Hafnarstræti 83-85

Hafnarstræti 83-85

Hafnarstræti 83 og 85 eru sambyggð, að heita má órofa heild, en húsin byggði Hjalti Sigurðsson húsgagnasmiður árin 1933 og 1934. Síðar, eða 1939-43 var ytra húsið stækkað. Hvort Hjalti byggði bæði húsin kann síðuhafi ekki að fullyrða, en hann reisti alltént Hafnarstræti 85.  Hjalti fékk í nóvember 1932 lóð, þá næstu norðan við hús sitt [Hafnarstræti 79]. Falaðist hann eftir því, að þurfa ekki að reisa nema eina hæð fyrst um sinn og við því var orðið. Þegar Hjalti fékk byggingarleyfið, á Verkalýðsdaginn 1933, var honum þó sett það skilyrði, að byggingin yrði fullgerð á fimm árum. 

Þegar skoðaðar eru bókanir Bygginganefndar frá þessum árum, er raunar algengt að byggjendur stórhýsa m.a. við Skipagötu og Ráðhústorg séu sett þessi tímamörk um fullbyggingu. Það fylgir hins vegar yfirleitt ekki sögunni, hvað gerist ef þetta næst ekki. Hvort viðkomandi yrði beittur sektum eða jafnvel farið fram á niðurrif. Enda virðist ekki að sjá, að þessu hafi verið fylgt eftir með harðfylgi, og enn hafa sum þessara húsa ekki náð þeirri hæð sem ætlað var í upphafi. En það á svo sannarlega ekki við um Hafnarstræti 83-85. Upphaflegt byggingaleyfi Hjalta frá 1933 var fyrir húsi á tveimur hæðum á „ofanjarðarkjallara“ götumegin, ásamt rishæð með skúrþaki [alls fjórar hæðir] sem hallast til vesturs. Fram kemur, að húsið eigi að hýsa verkstæði og íbúðir og sé áfast húsi Jóns Guðmann, en þar er um að ræða Hafnarstræti 87, eða Hótel KEA. Teikningarnar að húsunum gerðu Tryggvi Jónatansson og Halldór Halldórsson.

Hafnarstræti 83-85 er fjögurra hæða steinsteypuhús með aflíðandi. Efsta hæð var áður inndregin en fyrir fáeinum árum var byggt við fjórðu hæðina til austurs, þannig að nú eru hæðirnar samfelldar frá götu að þakbrún. Einfaldir póstar eru í gluggum og veggir múrsléttaðir og bárujárn á þaki. Á milli glugga á annarri og þriðju hæð eru súlur en hæðarskilakantur milli jarðhæðar og annarrar hæðar (sú fyrrnefnda kallast ofanjarðarkjallari í gögnum Bygginganefndar frá 1933).

Hjalti Sigurðsson (1891-1979), húsgagnasmiður starfrækti verkstæði sitt á jarðhæð hússins og bjó á efri hæðum. Hann var fæddur og uppalinn á Merkigili í Hrafnagilshreppi og var árið 1920 í húsmennsku á Litla-Hamri í Öngulsstaðahreppi.  Í húsinu starfrækti Jakob S. Kvaran einnig skósmíðaverkstæði. Það yrði raunar ansi löng upptalning, öll þau fyrirtæki, verslanir og skrifstofur sem starfræktar hafa verið í Hafnarstræti 83 og 85. Þegar heimilisföngunum er flett upp á timarit.is, birtast í heildina um 2500 niðurstöður, tæpar 2000 fyrir nr. 85.  Húsunum var breytt í hótel árið 1989, hétu þá Hótel Harpa og Hótel Stefanía en eftir 2005 urðu húsin hluti af Hótel KEA og eru svo enn. Á jarðhæð hafa verið starfræktir veitingastaðir.  

Á meðal fjölmargra íbúa Hafnarstrætis 83 má nefna Björgvin Guðmundsson, tónskáld og tónlistarkennara. Björgvin var fæddur árið 1891 að Rjúpnafelli í Vopnafirði. Hann fluttist til Vesturheims um tvítugt og stundaði tónlistarnám í London og bjó þar til ársins 1931. Björgvin var afar afkastamikið tónskáld og verk hans, stór og smá, munu telja á sjötta hundrað. Hann stofnaði Kantötukór Akureyrar árið 1932 og sinnti auk tónsmíðum söngkennslu í Barnaskóla Akureyrar og hljóðfærakennslu. Í minningabók sinni, Kveðju frá Akureyri, lýsir Richardt Ryel Björgvini sem ansi hreint viðkunnanlegum manni. Richardt var sendur í fiðlunám til Björgvins, hafandi á því engan áhuga. Björgvin tók honum ætíð sem jafningja, rabbaði um daginn og veginn, sagði sögur, og skammaðist aldrei í honum þrátt fyrir lélega tilburði á fiðluna. Þá tók hann í nefið og bauð Richardt með sér, en nú ber að hafa þau ólíku gildi og viðmið sem voru til slíkra athafna fyrir um 90 árum síðan. Björgvin Guðmundsson samdi stefið, sem kirkjuklukkur Akureyrarkirkju leika á stundarfjórðungs fresti. Ætli það megi ekki telja til hans þekktustu verka.

Hafnarstræti 83-85 er reisulegt og glæst hús og í mjög góðri hirðu, og eitt af kennileitum Miðbæjarins.  Í Húsakönnun 2012 er það ekki metið með varðveislugildi sérstaklega og gerðar lítils háttar athugasemdir við stækkun á fjórðu hæð. Sem áður segir, er húsið nýtt undir hótelrekstur og hefur verið sl. þrjá áratugi. Myndin er tekin þann 17. ágúst 2020.

Heimildir:

Akureyrarbær, Teiknistofa Arkitekta Gylfi Guðjónsson og félagar. 2012. Drottningarbrautarreitur-Hafnarstræti- Húsakönnun 2012. Minjastofnun. Pdf-skjal aðgengilegt á slóðinni http://www.minjastofnun.is/media/husakannanir/Husakonnun-Drottningarbrautarreitur.pdf

 

Byggingarnefnd Akureyrar. Fundargerðir 1930-35. Fundur nr 684, 29. sept. 1932. Fundur nr. 698, 1. maí 1933.  Óprentað, óútgefið; varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

Richardt Ryel. 1987. Kveðja frá Akureyri. Akureyri: Bókaforlag Odds Björnssonar.

Steindór Steindórsson. 1993. Akureyri; höfuðborg hins bjarta norðurs. Reykjavík: Örn og Örlygur