Hús dagsins: Helgamagrastræti 17; Völuból. Endurbirtur pistill frá 2011

Áfram heldur yfirferð mín um Helgamagrastræti og nú er það fyrrum félagsheimili Valkyrjunnar, kvenskátafélags Akureyrar, Helgamagrastræti 17 eða Völuból. Það hús tók ég fyrir vorið 2011 og hér birtist sá pistill svo til orðréttur. Þess má geta, að í upphafi skrifaði ég að Brynja Hlíðar hafi arfleitt skátahreyfinguna að húsinu, sem er ekki rétt, heldur keypti Valkyrjan húsið af Guðbrandi bróður hennar, sem það erfði. En þetta hafði ég um Helgamagrastræti 17 að segja 2011:

Fyrsta "Hús dagsins" á sumrinu 2011 er þetta reisulega steinhús við Helgamagrastræti 17. Húsið er tvílyft steinsteypuhús en hluti þess ein hæð á kjallara en norðurhluti tvær hæðir á kjallara og er húsið að mörgu leyti dæmigert fúnkís-hús, þar sem kassalögun og einfaldleiki er áberandi. Fúnkísstíll er einmitt mjög áberandi við Helgamagrastrætið en gatan byggðist að mestu 1935-50 þegar sú húsagerð var mjög ríkjandi. Einhverjir kunna að taka eftir skátaliljunni á garðshliðinu en Helgamagrastræti 17 er mjög tengt sögu skátastarfs á Akureyri. Húsið var nefnilega svo áratugum skipti skátaheimili Valkyrjunar, sem var félag kvenskáta á Akureyri. En lengst af var skátastarf í bænum kynjaskipt (slíkt tíðkast víða í heiminum enn í dag) og störfuðu kvenskátar undir nafni Valkyrjunnar og karlskátar hjá Skátafélagi Akureyrar en þessi félög voru sameinuð undir nafni Klakks árið 1987. Brynja Hlíðar lyfjafræðingur  sem var mikilvirkur skátaleiðtogi reisti húsið árið 1945. Byggði hún húsið sem íbúðarhús. En á þessum tíma var skátastarf í bænum mjög öflugt, bæði hjá SKFA og Valkyrjunni og þar fóru fremst í flokki áðurnefnd Brynja Hlíðar hjá Valkyrjunni og Tryggvi Þorsteinsson hjá Skátafélagi Akureyrar. Þau hefðu bæði orðið 100 ára í vetur, Brynja í nóvember sl. (f. 9.10.1910) en Tryggvi var fæddur 24.4.1911 og hefði því orðið 100 ára nk. sunnudag. Brynja Hlíðar fórst 29.maí 1947 í hinu hörmulega flugslysi við Héðinsfjörð. Guðbrandur, bróðir Brynju erfði húsið og upp úr 1950 keypti Valkyrjan húsið af honum og innréttuðu þarna félagsheimili.  Kölluðu þær húsið Völuból og var heimili Valkyrjunar í fjóra áratugi eða svo. Einnig var búið í húsinu á meðan það gengdi hlutverki skátaheimilis. Nú eru í húsinu tvær íbúðir að ég held. 

Við þetta má bæta, að húsið teiknaði Tryggvi Jónatansson og árið 1971 var byggt við húsið til norðurs, eftir teikningum Jóns Geirs Ágútssonar.  Þess má líka geta, að það var árið 1953 sem  Valkyrjan keypti húsið af Guðbrandi, m.a. með styrk úr Félagsheimilasjóði. Húsið hlaut nafnið Völuból en það nafn fylgdi félaginu, hafði m.a. áður verið á hermannabragga sem félagið hafði til afnota en í Degi í maí 1945 segir Brynja að sá kofi sé “skammgóður vermir og bíði niðurrifs”. Völuból var skátaheimili í hartnær fjóra áratugi, eða fram undir 1990, en skömmu áður var allt skátastarf á Akureyri sameinað undir nafni Klakks. Í Húsakönnun 2015 hlýtur húsið varðveislugildi 1 sem hluti merkrar heildar. Myndin er sú hin sama og birtist hér upphaflega, tekin 20. apríl 2011.

Heimildir: Akureyrarbær og Teiknistofa Arkitekta, Gylfi Guðjónsson og félagar. (2015). Norðurbrekkan, neðri hluti. Húsakönnun. Akureyrarbær: Pdf-útgáfa aðgengileg á  slóðinni http://www.akureyri.is/static/files/Skipulagsdeild/Deiliskipulog/Nordur_Brekka/n-brekka-husakonnun-150129-vefutgafa.pdf

Ýmsar munnlegar heimildir...