Hús dagsins: Hafnarstræti 91-93; KEA húsið

Þetta hús ætti að vera öllum sem einhvern tíma hafa komið til Akureyrar kunnuglegt. KEA húsið stendur á mótum Kaupangsstrætis og Hafnarstrætis og framhliðin snýr að fyrrnefndu götunni.  En þetta er líklega eitt þekktasta götuhorn Akureyrar og margir segja að þetta sé fallegasta götuhorn landsins. En húsið var reist árið 1930 fyrir Kaupfélag Eyfirðinga, KEA og hafði það þarna sínar höfuðstöðvar í 76 ár, en það fluttist alfarið úr húsinu 2006. Húsið  var eitt stærsta og veglegasta hús bæjarins á þeim tíma. Steinsteypt, þrjár hæðir og ris, grunnflötur L-laga og myndar mikið port á bakvið. Í kringum glugga og á þaki er skraut sem eflaust flokkast undir einhvern sérstakan stíl, en hann kann ég nú ekki að nefna. Þá eru gólf milli hæða öll steypt en það þekktist aðeins í fáum tilvikum á þeim tíma, þá helst í stórum, opinberum byggingum. Lengst af voru hinar ýmsu skrifstofur Kaupfélagsins á efri hæðum og verslun, Vöruhús KEA á þeirri neðstu. Margir muna eflaust eftir húsinu með rauðum neon stöfum sem myndaði "Kaupfélag Eyfirðinga" á framhlið, KEA tíglinum eða Sambandsmerkinu efst og á Hafnarstrætishlið var skilti, myndað úr bláum sexhyrningum á þar stóð "Vöruhús KEA". KEA hætti þarna verslunarrekstri 1996 og fluttist verslunin Bókval í rými Vöruhússins og er hún enn starfandi þar undir merkjum Eymundssonar. Þar er einnig rekið bókakaffi, kaffihús Te og Kaffi sem fluttist úr Hafnarstræti 98, Hótel Akureyri  sem ég fjallaði um síðast. Árið 2006 fluttist KEA úr húsinu og tók á sama tíma upp nýtt merki sem leysti af tígulinn fræga og var hann í kjölfarið fjarlægður af húsinu. Nú eru ýmis fyrirtæki, m.a. Intrum á efri hæðum og merki þess fyrirtækis komið í stað KEA merkisins. Mörgum þótti brotthvarf tígulsins af húsinu hin mesta hneisa og jafnvel móðgun við sögu Akureyrar, enda KEA nátengt þeirri sögu á 20.öldinni. Þessi mynd er tekin nokkrum mánuðum eftir að tígullinn fór, febrúar 2007 en rúðupóstar neðstu hæðar halda merkjum KEA enn á lofti, eins og sjá má.

Hér má svo sjá KEA tígulinn margfræga, en þessi er utan á gamalli skemmu við Tryggvabraut. Áður var þetta merki býsna algengt á verslunarhúsum á Akureyri en nú held ég að þetta sé eini staðurinn sem tígullinn er sjáanlegur.

Hús dagsins: Hafnarstræti 98

Efst í göngugötunni gegn um miðbæ Akureyrar standa þrjú eldri bárujárnsklædd hús. Eru þetta hús nr. 94, Hamborg (100)* og nr. 96, París (96) og nr. 98, Hótel Akureyri (86) sem ég hyggst taka fyrir í færslu dagsins. Myndin til hliðar er tekin fyrir réttum tveimur árum, 31. ágúst 2007 og var raunar ekki að ástæðulausu að ég tók þessa mynd. Jú, á þessum tíma gat það þess vegna verið dagaspursmál hvenær húsið yrði rifið. En húsið, sem er þrílyft timburhús með háu risi reisti maður að nafni Sigurður Bjarnason árið 1923. Á þeim tíma var orðið sjaldgæft að menn reistu stórhýsi úr timbri, enda steinsteypan að miklu leyti tekin við sem aðal byggingarefnið. Fljótlega var hafinn hótelrekstur á efri hæðum hússins og kallaðist Hótel Akureyri og hefur það nafn haldist síðan. Ætli það séu ekki ca. 15-20ár síðan hótelrekstur lagðist af í húsinu, en ekki er mér fullkunnugt um það. En ýmis konar starfsemi hefur verið í þessu húsi, hótel og veitinga-og skemmtistaðir (Dropinn m.a.) á efri hæðum og verslanir á jarðhæð. Vinstri grænir höfðu þarna aðsetur 2006-2007. Sjónvarpsstöðin Aksjón var starfrækt á annarri hæð hússins fyrsta starfsárið 1997. Þá var Kristjánsbakarí til húsa áratugum saman í miðrými. Sú sjoppa hafði  mikinn sjarma. Veggir klæddir einhverskonar eftirlíkingu af múrhleðslu og gólfin marrandi og brakandi. Plássið var afar þröngt, varla nema 4-5m á breiddina og lengdin einhverjum örfáum metrum meiri. Samt fékkst þarna allt til alls, brauðið var afgreitt norðanmegin, í austurenda var drykkjarkælir en á suðurvegg var m.a. hægt að fá kex, pakkasúpur, tómatssósu og fiskibollur í dós. Ef maður stóð við afgreiðsluborðið var hægt að teygja sig yfir í vöruhilluna hinu megin. Árið 2007 var húsið keypt til niðurrifs, og reisa átti fjögurra hæða stórhýsi í staðin og áttu m.a. VG og bakaríið að fá inni í þeirri byggingu. Í ágúst og september reis hávær andstaða við niðurrifið sem endaði með því að menntamálaráðherra skarst í leikinn og friðaði húsið í skyndi. Skömmu seinna keyptu KEA og fleiri aðilar húsið til endurbyggingar og stendur húsið enn og bíður þess að vera tekið í gegn. Þá verður húsið eflaust svipuð prýði á miðbænum eins og næstu hús, París og Hamborg.

*Talan í sviga vísar til aldurs húsana; Séð og Heyrt stíllinn á þessu!

Hús dagsins; Hafnarstræti 94; Hamborg

Ég hef svolítið farið þá leið í færslunum mínum að láta eitt leiða af öðru. T.d. komu Samkomuhúsið og Gamli Barnaskólinn í röð, fjöllin í Súlnafjallgarðinum og Gamli Spítalinn og Apótekið komu í röð. Síðast fjallaði ég um París og kom inn á hús nefnd eftir stórborgum og í beinu framhaldi er rökrétt að taka fyrir næsta hús ofan neðan við, Hafnarstræti 94 a.k.a. Hamborg.

Hafnarstræti 94 á stórafmæli í ár en það er akkúrat 100 ára ( á þessari mynd er það reyndar 97 ). En húsið reisti stórkaupmaðurinn Jóhannes Þorsteinsson árið 1909. Hann var bróðir Sigvalda Þorsteinssonar sem reisti París, næsta hús fjórum árum síðar. Rak hann þarna verslunina Hamborg og hefur húsið verið kallað það síðan. Stíll hússins er afar sérstakur og nánast einstakur. Það er ferningslaga á grunnfleti með valmaþaki* og hornkvistum sem gefa húsinu sérsatakan svip. Í heila öld frá upphafi hefur verið verslunarrekstur á neðri hæð en íbúð eða skrifstofur á þeirri efri. Líklega um miðja síðustu öld var húsið forskalað með skeljasandsmúr og skipt um gluggapósta. Þegar þessi mynd er tekin, 18.apríl 2006, er endurgerð í fullum gangi. Nú hefur húsið verið fært í sem næst upprunalegt horf að utan. Frá 2007 hefur verið rekin 10-11 verslun í húsinu en lengi vel var þarna íþróttavöruverslunin Sporthúsið.

*Valmaþak er þak með píramýdalagi, algengt á ferningslaga húsum.

Uppfærsla, ágúst 2020: Pistlinum, sem þegar þetta er ritað er skrifaður fyrir 11 árum síðan, fylgir mynd, tekin á meðan húsið í viðgerð. Því er ljúft og skylt, að birta hér nýja mynd sem sýnir Hamborg eins og hún lítur út í dag, en sú mynd er tekin 2. desember 2018. Þá má bæta því við fyrri skrif, að 10-11 verslunin er löngu farin úr húsinu, og nú er þar verslun Rammagerðarinar. 

 

Út að viðra myndavélina

 Ég fer ansi oft út á göngu og oft er myndavélin með í för. Stundum fer ég gagngert út til að viðra vélina, en oftar er það nú svo ef maður rekst á eitthvað merkilegt þá er maður myndavélarlaus og öfugt, ef ég ætla að mynda eitthvað er ekkert að sjá. Ekki er ég kannski með einhverja ægilega ljósmyndadellu og ef dýr og fín tæki eru mælikvarði á slíkt er alls ekki svo. O nei, mín vél er lítil og handhæg 3 ára gömul Olympus Fe120, 6 megapixla og tek ég mestallar myndir á sömu stillingu, Program. Flóknara er það nú ekki. Flestallar myndir á þessari síðu eru teknar á þeirri vél. Ég segi reyndar hér til hliðar að ég myndi hitt og þetta auk eins og annars en það er kannski ekki alls kostar rétt. Því þegar upp er staðið þá mynda ég að mestu leyti aðeins þrennt; byggingar, fjöll og bíla.

Súlnafjallgarðurinn; Bóndi

Í pistlum mínum um Kerlingu og Súlur hef ég minnst á Súlnafjallgarðinn án þess að útskýra það hugtak nánar. En Súlnafjallgarðurinn svokallaði er fjallaröðin sem nær frá Súlum í norðri að Kerlingu í suðri og skilur á milli Glerárdals, Finnastaðadals og Eyjafjarðarsveitar. Dalamegin er fjallgarðurinn að mestu leyti snarbrattur niður að ám og lítið undirlendi en Eyjafjarðarmegin er miklar og grónar brekkur og klapparholt upp undir fjallsrætur í um 500m hæð og nyrst, eða norðaustast eru Súlumýrar sem eins og margir Súlugöngumenn vita eru ansi víðlendar. Að mýrunum meðtöldum spannar fjallgarður þessi um 20 km. Þessi fjallahringur telst hluti af hinu hrikalega fjalllendi sem Tröllaskaginn er og rís hann hæst í Kerlingu, 1538m. Þessi mynd, sem tekin er neðan Vagla í Eyjafirði, júní 2006, sýnir fjallgarðinn allan frá Súlum. Lengst til vinstri sést Röðullinn, fjallgarður framan Kerlingar en örlítið sést í Kerlinguna sjálfa. Norðan Kerlingar eru svo klettadrangarnir Þríklakkar, en þeir eru í kringum 1370-1400m. Fyrir miðri mynd er svo Bóndi (1361m). Af Bónda er síðan há og brött grjóthlíð niður á eiðið milli hans og Súlna. Liggur það í um 1100 m hæð og er marflatt og sumstaðar nokkuð breitt. Strýtutindurinn hægra megin á myndinni heitir Stóri Krummi ( 1190m ). Á milli hans og Bónda er svo klettadrangurinn Litli-Krummi en hann sést trúlega betur ef myndin er skoðuð í fullri stærð.

Hægt er að ganga á bæði Krummana og Bónda frá Hrafnagili. ( Flestum þykir  karlmönnunum þó eflaust eftirsóknarverðara að fara uppá Kellinguna en Bóndan, en förum ekki nánar út í það...) Er þá Reykánni fylgt eftir til upptaka frá tónlistarhúsinu Laugarborg. Við upptökin er svo sveigt til hægri ( norðurs ) ef ætlunin er að fara á Stóra- Krumma en til vinstri ef fara Bóndinn er fyrir valinu. Geta má þess að Krummarnir eru einungis klettadrangar og ekki hægt að ganga á hæstu punktana með góðu móti; þangað þarf að príla. Bóndinn er hins vegar svipaður og Ytrisúlan myndi ég segja. Löng og brött grjótbrekka og hátindurinn oddhvass, þ.a. plássið er ekki mikið. Útsýnið er aftur á móti ívið meira, það sést að mestu leyti yfir Hlíðarfjall þó hæstu tindar þess, Kista og Strýta hafi 80-90m framyfir. Þríklakkar og Kerling byrgja svo sýn til suðurs, en vel sést til SA yfir hálendið að Vatnajökli. Ganga á Bónda tekur á góðum degi um 8klst upp og niður, með nauðsynlegum stoppum. Þá er auðvitað fara Súlnaleiðina niður.

 

Kerling, annað sjónarhorn

 Þegar ég var að grúska í myndasafni mínu eftir góðum myndum af Kerlingu í gærkvöldi yfirsást mér þessi mynd. Hún er tekin neðan Fellshlíðar, handan ár og sýnir Finnastaðadalinn og suðurhlið Kerlngar og Röðuls. Gönguleiðina frá Finnastöðum má greina, upp með ánni ( svart strik á miðri mynd ) klettastallinn og gilið. Skuggi er á öllu fjallinu en u.þ.b. þar sem sólarglætan er á Jómfrúnni ( strýtutindurinn örlítið t.h. við miðju ) er sveigt meðfram Röðlinum. Myndin er tekin síðdegis þ. 16. mars 2008, dagsbirtan líkt og á síðsumardegi en vetur ríkir enn.

Kerling í Eyjafirði

Í pistli mínum um Súlur minntist ég á Kerlingu, en hún liggur um 7km sunnan þeirra og sést á myndinni hér til hliðar. Kerling er 1538m y.s. og telst hæsta fjall á Norðurlandi. Hún er talin 8-9milljón ára gömul, hluti fornrar megineldstöðvar eins og hin fjöllin við Glerárdal. Háfjallið sjálft liggur í A-V á bakvið Súlnafjallgarðin sjálfan en framan við það er skagar önnur fjallaröð, Röðullinn, sem sést á neðri myndinni. Tindurinn fremst í röðlinum er kölluð Jómfrú ( örlítið vinstra megin við miðju á myndinni ). Á milli Röðuls og Súlnafjallgarðs er dalverpi sem kallast Kvarnárdalur. Sunnan Röðuls og Kerlingar er Finnastaðadalur en hann á vatnaskil með Glerárdal. Undir Kerlingu eru a.m.k. þrír grjótjöklar ( samskonar og skálarjökullinn í Hlíðarfjalli sem ég hef skrifað um hér.) Annar er NA megin, undir hamrastálinu sem sést á efri mynd. Hann heitir Lambárjökull. Hinn er í skál SA megin en mér er ekki kunnugt um nafn á honum ( ef hann er ekki nafnlaus ). Yfir síðarnefnda jökulinn er algengasta gönguleiðin á fjallið. Þriðja snjóskálin er síðan SV megin, skáhallt ofan við botn Glerárdals. Að ganga á Kerlingu er h.u.b. öllum fært en það er ólíkt erfiðara en að ganga á Súlur. Sennilega er Finnastaðaleið fjölförnust. Þá er gengið upp með Finnastaðaá að mynni Finnastaðadals en þar er stefnan tekin beint á Jómfrúnna upp klettastalla, en mikið gil eða dalur sker brekkuna hinu megin. Við efri kjaft gilsins, rétt undir Jómfrúnni er svo gengið eftir Röðlinum inn í skálina. Er þetta nokkuð löng leið þar sem hækkun er lítil. Í botni skálarinnar er svo afar brött fönn upp á hátindinn en þar bíður gestabók og varða. En skálin getur hins vegar verið varasöm yfirferðar. Sprungusvæði er þar neðst við brekkurætur og síðsumars og á haustin eru sprungurnar galopnar. Þá þarf að brölta upp á hátindinn að austanverðu upp lausagrjót og klungur. Sú leið er alls ekki hentug fyrir lofthrædda. Þessi ganga tekur á góðum degi um fimm tíma, hækkunin er 1450m. Auðveldasta leiðin á Kerlingu er líklega frá skálanum Lamba í Glerárdal. Er reyndar dálítil brött og stórgrýtt efst en þar munar mestu að ekki þarf að sigra nema rúman helming hæðarinnar, eða um 800m. Hins vegar þarf einhvern vegin að koma sér í Lamba, og þangað er 4-5 tíma gangur frá Ruslahaugum. Því er algengt að menn taki tvo daga í Lambaleiðina. Útsýnið af Kerlingu er hreint og út sagt stórkostlegt. Í besta skyggni má sjá alla stóru jöklana, Vatna-, Hofs,- og Langjökul og allt austurland frá Dyrfjöllum að Snæfelli, Herðubreið, Mývatnsöræfin, Ódáðahraun. Í vestri sjást svo fjöllin á Holtavörðuheiði og Strandir og næst er Tröllaskaginn eins og útbreitt landakort. Sennilega eru fáir "víðsýnni" útsýnisstaðir á landinu en Kerling. Þeir sem komið hafa á Súlur (Ytrisúlu ) kannast við að þar er plássið ekki mikið; ef margir eru í hópnum þurfa menn að skiptast á að vera á hátindinum. Uppi á Kerlingu er hins vegar geysi víðlend háslétta, flatarmál hennar er líklega svipað og hálf Akureyri. Ofan af Kerlingu má  fara niður á Súlnafjallgarðinn og fylgja honum eftir og niður af Súlum. Eða niður Glerárdalsmegin og koma niður í Lamba ef farin Finnastaðaleið upp eða öfugt. Ganga á Kerlingu tekur að öllu jöfnu um 8-10 klst. upp og niður. Myndirnar við þessa færslu eru teknar í maí 2006 og september 2004.

Hús dagsins: Hafnarstræti 96; París

Hafnarstræti 96 er eitt þeirra húsa sem setur svip á miðbæinn, stendur ofarlega í göngugötunni. Helsta sérkenni hússins eru turnarnir tveir og skreyttur kvistur- undir áhrifum frá norska Sveitzer stílnum. Húsið er byggt 1913 af kaupmanninum Sigvalda Jóhannessyni og nefndi hann verslun sína París. Nokkur önnur hús á Akureyri bera nöfn erlendra stórborga. Nærtækasta dæmið er Hamborg, Hafnarstræti 94 (byggt 1909) hvíta húsið til hægri. Í Aðalstræti er húsið Berlín og tvö önnur hús í Hafnarstræti voru kölluð Rotterdam og Jerúsalem. Síðustu tvö eru horfin fyrir mörgum áratugum. Verslunarrekstur hefur verið á neðstu hæð hússins öll þessi 96 ár og núna er rekið þarna kaffihúsið Bláa Kannan og Blómabúð Akureyrar er tiltölulega nýflutt úr húsinu en hún hafði verið þarna áratugum saman. Kjallari var innréttaður sem krá fyrir um tíu árum síðan og er þar nú hinn víðfrægi tónleikastaður Græni Hatturinn.  Lengi vel var fataverslun á annarri hæð hússins en nú er búið á efri hæðum. Þá var þarna vinsæl leikfangaverslun sem var aldrei kölluð annað en Siggi Gúmm, eftir eigandanum, en getur vel hugsast að hún hafi heitað eitthvað allt annað. Það var mikið ævintýri fyrir unga menn að koma í þá sjoppu og  dót kennt við Playmo, Lego, GI-Joe, He-Man og Rambo freistaði ansi oft og stundum svo mikið að þeir urðu óþarflega argir og frekir...

Hús dagsins: Aðalstræti 4, Gamla Apótekið

Hús dagsins á stórafmæli, 150 ára, í ár en það var reist árið 1859 af Jóhanni P. Thorarenssen lyfsala. En síðast skrifaði ég um Gamla Spítalan og kannski rökrétt að skrifa næst um Gamla Apótekið. Líklegt er margir sem heimsótt hafa Akureyri  kannist við þetta hús en það stendur beint ofan við ísbúðina þjóðkunnu, Brynju. Hús þetta var eitt stærsta og veglegasta sem risið hafði í bænum. Lengd og breidd hússins var einnig óvenju mikil- þ.a. húsið var á allan hátt rýmra en gekk og gerðist með íbúðarhús. Þá stóð húsið hærra uppi en önnur hús í bænum og var því mjög áberandi.  Teiknari hússins Jón Chr. Stephanson var menntaður í Danmörku og mun húsið vera undir miklum áhrifum þaðan. Stór kvistur og sneiðingar á göflum gefa húsinu sérstakan svip og líkist það kanski einna helst Stjórnarráðshúsinu fljótt á litið.  Apótek var í húsinu allt til ársins 1929 en síðan þá hefur húsið verið íbúðarhús. Nú eru þrjár íbúðir í húsinu en trúlega hafa þær verið fleiri gegn um tíðina. Húsinu hefur verið haldið vel við en er gjörbreytt frá fyrstu gerð. Upprunaleg var það timburklætt með með stórum sexrúðugluggum og skrautlegum palli framan við. En uppúr 1950 var húsið húðað skeljasandsmúr, forskalað eins og það er kallað og gluggapóstum breytt. Algengt var á þessum árum að  gömul timburhús væru múrhúðuð, það þótti trúlega einfaldara og ódýrara heldur en að skipta um klæðningu. Þessi mynd er tekin 5.júní 2006, í sama göngutúr og ég tók myndina af Gamla Spítalanum.

16.ágúst: Skálin í Hlíðarfjalli farin í sundur

Fyrir rúmri viku síðan skrifaði ég um snjóskálina í Hlíðarfjalli. Ég tók síðan eftir því í fyrradag að snjórinn í skálinni er farinn í sundur þetta sumarið eins og sést á meðfylgjandi mynd. Þetta hefur þannig gerst hvert einasta sumar frá 2003 en þá gerðist það í fyrsta sinn í manna minnum. Miðað við síðustu ár var sl. vetur töluvert snjóþungur og hélt ég raunar lengi vel að skálin myndi haldast þetta sumarið; vorhret og snjókoma til fjalla seinni hluta júlí myndu hugsanlega hjálpa til. En það er sumsé útséð mað það. Líklega fer það svo að það verði einsdæmi að skálin haldist yfir sumar og jafnvel algengt að hún hverfi alveg.

aths. 20.8. í skrifum mínum hef ég miðað við lóðrétta skarðið í neðri fönn en þannig hef ég alltaf skilið að "skálin fari í sundur". Það getur hins vegar vel verið misskilningur hjá mér, þ.e. að frekar sé miðað við lárétta skarðið milli efri og neðri skálar sem greinilega er ekki farið í sundur enn.