Hús dagsins: Munkaþverárstræti 16

Í síðustu færslu fjallaði ég um Munkaþverárstræti 8, en það reisti Adam Magnússon árið 1931. Hann fékk lóð, sem var sú fjórða sunnan við Garðar og Magnús Sigurjónssyni. Hér fjalla ég um um það hús... 

Munkaþverárstræti 16 reistu þeir Garðar og Magnús Sigurjónssynir árið 1930. Þeir fengu leigða lóð sem Snorri Guðmundsson og Gunnlaugur Sigurjónsson höfðu fengið þann 3.ágúst 1929, þ.e. lóðina austan Munkaþverárstrætis á horninu sunnan Krabbastígs. Fylgdi umsókn þeirra Garðars og Sigurjóns yfirlýsing frá Snorra um að Garðar og Magnús gengjust inn á þær skyldur og réttindi sem lóðinni fylgdu. Höfðu þeir Snorri og Gunnlaugur uppi áform um að reisa tvílyft hús með “neðanjarðarkjallara” undir nokkrum hluta grunns, hálft ris með kvisti og grunnflötur 10,5x9m. Semsagt nokkuð stórt hús. Bygginganefnd taldi að bera þyrfti þessi áform undir Skipulagsnefnd, enda væri ekki gert ráð fyrir tvílyftum byggingum þarna. En hinir nýju lóðarhafar fengu leyfi fyrir litlu minna hús, einlyftu á kjallara og með mansardþaki og kvistum að austan og vestanverðu. Húsið yrði steinsteypt með timburgólfum. Teikningarnar gerði Halldór Halldórsson.

Framangreind lýsing á að mestu við Munkaþverárstræti 16 enn í dag, það er einlyft steinsteypuhús á háum kjallara, en neðri hæð nemur við götubrún þar eð gatan stendur nokkru hærra en austurhluti lóðarinnar. Húsið er nokkuð er sem áður segir, með sk. Mansardrisi, og voldugum steyptum þakköntum og miklum kvistum á götuhlið og bakhlið. Á kvistunum og niður með húshliðum eru breiðar flatsúlur. Krosspóstar eru í gluggum og bárujárn á þaki, veggir múrsléttaðir en múrhúð kjallara eins konar grófur steinmulningur.

Margir hafa búið í húsinu en þar var a.m.k. tvíbýlt frá upphafi. Garðar og Sigurjón hafa líkast til búið hvor á sinni hæð ásamt fjölskyldum sínum. Þarna bjó síðustu æviárin Kristín Sigfúsdóttir rithöfundur. Hún var fædd árið 1876 á Helgastöðum í Saurbæjarhreppi en bjó m.a. í Skriðu (1903-08) og lengi vel í Kálfagerði í sömu sveit, frá 1908-1930. Meðal helstu verka hennar voru skáldsögurnar Sögur úr sveitinni og Gestir en hún sendi frá sér ótal smásögur og ljóð í tímaritum en Digra Gudda var fyrsta saga Kristínar sem birtist á prenti, árið 1920. Kristín lést árið 1953 og var þá búsett hér, sem áður segir.

Árið 1937 fluttu þau Gísli Eyland skipstjóri frá Svefneyjum í Breiðafirði og kona hans Jenny Eyland (fædd Juul Nielsen). Sonur þeirra Ólafur, bifreiðarstjóri og verkamaður, bjó í húsinu allt til dánardægurs árið 2000; hélst þannig sú íbúð innan sömu fjölskyldu í meira en 60 ár. Hér er ágætt viðtal frá árinu 1982 við Ólaf Eyland ; “Lágtekjufólk verður að fá kauphækkanir”. Það er nú aldeilis hægt að taka undir það og margt annað sem Ólafur Eyland hafði fram að færa þarna.

Munkaþverárstræti er reisulegt og svipmikið hús og stendur á áberandi stað. Það er lítið sem ekkert breytt frá upphaflegri gerð en er þó í fyrirtaks hirðu. Húsakönnun 2015 metur það sem “reisulegt hornhús með óvenjulega þakgerð [...] og það setur svip á götumyndina.” (Ak.bær, Teiknistofa Arkitekta, Gylfi Guðjónsson o.fl. 2015: 168). Ráðandi í svipgerð hússins eru kvistirnir miklu og þakið og kantarnir undir því. Þá má sjá á húsinu gamlar einangrunarkúlur frá tímum loftlína en einnig eru á húsinu forláta útiljós, sjá mynd hér til hliðar. Tvær íbúðir eru í húsinu. Lóðin er einnig vel hirt og gróin, svo sem gengur og gerist við Munkaþverárstrætið, þar er t.d. mikð reynitré sem sjá má til hægri á myndinni hér efst. Munkaþverárstræti 16 stendur skemmtilega á horni Krabbastígs og Munkaþverárstrætis og húsið, sem skartar sterkum rauðum lit, nokkuð áberandi þegar horft er upp á Brekkuna frá Oddeyrinni. Myndirnar eru teknar að kvöldi Uppstignindags, 25.maí 2017.

 

Heimildir:

Akureyrarbær og Teiknistofa Arkitekta, Gylfi Guðjónsson og félagar. (2015). Norðurbrekkan, neðri hluti. Húsakönnun. Pdf-útgáfa aðgengileg á slóðinni http://www.akureyri.is/static/files/Skipulagsdeild/Deiliskipulog/Nordur_Brekka/n-brekka-husakonnun-150129-vefutgafa.pdf

Bygginganefnd Akureyrar. Fundargerðir 1921-30. Fundur nr. 635, 3.ágúst 1929. Fundur nr. 651, 25.ágúst 1930. Óprentað, óútgefið, varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

Guðmundur Steindórsson, Jóhannes Sigvaldason, Kristján Sigfússon. 1993. Byggðir Eyjafjarðar 1990. Akureyri: Búnaðarsamband Eyjafjarðar.

Jón Sveinsson. 1955. „Jónsbók“. (Skrá yfir upprunasögu húsa sem stóðu á Akureyri um 1935, tekin saman 1945-55). Óprentað, óútgefið; varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.