Í Húsakönnun 2012 er húsið sagt hluti samstæðrar heildar, sem lagt er til að hljóti varðveislugildi með hverfisnefnd í deiliskipulagi, en þessi röð tveggja hæða steinhúsa er í samræmi við fyrsta Aðalskipulag bæjarins, sem gert var 1927. Ein íbúð er í húsinu. Myndin er tekin þann 29. nóvember 2020.

 

Heimildir: Byggingarnefnd Akureyrar. Fundargerðir 1941-48. Fundur nr. 1010, 13. apríl 1945. Fundur  10. ágúst 1945.  Óprentað, óútgefið; varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

Hjörleifur Stefánsson, Hanna Rósa Sveinsdóttir. 2012. Húsakönnun- Fjaran og Innbærinn. Minjasafnið á Akureyri. Pdf-skjal á slóðinni http://www.minjastofnun.is/media/husakannanir/Fjaran-og-Innbaerinn-2012.pdf

Steindór Steindórsson. 1993. Akureyri; höfuðborg hins bjarta norðurs. Reykjavík: Örn og Örlygur

Hús dagsins: Hafnarstræti 9

Hafnarstræti 9 er ein af elstu lóðum Akureyrar, enda stóð upprunalegi verslunarstaðurinn á þessum slóðum. Húsið stendur nefnilega á „hinni eiginlegu“Akureyri, sem mynduð er af framburði Búðarlækjarins en löngu orðin umkringd uppfyllingum. Þarna stóð hús sem óvíst var hvenær var byggt (mögulega um aldamót 1800) sem Höepfnersverslun notaði sem sláturhús og geymslu- og á tímabili sútun. En það hús var rifið árið 1934. Það hús sem nú stendur á  Hafnarstræti 9 reisti Jón Antonsson, en hann fékk snemma sumars 1948 leyfi til að reisa hús á lóð sinni, eftir framlögðum uppdrætti. Ekki fylgdi nánari lýsing húsinu. Teikningarnar að húsinu gerði Sigurður Hannesson.(ekki aðgengilegar á Landupplýsingakerfinu)

En Hafnarstræti 9 er tvílyft steinsteypuhús með lágu valmaþaki. Norðurhelmingur austurhliðar, sem snýr að götu, skagar eilítið fram og í kverkinni á milli eru svalir á annarri hæð. Bárujárn er á þaki,  veggir múrsléttaðir og einfaldir, lóðréttir póstar með opnanlegum þverfögum í flestum gluggum.

Húsið var frá upphafi tvíbýli og voru fyrstu eigendur téður Jón Antonsson frá Finnastöðum í Eyjafirði og Ari Hallgrímsson, endurskoðandi. Hann var Akureyringur, sonur Hallgríms Davíðssonar verslunarstjóra Höepfnersverslunar en fjölskylda hans bjó í Höepfnershúsi við Hafnarstræti 20 og þar áður í Laxdalshúsi, elsta húsi bæjarins sem enn stendur. Síðarnefnda er húsið stendur einmitt  næst norðan við Hafnastræti 9. Í Hafnarstræti 9 var um árabil  rekin bókabúð, Bókaverzlun Snæbjarnar Jónssonar sem m.a. verslaði með erlendur bækur.

Þá var fyrirtækið Verkval til heimilis að Hafnarstræti 9 á níunda áratug 20. aldar. Árið 1973 var byggður bílskúr nyrst á lóðinni, eftir teikningum Birgis Ágústssonar.

                Húsið er í mjög góðri hirðu og lítur vel út, reisulegt og traustlegt. Það er næsta lítið breytt frá upphaflegri gerð;  uppganga á austurhlið er reyndar síðari tíma breyting. Allt er húsið og lóðin hið snyrtilegasta, sem og lóðin sem er vel gróin og prýdd trjágróðri m.a. reyni- og grenitrjám. Í Húsakönnun 2012 segir, að húsið sé hluti af samstæðri heild sem lagt er til að hljóti varðveislugildi sem slík.  Myndin er tekin 29. nóvember 2020. 

Heimildir: Byggingarnefnd Akureyrar. Fundargerðir 1941-48. Fundur nr. 1096, 4. júní 1948  Óprentað, óútgefið; varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

Hjörleifur Stefánsson, Hanna Rósa Sveinsdóttir. 2012. Húsakönnun- Fjaran og Innbærinn. Minjasafnið á Akureyri. Pdf-skjal á slóðinni http://www.minjastofnun.is/media/husakannanir/Fjaran-og-Innbaerinn-2012.pdf

Steindór Steindórsson (1993). Akureyri; höfuðborg hins bjarta norðurs Reykjavík: Örn og Örlygur.