Hús dagsins: Eyrarvegur 25a-27a

Við Eyrarveg norðanverðan er nokkurs konar „undirgata“, um 60 metra götustubbur sem hliðraður er um 30 metra til norðurs frá götunni sjálfri. Innst eða austast við þessa hliðargötu stendur Eyrarvegur 25a-27a, eitt eitt margra parhúsa sem Byggingafélag Akureyrar reisti á árabilinu 1939-47, eftir teikningum Guðjóns Samúelssonar. Stendur húsið í nokkurs konar krika á milli Eyrarvegar 25-27 og Norðurgötu 41. Næsta hús sunnan við er hins vegar Eyrarvegur 17-19. Húsið er árið 1947, í síðasta áfanga Byggingafélagsins við Eyrarveg.  

Eyrarvegur 25a-27a er einlyft steinhús með lágu risi. Húsið er samhverft A-V og á endum, burstir eða álmur sem snúa stöfnum N-S. Veggir eru múrsléttaðir, bárujárn á þaki og einfaldir lóðréttir póstar í flestum gluggum. Burstirnar á endunum eru viðbyggingar, reistar eftir heimild frá Bygginganefnd Akureyrar árið 1952. Byggt var við flest húsin á 6. og 7. áratugnum, en fáein hús eru enn í upprunalegri mynd. Teikningarnar að þessum viðbyggingum gerðu m.a. Tryggvi Sæmundsson og Mikael Jóhannsson hjá teiknistofu KEA.

Það koma ekki upp margar upp niðurstöður þegar heimilisföngunum Eyrarvegi 25a og 27a er flett upp á timarit.is. Það er í raun ósköp eðlilegt, þegar í hlut á hús, sem alla tíð hefur verið íbúðarhús. Því hafa ber í huga, að til þess að hús rati í hinn ágæta gagnagrunn þarf heimilisfangið að hafa birst á síðum dagblaða. En upp úr miðri síðustu öld er það skrúðgarður á Eyrarvegi 25a sem nokkrum sinnum ratar á síður blaða. En Haraldur Jónsson, sem þarna bjó um langt árabil, ræktaði þarna mikinn skrúðgarð. Hlaut garðurinn II verðlaun Fegrunarfélagsins árið 1951 og árið eftir 1. verðlaun. Sumarið 1955 auglýsir Haraldur á Eyrarvegi 25a til sölu tvær snemmbærar kýr. Hvort hann hafi hýst þær á Eyrinni eða fylgir þó ekki sögunni. Hins vegar var það löngum svo, að íbúar Oddeyrar héldu kýr, sem beitt var á beitarlönd á Brekkunni. Var þeim jafnan smalað saman og reknar upp Oddeyrargötuna, sem fyrir vikið var kölluð Kúagata. Voru það jafnan ungir strákar sem sáu um kúarekstur þennan og var það mikil virðingarstaða að verða „kúarektor“.  Á Eyrarvegi 27a bjuggu lengst af Ingvi Árnason og Anna Soffía Vigfúsdóttir frá Hliðskjálfi í Grýtubakkahreppi. Ingvi var uppalinn á Oddeyri, nánar tiltekið í Norðurgötu 19, en faðir hans, Árni Þorgrímsson, reisti það hús árið 1920.

Parhúsið við Eyrarveg 25a-27a  er reisulegt og glæst hús. Er það í mjög góðri hirðu. Þó margt hafi breyst frá tíð verðlaunaskrúðgarðs Haraldar Jónssonar fyrir 70 árum síðar eru lóðin, og lóð nr. 27a, enn gróskumiklar og vel hirtar og þær prýða hinn ýmis tré og runnar. Við Eyrarveg standa 9 parhús Byggingafélagsins, og ætti þessi merka torfa að sjálfsögðu að njóta friðunar. Þá er Eyrarvegartorfan hluti stærri heildar sams konar húsa; alls um 20 húsa, flestra parhúsa sem standa við göturnar Sólvelli og Víðivelli, sem og hluta Norðurgötu. En það er ekki aðeins húsin, sem vert að varðveita og friða. Þessi þyrping Byggingafélagshúsanna við Eyrarveg ramma nefnilega inn myndarlegan og geðþekkan garð, um 1200 fermetra grænt svæði. Þessa grænu perlu ber að sjálfsögðu að varðveita og hlúa að, enda menn sífellt að gera sér betur grein fyrir gildi og mikilvægi grænna svæða í byggðum. Myndirnar eru teknar þann 22. júní 2021.

Heimildir: Bygginganefnd Akureyrar: Fundargerðir 1935-41. Fundur nr. 840, 10. ágúst 1939, nr. 842, 18. Sept. 1939. Fundargerðir 1941-48. Fundur nr. 920, 7. ágúst 1942. Fundargerðir 1948-57: Fundir nr. 1149, 22. feb. 1952, nr. 1158, 7. júlí 1952. Óprentað, varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

Hús dagsins: Eyrarvegur 25-27

Eyrarvegur 25-27 er eitt margra parhúsa sem Byggingafélag Akureyrar reisti á árabilinu 1939-47, eftir teikningum Guðjóns Samúelssonar. Húsið stendur austast af hinni miklu torfu Byggingafélagshúsanna, á horni Eyrarvegar og Norðurgötu og markar raunar suðausturhorn hennar. Í vestri og norðri afmarkast þessi þyrping af götunum Sólvöllum og Víðivöllum. Húsið er reist 1947, í síðasta áfanga þessara bygginga við Eyrarveg.  Voru húsin reist eftir byggingarleyfum sem veitt voru 1939 og 1942. Um var að ræða leyfi fyrir húsum, 14,6x7,50m að stærð með útbyggingum í báða enda, 4,3x3,8m. Byggð úr steinsteypu með járnklæddu timburþaki. Síðar voru byggðar stofuálmur við þó nokkur þessara húsa. Síðar voru byggðar stofuálmur við þó nokkur þessara húsa.

Eyrarvegur 25-27 er einlyft steinhús með lágu risi. Húsið er samhverft A-V og á endum, burstir eða álmur sem snúa stöfnum N-S. Á veggjum er steiningarmúr, bárujárn á þaki og einfaldir lóðréttir póstar í flestum gluggum. Burstirnar á endunum eru viðbyggingar, reistar eftir heimild frá Bygginganefnd Akureyrar árið 1952. Byggt var við flest húsin á 6. , 7. og 8. áratugnum, en sum húsin er enn óviðbyggð. Á 27 var byggt við árið 1959 en viðbyggingin við 25 var nokkurn veginn fullbyggð vorið 1960.

Það er saga margra þessara húsa Byggingafélagsins, að þar hafa íbúaskipti ekki verið tíð. Þetta hús er þar engin undantekning, en í báðum hlutum hússins bjuggu sömu fjölskyldurnar, upprunalegir eigendur, í meira en 60 ár. Á Eyrarvegi 25, vesturhlutanum bjuggu frá upphafi þau Torfi Vilhjálmsson (1918-1966),  frá Torfunesi í Köldukinn og Ólöf Valgerður Jónasdóttir (1916-2013) frá Vogum í Mývatnssveit. Á 27, austurhlutanum bjuggu þau Frímann Guðmundsson (1917-2000),  frá Gunnólfsvík á Langanesi og Soffía Guðmundsdóttir (1918-2011) frá Syðsta Mó í Fljótum.

Torfi Vilhjálmsson (1918-1966) stundaði lengst af byggingavinnu og kom m.a. að byggingu Oddeyrarskóla, sem tekinn var í notkun 1957. Þar var hann húsvörður eða umsjónarmaður og sinnti því starfi til dánardægurs. Ólöf (1916-2013) starfaði í Oddeyrarskóla, við ræstingar, en  hún vann einnig hjá Útgerðarfélaginu. Ólöf Jónasdóttir bjó á Eyrarvegi 25 allt til ársins 2013, eða í 66 ár og var tæplega 97 ára er hún fluttist á Dvalarheimilið Hlíð.

Frímann Guðmundsson, Frímann í Alaska, vann lengst af sínum starfsaldri hjá KEA, en þar hóf hann störf hjá matvörudeildinni árið 1939. Hann var lengi vel útibústjóri í versluninni Alaska við Strandgötu 25. Deildarstjóri hjá KEA var hann frá 1957. Líkt og nágrannarnir vestanmegin bjuggu þau Frímann og Soffía á Eyrarvegi 27 til æviloka, hann lést árið 2000 en hún árið 2011.

Parhúsið við Eyrarveg 25-27 er reisulegt og glæst hús. Er það í mjög góðri hirðu, á því er t.d. nýlegt þak.  Þá hefur húsið væntanlega hlotið afbragðs viðhald í tíð upprunalegra eigenda og sú tíð sem spannaði meira en 60 ár. Austurendi hússins tekur þátt í götumynd Norðurgötu. Lóðir eru grónar og vel hirtar, á 27 ber mikið á verklegum og gróskumiklum birkitrjám. Trjám sem þau Frímann og Soffía hafa væntanlega gróðursett á sínum tíma. Húsið er hluti mikillar þyrpingar sams konar húsa, verkamannabústaða Byggingafélagsins, og ætti þessi merka torfa að sjálfsögðu að njóta friðunar. Það er a.m.k. álit síðuhafa. Myndirnar eru teknar þann 22. júní 2021.  

Heimildir: Bygginganefnd Akureyrar: Fundargerðir 1935-41. Fundur nr. 840, 10. Ágúst 1939, nr. 842, 18. Sept. 1939. Fundargerðir 1941-48. Fundur nr. 920, 7. ágúst 1942. Fundargerðir 1948-57: Fundir nr. 1149, 22. feb. 1952, nr. 1158, 7. júlí 1952. Óprentað, varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

Pétur Torfason veitti einnig góðfúslega upplýsingar m.a. um byggingarár viðbygginga og eru honum færðar bestu þakkir fyrir.

Hús dagsins: Eyrarvegur 21-23

Eyrarvegur 21-23 er eitt margra parhúsa sem Byggingafélag Akureyrar reisti á árabilinu 1939-47, eftir teikningum Guðjóns Samúelssonar. Húsið er reist 1947, í síðasta áfanga þessara bygginga.  Voru húsin reist eftir byggingarleyfum sem veitt voru 1939 og 1942. Um var að ræða leyfi fyrir húsum, 14,6x7,50m að stærð með útbyggingum í báða enda, 4,3x3,8m. Byggð úr steinsteypu með járnklæddu timburþaki. Síðar voru byggðar stofuálmur við þó nokkur þessara húsa. Síðar voru byggðar stofuálmur við þó nokkur þessara húsa.

Eyrarvegur 21-23 er einlyft steinhús með lágu risi. Húsið er samhverft A-V og á endum, burstir eða álmur sem snúa stöfnum N-S. Veggir eru klæddir sléttum múr, bárujárn á þaki og einfaldir lóðréttir póstar í flestum gluggum. Burstirnar á endunum eru viðbyggingar, en byggt var við nr. 21 (vesturhluta) árið 1965 eftir teikningum Tryggva Sæmundssonar.  Samsvarandi teikningar að viðbyggingu austurhluta finnast ekki á kortavef, en viðbyggingarnar við byggingafélagshúsin við Eyrarveg voru allar eftir sams konar teikningum. Voru þessar viðbyggingar reistar eftir heimild frá Bygginganefnd.  árið 1952.

Margir hafa átt og búið á Eyrarvegi 21-23 gegnum tíðina. Á Eyrarvegi 23 bjó frá upphafi, 1947, Heiðrekur Guðmundsson, skáld og verslunarmaður. Heiðrekur (1910-1988) var frá Sandi í Aðaldal. Faðir hans, Guðmundur Friðjónsson, sem einnig var skáld var jafnan kenndur við þann bæ. Heiðrekur var kvæntur Kristínu Kristjánsdóttur frá Bergstöðum í Skriðuhreppi. Heiðrekur var nokkuð afkastamikið skáld og rithöfundur, sendi m.a. frá sér sjö ljóðabækur Heiðrekur stundaði búskap á yngri árum en eftir að hann flutti til Akureyrar fékkst hann við verslunarstörf og síðustu ár starfsævinnar (1969-83) sem forstöðumaður Vinnumiðlunarskrifstofu Akureyrar. Stóð Heiðrekur um árabil verslunarvaktina í Lárusarhúsi á horni Eiðsvallagötu og Norðurgötu og hét sú verslun í Eyrarbúðin. Heiðrekur var þannig einn af mörgum „kaupmönnum á horninu“ bæjarins. Heiðrekur bjó hér til æviloka, 1988 og bjó Kristín hér áfram eftir hans dag. Hún lést 2001.

Parhúsið við Eyrarveg 21-23 er reisulegt og glæst hús. Er það í mjög góðri hirðu. Lóð vesturenda, nr. 21, prýða nokkur stórvaxin og  gróskumikil reynitré en lóðin og lóðirnar eru grónar og vel hirtar. Húsið er hluti mikillar þyrpingar sams konar húsa, verkamannabústaða Byggingafélagsins, og ætti þessi merka torfa að sjálfsögðu að njóta friðunar. Það er a.m.k. álit síðuhafa. Myndirnar eru teknar þann 22. júní 2021.

Heimildir: Bygginganefnd Akureyrar: Fundargerðir 1935-41. Fundur nr. 840, 10. ágúst 1939, nr. 842, 18. Sept. 1939. Fundargerðir 1941-48. Fundur nr. 920, 7. ágúst 1942. Fundargerðir 1948-57: Fundir nr. 1149, 22. feb. 1952, nr. 1158, 7. júlí 1952. Óprentað, varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

Gleðilega páska

Óska ykkur öllum, nær og fjær gleðilegra páska.

Páskamyndin í ár er tekin þ. 29. mars sl. af Eyjafjarðarbraut eystri við afleggjarann að Freyvangi og horft til suðurs, þ.e. fram Eyjafjörð. Ytra Laugaland, Laugarholt og Vökuland í forgrunni og fjallahringurinn vestanmegin baðaður síðvetrarsól. Kerling, hæsta fjall Norðurlands er falin inn í skýjabólstrum lengst til hægri en fjær sjást Möðrufellsfjall, Hvassafellsfjall og fram í Djúpadal.  

Hús dagsins: Eyrarvegur 20

Eyrarveg 20 reisti Ágúst Brynjólfsson árið 1943. Hann fékk lóðina og leyfi til að reisa hús úr r-steini með járnklæddu timburþaki, 7,75x6,75m að stærð. Árið 1952 er risin þarna bílskúr, mögulega hefur hann risið á sama tíma og húsið, en ekki er á hann minnst í upprunalegu byggingaleyfi. Upprunalegar teikningar að húsinu eru ekki aðgengileg á teikningavef map.is/akureyri en þar má finna teikningar Mikaels Jóhannssonar af teiknistofu KEA að viðbyggingu, dagsetta 13. maí 1952.

Eyrarvegur 20 er einlyft steinhús á lágum grunni, með lágu valmaþaki, sléttum múr á veggjum, bárujárni á þaki og einföldum lóðréttum póstum eða með opnanlegum þverfögum í flestum gluggum. Kjallari er undir hluta hússins, norðanmegin. Grunnflötur hússins er 9,20x12,70m en upprunalegra mála hússins var getið hér í upphafi og má hafa þau til samanburðar. Áfastur húsinu að austan er steyptur bílskúr og mun hann 3,45x5,85m.

Ágúst Jón Brynjólfsson járnsmiður (1909-1985) sem byggði húsið, eða alltént skráður fyrir byggingaleyfinu, var Reykvíkingur, nánar tiltekið af Bræðraborgarstíg. Hann hefur að öllum líkindum ekki búið hér um langa hríð, ef nokkuð. E.t.v. hefur hann aðeins byggt húsið sem verktaki og selt svo. Það tíðkaðist í einstaka tilfellum fyrir miðja öldina, að verktakar  byggðu hús og seldu, en hitt var algengara, að einstaklingar byggðu, eða stæðu fyrir byggingum eigin húsa. Á þessum tíma voru byggingafélög einnig nokkuð umsvifamikil, en drjúgur hluti Eyrarvegarhúsa er einmitt reist af einu slíku.  Heimilisfangið Eyrarvegur 20 kemur fyrst fyrir í dagblöðum í lok ágúst 1948 og þá býr þar  Stefán Halldórsson múrarameistari. Hann var kvæntur Brynju Sigurðardóttur frá Möðrudal á Fjöllum en Stefán var fæddur í Mývatnssveit og uppalinn á Húsavík. Stefán starfaði sem byggingameistari, m.a. hjá KEA en um árabil var hann húsvörður í Tónlistarskólanum á Akureyri. Á sama tíma starfaði Brynja þar við ræstingar. Bjuggu þau hér í um hálfa öld, eða til æviloka, en þau létust bæði árið 1996.

Í upphafi var húsið frekar smátt, eða aðeins um 50 fermetrar að grunnfleti, en Stefán og Brynja byggðu við húsið árið 1952, álmu til vesturs, 4,80x9,20m að stærð. Skagaði sú álma út úr húsinu til suðurs. Árið 2008 var svo byggt við húsið sunnanmegin, svo nú er grunnflötur hússins, að frátöldum bílskúr,  því sem næst ferhyrningslaga. Teikningarnar að þeirri viðbyggingu gerði Árni Gunnar Kristjánsson.

Eyrarvegur 20 er reisulegt hús og í mjög góðri hirðu. Það hefur á síðustu árum hlotið gagngerar endurbætur og er frágangur allur hinn snyrtilegasti.  Húsið er líkt og nærliggjandi hús, hluti heilsteyptrar og skemmtilegrar götumyndir einnar hæðar funkishúsa með valmaþökum. Húsið, sem og gróskumikil og vel hirt, lóðin eru  til mikillar prýði í geðþekku umhverfinu. Um þennan hluta Oddeyrar hefur ekki verið unnin húsakönnun en lesendur geta svosem getið sér til um, hvað síðuhafi hefði um varðveislugildi húsanna og götumyndar Eyrarvegar að segja... Myndin er tekin 22. júní 2021.

Heimildir: Bygginganefnd Akureyrar: Fundargerðir 1941-48. nr. 940, 16. apríl 1943, Óprentað, varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

Hús dagsins: Eyrarvegur 18

Hólmsteinn Egilsson á heiðurinn af þremur húsum við sunnanverðan Eyrarveg. Eyrarveg 18 byggði hann árið 1943 en árið áður byggði hann Eyrarveg 8 og 10. Að vorlagi 1943 fékk hann lóðina og byggingarleyfi fyrir húsi á einni hæð á lágum grunni með valmaþaki úr timbri, húsið úr r-steini 11,5x8,0m að stærð. Byggingaleyfi Hólmsteins fyrir Eyrarveg 18 var afgreitt þann 14. maí 1943 en þess má geta að þann sama dag fæddist á Ísafirði Ólafur Ragnar nokkur Grímsson. Elstu teikningar, sem aðgengilegar eru á kortavef Akureyrar eru raflagnateikningar Ingva Hjörleifssonar að húsinu, dagsettar í ársbyrjun 1944.  

Eyrarvegur 18 er einlyft steinhús með lágu valmaþaki, steiningarmúr á veggjum, bárujárni á þaki og einföldum lóðréttum póstum eða með opnanlegum þverfögum í flestum gluggum. Bakálma, 4,64x4,70m að grunnufleti er suðvestanmegin á húsinu. 

Hólmsteinn Egilsson, sem síðar tók þátt í stofnun og rak steypufyrirtækið Möl og sand, hefur að öllum líkindum byggt þetta hús, sem og nr. 8 og 10 sem verktaki og selt svo. Á meðal fyrstu íbúa hússins voru þau Hugljúf Jónsdóttir og Jóhann Indriðason.   Elsta heimildin sem gagnagrunnurinn timarit.is finnur um húsið, frá 11. júní 1947, er einmitt tilkynning í Íslendingi um brúðkaup þeirra. Jóhann Indriðason var ketil- og plötusmiður, var fæddur og uppalin á Botni í Hrafnagilshreppi en Hugljúf var frá Ólafsfirði. Þau munu hafa búið hér til 1957, en þá kaupa húsið Sigtryggur Þorbjörnsson og Brynhildur Eggertsdóttir. Þau munu hafa byggt við húsið. Var það árið 1964, eftir teikningum Mikaels Jóhannssonar  . Þar var um að ræða tæplega 30 fermetra stofuálmu til suðvestur. Þau Sigtryggur og Þorbjörn munu hafa búið hér í 16 ár, eða til 1973. Hafa síðan margir átt húsið og búið hér um lengri eða skemmri tíma og öllum auðnast að halda húsi og umhverfi þess vel við í hvívetna.  

Eyrarvegur 18 er látlaust og reisulegt hús í mjög góðri hirðu.. Lóðin er einnig gróin og vel hirt og afmörkum af steyptum vegg með járnavirki. Húsið er líkt og nærliggjandi hús, hluti heilsteyptrar og skemmtilegrar götumyndir einnar hæðar funkishúsa með valmaþökum. Húsið, sem og lóðin eru í ákaflega góðri hirðu og til mikillar prýði í geðþekku umhverfinu. Um þennan hluta Oddeyrar hefur ekki verið unnin húsakönnun en lesendur geta svosem getið sér til um, hvað síðuhafi hefði um varðveislugildi húsanna og götumyndar Eyrarvegar að segja... Myndin er tekin 22. júní 2021  

Heimildir: Bygginganefnd Akureyrar: Fundargerðir 1941-48. nr. 941, 30. apríl 1943. Fundur nr. 942, 14. maí 1943, Óprentað, varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.