Hús dagsins (nr. 160): Turnhúsið

Turnhúsið er yngst þeirra fjögurra 18.aldar húsa sem enn standa í Neðstakaupstað, en það mun reist 1784. Það er líkt og Tjöruhúsið stokkahús en þau tvö hús eru reist á svipuðum tíma, en Krambúðin og Faktorshúsið eru reist áratugum fyrr. Stokkahús er hlaðin úr láréttum bjálkum og þegar komið er inn í Turnhúsið sést sú byggingargerð vel. Samliggjandi bjálkar eru festir saman á grópum (ekki ósvipað og leikfangakubbar sem festa má saman) og skeytt saman með málmfjöður en á hornum eru bjálkarnir festir saman hálft í hálft. Tjöruhúsið er einlyft með háu risi, raunar það háu að tvær manngengar hæðir eru í risinu! Því eru þrjár hæðir í húsinu- þaraf tvær í risi. Á miðju risi er síðan turn með háu valmaþaki sem gefur húsinu áberandi svip og nafngiftina. Ekki er stór gólfflöturinn þar en þangað upp liggur brattur stigi og hægt að líta þar út um glugga. Turnhúsið var upprunalega reist sem vörugeymsluhús fyrir einokunarverslunina og þjónaði þeim tilgangi áfram eftir hennar dag- en verslun var gefin frjáls þremur árum eftir að húsið var byggt. Hvort að turninn mikli var á húsinu frá upphafi er ég ekki viss en hann mun einhvern tíma hafa verið notaður til að fylgjast með skipakomum. Þar var einnig unnt fyrir forstjóra að fylgjast vinnu á planinu fyrir framan en þar fór m.a. fram mikil saltfiskvinnsla. Nánar um saltfiskinn hér: http://www.nedsti.is/saltfiskur/  Fyrr á árum- vel fram á 20.öld var Neðstikaupstaður og svæðið þar um kring meira og minna þakið saltfiskbreiðum. Turnhúsið var sem áður segir geymsluhús en nú hefur verið komið þar fyrir Sjóminjasafni á vegum Byggðasafns Vestfjarða og þar kennir svo sannarlega ýmissa grasa. Þar er hægt að sjá flest það sem tilheyrir sjósókn fyrri ára- og alda, útbúnað og veiðarfæri og verkfæri notuð til að smíða búnaðinn, líkön af skipum auk mikils harmonikkusafns. Ég mæli eindregið með því að þeir sem leið eiga um Neðstakaupstað líti á safnið- það verður enginn svikinn af því- og auk þess að borða á Tjöruhúsinu! Myndirnar með færslunni eru teknar 12.7.2012.

 

T.h. Hluti af Harmonikkusafninu á 2.hæð Turnhússins. Á myndinni vinstra megin er horft úr Turninum fram Skutulsfjörðinn, og eins og sjá má er útsýnið stórfínt. Fyrir miðju er Engidalur en Tungudalur opnast vinstra megin á myndinni, en fjallið Kubbi skilur á milli dalanna tveggja. Hæsti tindur Kubba er Háafell (602m).

Heimildir:

Byggðasafn Vestfjarða (án árs). Heimasíða. Slóðin: http://www.nedsti.is/

Hjörleifur Stefánsson, Kjell H. Halvorsen, Magnús Skúlason (2003). Af norskum rótum- gömul timburhús á Íslandi. Reykjavík: Mál og Menning.