Hús dagsins: Ægisgata 24

Ægisgötu 24 reisti Helgi E. Steinarr árið 1944. Hann sótti í mars þ.á. um lóðina norðan við Pálma Ólafsson (þ.e. 22) en gat ekki fengið hana „sökum háspennuleiðslunnar“ en fékk næstu lóð norðan við. Það er ekki útskýrt nánar, en mögulega  hefur rafstrengur annaðhvort legið þar yfir, eða verið þar fyrirhugaður. Alltént fékk Marinó Tryggvason lóð nr. 22 ári síðar. Um vorið 1944 fær Helgi byggingarleyfi: Hús úr r-steini á einni hæð með lágum grunni með valmaþaki, 9,5x7,8m auk útskots að austan 3,5x3,2m. Teikningar gerði Tryggvi Jónatansson.

Ægisgata 24 er einlyft r-steinhús með lágu valmaþaki. Útskot eru að framanverðu fyrir miðju og bakálma nyrst. Veggir eru klæddir steiningarmúr og bárujárn á þaki og krosspóstar í flestum gluggum. Horngluggar í anda funkisstefnunnar eru til suðurs.

Helgi E. Steinarr hét fullu nafni Helgi Marinó Einarsson Steinar og var fæddur árið 1892 og er í Manntali 1901 skráður í Pálshúsi í Hvanneyrarsókn í Siglufirði. Hann mun lengst af hafa starfað sem kjötmatsmaður en einnig verkstjóri. Hann var kvæntur Laufeyju Jónsdóttir, frá Syðra Krossanesi (sbr. Manntal 1901). Bjuggu þau hér um áratugaskeið. Árið 1956 fékk Helgi leyfi til að byggja við húsið, 3,5 metra til norðurs eftir teikningum Tryggva Jónatanssonar. Helgi og Laufey voru ötult garðyrkjufólk og var garðurinn við Ægisgötu 24 annálaður fyrir fegurð og grósku. Var t.a.m. margverðlaunaður, hlaut verðlaun Fegrunarfélags Akureyrar 1951.   Tuttugu árum síðar, 1971 vakti Fegrunarfélagið aftur athygli á garði Helga og Laufeyjar, auk tveggja annarra sem verðlaunin höfðu hlotið, og að garðinum hefði verið haldið við af sömu alúð og natni.

Ægisgata 24 er reisulegt og traustlegt hús og í mjög góðri hirðu. Það er nýmálað og viðgert að utan og þak er nýlegt eða frá 2010. Samtímis var byggt við húsið að norðaustan, eftir teikningum Bergs Steingrímssonar, framlenging á útskotinu til austurs. Er húsið til mikillar prýði og frágangur allur hinn snyrtilegasti. Lóðin er afmörkuð með steyptum kanti, svo sem tíðkaðist þegar húsið var byggt. Svo sem fram kom hér að framan var garðurinn hinn gróskumesti og glæsilegasti í áraraðir. Enn í dag er lóðin við Ægisgötu 24 með þeim gróskumeiri og fegurstu í bænum, prýdd ýmsum trjátegundum, runnum og plöntum og haldið við og hirt í hvívetna. Er um sannkallaða fagmennsku að ræða, því þar er að verki Tryggvi Marinósson, garðyrkjufræðingur með meiru, sem hér hefur búið í á fjórða tug ára. Trúlega eru ekki margir af þeim görðum, sem Fegrunarfélagið verðlaunaði um og upp úr miðri síðustu öld, sem hafa haldið grósku sinni jafn vel í seinni tíð, og garðurinn við Ægisgötu 24.

Ef sá möguleiki væri fyrir hendi, að friðlýsa heilar götur og götumyndir stæði Ægisgatan svo sannarlega undir því. Leitun er að jafn heilsteyptri og samstæðri götumynd í þetta langri götu en við hana standa 30 hús. Lesendur kannast orðið við þetta stef sem kannski mætti taka saman í eina setningu: Að lokum legg ég til að Ægisgatan í heild sinni verði friðuð. (Enda þótt síðuhafi hafi hvorki fagþekkingu né forsendur til þess að meta varðveislugildi húsa eða gatna getur hann auðvitað haft á því skoðanir). Myndin er tekin þ. 8. desember 2021.

 Heimildir: Bygginganefnd Akureyrar. Fundargerðir 1941-48. Fundur nr.970, 31. mars 1944. fundur nr. 974, 5. maí 1944. Fundargerðir 1948-57. Fundur nr. 1241, 20. apríl 1956. Varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

Hús dagsins: Ægisgata 23

Þann 13. júní 1944, fjórum dögum fyrir lýðveldisstofnun, kom Bygginganefnd saman á fundi. Var hann sá 979. frá upphafi nefndarinnar, sem þá hafði starfað í tæp 90 ár. Á meðal þess sem nefndin tók fyrir var, að úthluta Pálma nokkrum Jónssyni lóð við vestanverða Ægisgötu, ásamt byggingarleyfi fyrir húsi úr r-steini, ein hæð á lágum grunni með valmaþaki, 10x8m. Upprunalegar teikningar að húsinu liggja ekki fyrir en ekki er ólíklegt, að Tryggvi Jónatansson hafi teiknað húsið. Hann átti heiðurinn af flestum húsunum við Ægisgötuna.

Ægisgata 23 er einlyft r-steinhús með valmaþaki. Bakálma, 5x8,20m að grunnfleti er sem einnig skagar nokkuð til suðurs er á húsinu og er hún einnig með valmaþaki. Veggir eru múrsléttaðir og bárujárn á þaki en lóðréttir póstar með opnanlegum þverfögum í flestum gluggum.

Pálmi Jónsson var kvæntur Sveinbjörgu Björnsdóttur. Hún var Skagfirðingur, í Manntali 1910 til heimilis að Mánavík í Ketusókn en hann var úr Öxnadalnum, skráður að Hólum þar í sama manntali. Þau bjuggu hér allan sinn aldur eftir byggingu hússins, en þau létust bæði árið 1971. Skemmst er frá því að segja, að núverandi eigandi er sonur þeirra, Sigurður Pálmason. Hefur húsið þannig haldist innan sömu fjölskyldu frá upphafi. Árið 1975 var byggt við húsið til vesturs og suðurs, eftir teikningum Mikaels Jóhannessonar. Um er að ræða nokkuð áþekka viðbyggingu og við Ægisgötu 17, en hana teiknaði Mikael Jóhannesson einnig, töluvert fyrr eða 1960. Fékk húsið þá það lag sem nú hefur.

Ægisgata 23 er reisulegt og snyrtilegt hús og í mjög góðri hirðu. Eitt sérkenni þess, sem reyndar ber ekki mikið á, enda húsið í eðli sínu látlaust, er steypt stuðlabergsmynstur við útidyrahurð. Á lóðarmörkum er steypt grindverk með járnavirki, einnig í mjög góðri hirðu. Lóðin er til mikillar prýði, þar eru mörg ræktarleg tré og mætti jafnvel tala um lítinn lund í því samhengi. Þétt belti reynitrjáa er framan við lóðarmörk að framan (austan) og sunnanverðu. Ef sá möguleiki væri fyrir hendi, að friðlýsa heilar götur og götumyndir stæði Ægisgatan svo sannarlega undir því. Leitun er að jafn heilsteyptri og samstæðri götumynd í þetta langri götu en við hana standa 30 hús. Það er a.m.k. álit síðuhafa. Sem áður segir er þessi lóð sérlega trjám prýdd. En það er einnig sammerkt með hinni samstæðu og glæstu götumynd Ægisgötunnar, að við flest húsin eru mjög gróskumiklar lóðir. Myndin er tekin þ. 1. maí 2021.

 

Heimildir: Bygginganefnd Akureyrar. Fundargerðir 1941-48. Fundur nr. 979, 13. júní 1944. Varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

Hús dagsins: Ægisgata 22

Ægisgötu 22 reistu þau Marinó Tryggvason og Sigrún Finnsdóttir árið 1945. Marinó fékk þann 16. febrúar þ.á. lóð nr. 22 við Ægisgötu. Það var raunar sjaldgæft á þeim tíma, að lóðir væru tilgreindar með númerum í bókunum Bygginganefndar. Reglan var fremur sú, að lýsa staðsetningu lóða einfaldlega með afstöðu til næstu þekktu lóða eða húsa (t.d. þriðja lóð norðan við Jón Jónsson eða næsta lóð sunnan við hús Péturs Péturssonar o.s.frv.) En þarna hét það lóð númer 22. Rúmum tveimur mánuðum síðar eða 20. apríl fékk Marinó byggingarleyfi. Hljóðaði það uppá hús úr r-steini, þak úr timbri, stærð hússins 8,6X10,6m auk útskots til vesturs 0,9x5,3m. Húsið ein hæð á lágum grunni með valmaþaki, líkt og öll önnur hús við Ægisgötuna. Upprunalegar teikningar liggja ekki fyrir á kortavef Akureyrarbæjar, en líklegast er hönnuður hússins Tryggvi Jónatansson. Á kortavef má hins vegar sjá raflagnateikningar Ingva Hjörleifssonar   

Sú lýsing sem gefin er upp í bókun bygginganefndar á að mestu við enn í dag, Ægisgata 22 er r-steinhús á einni hæð með valmaþaki.   Einlyft steinhús með lágu valmaþaki. Útskot er að vestan auk þess sem byggt var við húsið til norðurs rúmum áratug eftir að það var byggt. Veggir eru múrsléttaðir, bárujárn á þaki og lóðréttir póstar með opnanlegum fögum í flestum gluggum. Horngluggar í anda funkisstefnunar eru til suðurs.

Þau Marinó og Sigrún voru bæði úr Saurbæjarhreppi, hann frá Jórunnarstöðum og hún frá Ártúni, sem vill svo til að er næsti bær sunnan við. Marinó fékkst við hin ýmsu störf m.a. hjá Akureyrarbæ og Gefjun, en lengst af hjá Mjólkursamlagi KEA. Sigrún vann lengst hjá Brauðgerð Kr. Jónssonar. Marinó og Sigrún bjuggu hér alla tíð eftir byggingu hússins, eða í rúma hálfa öld, hún lést 1997 en hann 2001. Árið 1957 byggðu þau við húsið til norðurs og austurs en finna má járnateikningar Á. Valdemarssonar af þeirri byggingu á áðurnefndum kortavef Akureyrarbæjar. Mun húsið hafa fengið það lag sem það enn hefur.

Ægisgata 22 er reisulegt og snyrtilegt hús og til mikillar prýði. Það er í mjög góðri hirðu og hefur líkast til alla tíð fengið afbragðs viðhald. Húsið er einbýli, eins og flestöll hús við Ægisgötu. Lóð, sem afmörkuð er við götu með steyptum vegg, er einnig vel hirt og gróin, þar eru m.a. tvö ræktarleg reynitré. Glöggir lesendur hafa kannski tekið eftir því, að alla pistlana um Ægisgötu endar síðuhafi á sama hátt: Ef sá möguleiki væri fyrir hendi, að friðlýsa heilar götur og götumyndir stæði Ægisgatan svo sannarlega undir því. Leitun er að jafn heilsteyptri og samstæðri götumynd í þetta langri götu en við hana standa 30 hús. Það er a.m.k. álit síðuhafa. Myndin er tekin 1. maí 2021

Heimildir: Bygginganefnd Akureyrar. Fundargerðir 1941-48. Fundur nr.1005, 16. feb. 1945. fundur nr. 1011, 20. apríl 1945. Varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.