Hús dagsins: Geislagata 12

Geislagötu 12 reisti Grímur Valdimarsson trésmiður og bílasmiður árið 1942-1945. Hann fékk 1942 Grímur Valdimarsson trésmiður og bílasmiður að reisa íbúðarhús við Geislagötu, næst norðan við geymsluhús Sverris Ragnars. Húsið byggt úr steinsteypu með steinsteyptu þaki, 12,6x9,5m að stærð. Það hús, sem snýr að götu, var fullbyggt 1943. Tveimur árum síðar, eða 1945, fékk Grímur að reisa viðbótarbyggingu , 13x8,50m að stærð, steinsteypta með steinþaki. Teikningarnar að húsinu, sem og viðbyggingunni, gerði Guðmundur Gunnarsson.

Geislagata 12 er tvílyft steinsteypuhús með lágu valmaþaki. Bakálma er einlyft með aflíðandi risi. Bárujárn er á þaki og háum þakkanti og múrhúð á veggjum og ýmis konar póstar í gluggum; verslunargluggar á jarðhæð.

Húsið var í senn íbúðar- og atvinnuhúsnæði; Grímur bjó á efri hæð ásamt fjölskyldu sinni en starfrækti trésmíðaverkstæði þar. Eiginkona Gríms var Jónína Ásgerður Jakobsdóttir, frá Miðgerði í Saurbæjarhreppi. Grímur var hins vegar fæddur og uppalin á Stokkhólma í Skagafirði. Hann var, sem áður segir, bifreiðasmiður og var sá fyrsti á Norðurlandi sem lagði þá iðngrein fyrir sig. Hann hafði áður numið trésmíði og fólst bifreiðasmíðin m.a. í því, að smíða yfirbyggingar yfir bíla. Fór sú starfsemi hans einmitt fram á verkstæði hans í Geislagötu 12. Sjálfsagt hafa þó nokkrir þeirra bíla sem Grímur smíðaði varðveist og verið gerðir upp.  Í fjórða bindi bókaflokksins Aldnir hafa orðið birtast endurminningar Gríms og ekki er annað hægt hér, en að mæla með þeirri lesningu. Þar kemur m.a. fram, að Grímur gangi enn til vinnu sinnar á verkstæði sitt í Geislagötu, en þá (1975) var hann 77 ára gamall.  Grímur og Jónína létust 1985 (Jónína) og 1986. Arfleiddu þau hjúkrunarheimilið Sel annars vegar og Kristneshæli öllum eigum sínum, þ.á.m. húseigninni Geislagötu 12, ásamt verkstæðishúsinu.

Auk verkstæða Gríms hefur Geislagata 12 hýst hina ýmsu starfsemi. Byggingavöruverzlun Akureyrar var rekin hér á fimmta og sjötta áratug 20. aldar og um tíma, árið 1946 var Úthlutunarskrifstofan þarna til húsa. Það er hugtak sem kann að koma einhverjum spánskt fyrir sjónir, en um miðja 20. öld var skömmtun  á hinum ýmsu vörum. Þá má nefna raftækjaverslunina RAF sf. og Leikfanga- og gjafaverslun Tómstundaverzlunarinnar, sem opnuð var í húsinu haustið 1965.

Árin 1986-87 voru gerðar á húsinu miklar breytingar og endurbætur, m.a. var þak hækkað og fékk húsið þá núverandi útlit. Teikningarnar að þeim endurbótum gerði Haukur Haraldsson. Ekki voru menn á eitt sáttir með endurbæturnar á húsinu, en til stóð að byggingarnar vikju.  Þá var opnuð í vesturálmu hússins sólbaðsstofan Stjörnusól, sem enn er starfrækt í húsinu og hefur meira að segja stækkað við sig; nú er afgreiðslan í vesturálmunni (framhúsinu). Þar voru áður, þar til um 2015, skrifstofur happdrætta (Fjölumboð) og spilakassasalur (Gullnáman). Á efri hæð hússins er gistirými á vegum Hótels Norðurlands, en aðalbygging þess er einmitt handan götunnar. Húsið er í mjög góðri hirðu og til prýði á fjölfarinni götu í Miðbænum. Það er ekki talið hafa varðveislugildi í Húsakönnun 2014 en sagt hafa gildi fyrir götumynd Geislagötu. Myndin er tekin þann 19. janúar 2020.

 

Heimildir: Byggingarnefnd Akureyrarkaupstaðar. Fundargerðir 1941-1948. Fundur nr. 905, 10. apríl 1942. Fundur nr. 1011, 20. apríl 1945. Óprentað, óútgefið, varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

Erlingur Davíðsson 1975. Aldnir hafa orðið, IV bindi. Akureyri: Skjaldborg.

Landslag arkitektastofa 2014. Akureyrarbær Miðbær- Húsakönnun. Unnið fyrir Akureyrarbæ. Óprentað, pdf aðgengilegt á slóðinni http://www.minjastofnun.is/media/husakannanir/midbaer_husakonnun-2014.pdf