Hús dagsins: Helgamagrastræti 19

Áfram heldur "yfirreiðin" um Helgamagrastrætið í númeraröð, næst er það hús nr. 19. En hvað með Helgamagrastræti 14, 16 og 18? Við því er einfalt svar: Þau hús eru ekki til. Svo vill nefnilega til, að á suðausturhorni götunnar og Hamarstígs stendur nr. 12 en næsta hús austan megin, norðan Hamarstígs 8 er Helgamagrastræti 20. Hvers vegna er mér ókunnugt um en það er svosem ekki óalgengt í eldri götum Akureyrar, að fáein númer vanti inn í.

Helgamagrastræti 19 reistu bræðurnir Björgvin og Gústav Júlíussynir árið 1944. Vorið 1942 fékk Björgvin lóð vestan Helgamagrastrætis, þriðju lóð frá Hamarstíg, þ.e. nr. 19, þá er Hamarstígur 10 meðtalin en þá var þar þegar risið hús. Tveimur árum síðar fékk Björgvin, í félagi við Gústav bróður sinn, byggingarleyfi fyrir tveggja hæða steinsteyptu húsi á lágum grunni með steinlofti að stærð 9,3x8,7m, auk útskots að sunnan 5,7x1,5m. Teikningarnar að húsinu, sem var frá upphafi tvíbýli með hvorri íbúð á sinni hæð, gerði Stefán Reykjalín.

Helgamagrastræti 19 er, líkt og segir í hinni 75 ára bókun byggingarnefndar, tveggja hæða steinsteypuhús á lágum grunni með útskoti til suðurs. Í kverkinni við útskotið eru svalir til suðvesturs með timburverki. Húsið er með flötu þaki, klætt þakpappa og veggir múrsléttaðir og einfaldir, lóðréttir póstar með opnanlegum þverfögum í gluggum. Björgvin Júlíusson og kona hans Gréta Emilía Júlíusdóttir bjuggu hér allt til dánardægurs, Björgvin lést 1981 en Gréta 2005 og hafði hún þá búið hér í um 60 ár. Á móti þeim Björgvini og Grétu bjuggu hér, frá 1944 til 1971 þau Eggert Þorkelsson bifreiðarstjóri og Þórunn Ágústsdóttir. Síðan hafa ýmsir átt hér heima um lengri eða skemmri tíma. Húsið er næsta óbreytt frá fyrstu gerð, en er engu að síður í frábærri hirðu og lítur vel út.

 Lóðin er einnig vel gróin og standa þar mörg tré, einkum reynitré en trjágróður er mjög einkennandi fyrir þetta hverfi. Ekki er ólíklegt, að Björgvin eða Gréta hafi gróðursett einhver þeirra stæðilegu trjáa sem á lóðinni eru, eða Eggert eða Þórunn. Á lóðarmörkum er steyptur veggur, sem mun upprunalegur með járnavirki og er hann í mjög góðu standi, eins og húsið sjálft.  Húsið hlýtur varðveislugildi 1 í Húsakönnun 2015 sem hluti heildar, og þá væntanlega þeirrar heildar sem funkishúsaröðin við Helgamagrastrætið er. Myndin er tekin þann 3. maí 2019.

Heimildir:

Akureyrarbær og Teiknistofa Arkitekta, Gylfi Guðjónsson og félagar. (2015). Norðurbrekkan, neðri hluti. Húsakönnun. Akureyrarbær: Pdf-útgáfa aðgengileg á  slóðinni http://www.akureyri.is/static/files/Skipulagsdeild/Deiliskipulog/Nordur_Brekka/n-brekka-husakonnun-150129-vefutgafa.pdf 

Bygginganefnd Akureyrar. Fundargerðir 1941-48. Fundur nr. 956, þ. 24. apríl 1942. Fundur nr. 978, 30. maí 1944. Óprentað og óútgefið, varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.