Hús dagsins: Oddeyrargata 19

 

Haraldur Jónsson snikkari fékk lóð árið 1928 á milli húsa nr. 17 og 21 við Oddeyrargötu. Í mars árið eftir er honum heimilað að reisa hús á lóð sinni, íbúðarhús á einni hæð á kjallara og með kvisti. Hitt er svo annað mál- að þetta er eina heimildin sem ég hef fundið um hús nr.21 við Oddeyrargötu. Því hlið þessa húss stendur Oddeyrargata 23 og stóð raunar þegar þegar þetta hús var reist. Því hlýtur að vera um að ræða misritun í fundargerðum Bygginganefndar. Það er raunar ekki óalgengt í eldri götum Akureyrar að eitt og eitt númer vanti í röðina. Í sumum tilvikum er um að ræða lóðir sem aldrei voru byggðar en þá er hitt einnig til, að aðeins ein húsbreidd sé á milli. Skýringarnar á þessu er líkast til eins misjafnar og þær eru margar. Ég hvet þá lesendur, sem ganga um götur Akureyrar, til að reyna að finna t.d. Ægisgötu 9, Norðurgötu 14 eða Hafnarstræti 51.

Haraldur reisti árin 1929-30 það hús sem enn stendur á Oddeyrargötu 19, en teikningar gerði H. Jónsson (skv. Húsakönnun 2014, ekki aðgengilegar á Landupplýsingakerfi). Þar er mögulega um að ræða Harald sjálfan. Húsið er einlyft steinsteypuhús á lágum kjallara og með háu risi og miðjukvistum að framan og aftan. Á norðurstafni hússins er forstofubygging með nokkrum steyptum yfirbyggðum tröppum upp að útidyrum. Margskiptir póstar eru í gluggum hússins og eru að öllum líkindum upprunalegir eða a.m.k. í samræmi við upprunalegt útlit, en stallað bárujárn á þaki. Þá klæðningu hef ég löngum kallað skífustál, vegna þess hve áferð þess líkist þakskífu.

Haraldur Jónsson bjó í húsinu ásamt fjölskyldu sinni um áratugaskeið og starfrækti þarna húsgagnaverkstæði. Ég er að vísu ekki viss hvort að húsgagnaverkstæðið var starfrækt í húsinu eða hvort skúr eða verkstæðisbygging stóð á lóðinni, en alltént var vinnustofan starfrækt á þessu heimilisfangi. Húsgagnavinnustofa Haraldar var sem sagt starfrækt þarna lengi vel og þar smíðaði Haraldur hinar ýmsustu “mubblur” á borð við barnarúm sem sjá má í auglýsingu í tenglinum hér að framan. Hér má einnig sjá forláta stól frá Haraldi í auglýsingu frá haustinu 1950. Mögulega eru einhverjir lesendur sem annað hvort eiga eða a.m.k. muna eftir húsgögnum frá Haraldi í Oddeyrargötu , en það er ekki annað að sjá en að þetta hafi verið eigulegir gripir. Svo er það nú einu sinni svo, að það sem framleitt var á þessum áratugum var smíðað til að endast og því ekki ólíklegt að mörg þau húsgögnin sem smíðuð voru þarna séu enn í fullu fjöri. Oddeyrargata 19 er stórglæsilegt og vel hirt hús, og mun að mestu óbreytt frá upprunalegri gerð. Þó voru gerðar nokkrar breytingar á þaki hússins árið 1982, m.a. þak hækkað á austurkvisti.  Ein íbúð er í húsinu. Margskiptir gluggapóstar gefa húsinu sinn sérstaka svip, en það er kallað að augnstinga hús þegar póstum er skipt út fyrir einfaldari og gluggaumbúnaður fjarlægður en Oddeyrargata 19 hefur svo sannarlega ekki orðið fyrir slíkum aðgerðum. Myndin er tekin þann 21.febrúar 2016.

 

Heimildir: Jón Sveinsson. 1955. „Jónsbók“. Upplýsingar um upprunasögu húsa á Akureyri, teknar saman 1945-55.

Varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

Landslag arkitektastofa 2014. Akureyrarbær Miðbær- Húsakönnun. Unnið fyrir Akureyrarbæ. Óprentað, pdf aðgengilegt á slóðinni http://www.minjastofnun.is/media/husakannanir/midbaer_husakonnun-2014.pdf

 

Hús dagsins: Hrafnagilsstræti 8

Oddeyrargatan hefur nokkuð til umfjöllunar hér sl. vikur. Nú bregðum við okkur hins vegar sunnar og ofar á Brekkuna, nánar tiltekið á Hrafnagilsstræti. 

Eyrarlandsveginn hef ég tekið nokkuð skilmerkilega fyrir á þessum vettvangi. Hann liggur, eins og margir vita fremst á brún Suðurbrekkunnar og er eiginlega tvískiptur landfræðilega. Nyrðri hlutinn liggur frá Kaupangsstræti upp úr Grófargili og klífur brekkubrúnina nokkuð bratt að barmi Barðsgils, þar sem hinn frægi Menntavegur liggur, og heldur gatan áfram til suðurs eftir brekkubrúninni við Lystigarðinn og Menntaskólann. Sá sem keyrir upp Eyrarlandsveginn getur annars vegar valið um, að halda áfram Eyrarlandsveginn til suðurs eða sveigt upp og til hægri í beinu framhaldi upp götuna Hrafnagilsstræti. Sú gata liggur til vesturs upp á Brekkuna, samsíða Þingvallastræti. Hún er byggð á löngum tíma, elsti og neðsti hlutinn byggður á fjórða áratug 20.aldar en efstu húsin eru byggð um og upp úr 1960.

Hrafnagilsstræti 8 reisti Snorri Sigfússon skólastjóri. Árið 1931, þann 4.maí, fékk Snorri leyfi til að byggja íbúðarhús á lóðinni, ein hæð á kjallara og með háu risi og kvisti, byggt úr steinsteypu. Teikningarnar af húsinu gerði Halldór Halldórsson. Þær hafa varðveist og má skoða á slóðinni sem vísað er til í texta. Þar má m.a. sjá “Betri stofu” á hæðinni að norðaustanverðu en gegnt henni hefur Snorri haft skrifstofu. Baðherbergi var í kvisti, en oftast nær voru vatnsklósett og böð í kjöllurum húsa á þessum tíma.

Það var raunar ekki óskastaða Snorra að byggja á nákvæmlega þessum stað, því hann hafði augastað á tveimur öðrum stöðum í nágrenninu. Helst vildi hann byggja á barmi Grófargils, norðan Matthíasargötu, vestur og norður af hinum nýreista Barnaskóla. Ég átta mig ekki fullkomlega á þessari staðsetningu, en mögulega er þetta á gilbrúninni neðan við staðinn þar sem síðar Gagnfræðiskóli Akureyrar eða á svipuðum slóðum og kartöflugeymsla Akureyringa var um áratugaskeið (kartöflugeymslan stendur enn- en er nú skrifstofuhúsnæði). Hinum staðnum sem Snorri óskaði eftir var lýst sem "sunnan Matthíasargötu, norðan Bæjarstrætis á hornlóðinni". Það er líkast til á svipuðum slóðum og nú er suðurendi Gagnfræðaskólahússins. Ekki var heimilt að byggja á gilbarminum (ekki sá ég í bókunum hvers vegna- það var einfaldlega óheimilt- punktur!) og hinn staðurinn taldist lengra frá leiðslum og lögnum en svo, að forsvaranlegt væri að veita þar byggingarleyfi. Þannig að úr varð að Snorri fékk lóðina Hrafnagilsstræti 8, sem þá var sú efsta við Hrafnagilsstræti- og raunar við efstu mörk þéttbýlis á Akureyri, á horni Hrafnagilsstrætis og áðurnefnds Bæjarstrætis- sem síðar fékk nafnið Laugargata.

Hrafnagilsstræti 8 er einlyft steinsteypuhús á háum kjallara með háu risi og með miðjukvisti á framhlið. Forstofubygging og steyptar tröppur upp að forstofudyrum eru á austurgafli hússins og ofan á þeim svalir. Krosspóstar eru í gluggum hússins og bárujárn á þaki. Kvistur er með steyptum, stölluðum kanti sem gefur honum- og jafnframt húsinu öllu ákveðinn svip.

Húsið hefur alla tíð verið einbýlishús og virðist næsta lítið breytt frá upphafi- ef miðað er við upprunalegu teikningarnar. Það er engu að síður í mjög góðu ástandi og hefur líkast alla tíð hlotið fyrsta flokks viðhald og eflaust vel vandað til byggingu hússins í upphafi. Lóðin er einnig stór og vel gróin reyni- og birkitrjám. Nýlega var unnin Húsakönnun fyrir hinn svokallaða MA-reit og þar er Hrafnagilsstræti 8 metið með miðlungs (6.flokks) varðveislugildi sem hluti af götumynd klassískra Hrafnagilsstrætis sem og vegna byggingasögulegs gildis. Þessi mynd er tekin vorið 2016, þ.e. 8.maí.

 

Heimildir: Bygginganefnd Akureyrarkaupstaðar: Fundargerðir 1930-35. Fundur nr. 661. 4. maí. 1928. Óútgefið, varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri

 

Jón Sveinsson. 1955. „Jónsbók“. Upplýsingar um upprunasögu húsa á Akureyri, tekið saman 1945-55.

Varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

 

Minjasafnið á Akureyri, Hanna Rósa Sveinsdóttir. (2016). Akureyrarbær; Menntaskólinn á Akureyri og nærliggjandi íbúðarsvæði. Húsakönnun. Pdf-skjal á slóðinnihttp://www.akureyri.is/static/files/Skipulagsdeild/Deiliskipulog/Menntaskolinn_og_ibudasvaedi/husakonnun_ma.pdf

 

Hús byggð samkvæmt 619.fundi Bygginganefndar Akureyrar 17.sept 1928.

Helstu heimildir mínar við vinnslu þessara litlu greina eru fundargerðir Bygginganefndar Akureyrarbæjar. Það var eiginlega fyrir hálfgerða rælni sem ég rakst á þessar bækur á Héraðsskjalasafninu sumarið 2014. Þess má geta, að fæstir þeirra pistla sem birst hafa hér á síðunni hefðu getað orðið til, hefði þessara heimilda ekki notið við. Í þessum ágætu fundargerðum getur maður séð hver byggði húsin og hvernig þau litu út í upphafi. (Aðrar mikilvægar heimildir eru t.d. teikningar sem finna má á Landupplýsingakerfinu og timarit.is en þar getur maður séð nokkuð nákvæmlega hvort og þá hvenær einhver starfsemi var til húsa í húsunum sem ég fjalla um þá stundina). Það var því mikil "bylting" í þessu brölti mínu þegar ég uppgötvaði Bygginganefndarbækurnar. Það var raunar hliðstæð bylting fyrir mig að finna Jónsbók, en það mikla verk er afrakstur Jón Sveinssonar fyrrum bæjarstjóra sem á fimmta áratugnum skráði upprunasögu hvers einasta uppistandandi húss og lóðar á Akureyri 1933-35. Í þeirri bók er möguleiki að fletta húsunum upp, en í fundargerðum Bygginganefndar eru götur og númer h.u.b. aldrei tilgreindar. Þar er yfirleitt talað um að þessi fái lóð t.d. vestan götu, næst norðan húss hins mannsins. En nóg um það.

Ég hef síðustu vikur fjallað nokkuð um hús við Oddeyrargötuna, og þar standa þrjú hús sem öll eru byggð eftir leyfum sem Bygginganefnd veitti fyrir nákvæmlega 88 árum þegar þetta er ritað. Tvö önnur hús sem enn standa, við Bjarmastíg og Eiðsvallagötu, voru einnig byggð skv. leyfum frá þessum sama fundi og því eru húsin alls fimm.  Verkamaðurinn segir svo frá þann 22.sept 1928: 

Byggingarleyfi var veitt á síðasta bæjarstjórnarfundi fyrir 5 ný íbúðarhús. Þorsteinn Thorlacius og Elín Einarsdóttir byggja við Oddeyrargötu, Kristján Markússon við Gilsbakkaveg, Guðrún Sigurgeirsdóttir við Bjarmastíg og Magnús Einarsson við Eiðsvallarg. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ef marka má fundargerðir Byggingarnefndar gleymist raunar að nefna einn aðila þarna, en það er Pálmi Halldórsson, sem byggði við Oddeyrargötu 14 (sjá síðustu færslu). En hér eru umrædd hús:

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Þorsteinn Thorlacius byggði Oddeyrargötu 28

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Elín Einarsdóttir byggði Oddeyrargötu 13. Á sama fundi var samþykkt að Sveinbjörn Jónsson annaðist bygginguna fyrir hana. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Elín var sú yngsta (23)í hópi þeirra sem þarna fengu byggingarleyfi- og sú eina sem sem fædd var á 20.öld (1905). Aldursforseti húsbyggjenda var hins vegar hinn áttræði Magnús Einarsson organisti en hann fékk að byggja Eiðsvallagötu 3. Óskar Gíslason múrarameistari sá um byggingavinnuna fyrir Magnús.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Eiðsvallagata 3 er elsta hús sem enn stendur við Eiðsvallagötu og þess má geta, að húsið sem Guðrún Sigugeirsdóttir fékk að byggja við Bjarmastíg er einnig það elsta við þá götu.

Kristján Markússon sótti um að fá að byggja við Gilsbakkaveg. Meirihluti nefndar lagðist hins vegar gegn veitingu leyfisins- en byggt var á þessum stað sjö árum síðar og þarstendur Gilsbakkavegur 1a.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Heimildir eru að sjálfsögðu sóttar í Fundargerðir Bygginganefndar 1921-30, fund nr. 619 þann 17.sept 1928 og á timarit.is, sjá tengil í texta. 

Hús dagsins: Oddeyrargata 14

Um daginn tók ég fyrir tvö hús við Oddeyrargötu, sem áttu það sameiginlegt, að byggingarleyfin fyrir þeim voru gefin út á fundi Bygginganefndar þann 17.september 1928. Það er fyrir réttum 88 árum þegar þetta er ritað. Alls fengu fimm aðilar húsbyggingarleyfi á þessum fundi nefndarinnar, og rötuðu þessi afköst nefndarinnar í blöð. Ég hef þegar tekið fyrir fjögur þessara húsa á þessum vettvangi og ekki úr vegi að taka það fimmta fyrir í dag, 17.september; á 88ára "byggingarleyfisafmæli" þess og hinna fjögurra. 

Á fundi bygginganefndar þann 17.september 1928 voru gefin út byggingaleyfi fyrir fimm húsum sem enn standa. Þar af voru þrjú hús við Oddeyrargötu, hús Elínar Einarsdóttur og Þorsteins Thorlacius auk þess sem Pálmi nokkur Halldórsson fékk leyfi til að reisa tveggja hæða steinhús að ummáli 8,1x9 (þ.e. 73 fermetrar að grunnfleti). Þar er um ræða Oddeyrargötu 14, sem er eitt nokkurra sviplíkra húsa á vestanverðri Oddeyrargötu. Teikningarnar af húsi Pálma Halldórssonar gerði Halldór Halldórsson. Húsið er tvílyft steinsteypuhús með valmaþaki á lágum grunni, fullbyggt 1929. Á upprunalegum teikningum eru sexrúðupóstar í gluggum en nú eru krosspóstar á efri hæð en einfaldir póstar á neðri hæð, fög ýmist lárétt eða lóðrétt. Bárujárn er á þaki og inngangur á norðausturhorni. Húsið virðist að mestu óbreytt frá upphafi að yrta byrði.

En húsið er ekki eina húsið á lóðinni því þar stendur einnig bakhús, einlyft timburhús með háu risi. Veggir bakhúss eru panelklæddir og pappi á þaki, og er það nýtt sem geymsla. Árið 1932 fékk Pálmi leyfi til að reisa bráðabirgðaskúr á lóð sinni með þeirri kvöð að húsið skuli “rifið hvenær sem bærinn krefst þess, bænum að kostnaðarlausu” (Jónsbók, bls. 242). Þessi bókun er gerð í mars, en í október 1932 er bókað að risinn sé skúr úr timbri með miklu risi sem fari í bága við bæði skipulags- og brunamálareglur. Og fyrst minnst er inn á brunamálareglur, má geta þess að eldur kom upp í bakhúsi þessu snemma árs 1977. og skall þar hurð nærri hælum. Oddeyrargata 14 þ.e. Framhúsið hefur alla tíð verið tvíbýlishús, ein íbúð á hvorri hæð þó einstaka herbergi hafi verið leigð út til fjölskyldna og einstaklinga á fyrstu árum og áratugum. Húsið er næsta lítið breytt frá upphafi og lítur vel út. Það er hluti mjög skemmtilegrar heildar sem í Húsakönnun 2015 er sögð varðveisluverð heild. Þessi húsaröð spannar númerin 10-22 og um er að ræða röð samstæðra (en ólíkra þó) tveggja hæða húsa með valmaþaki, byggð árin 1927-31. Bakhúsið virðist einnig í ágætu standi, en ekki fylgir sögunni hvort það hús hafi varðveislugildi. Lóðin er vel gróin líkt og gengur og gerist á þessum slóðum en þar sem er tekin 10.janúar (2016) sést sá gróandi ekki á henni.

Heimildir:

Bygginganefnd Akureyrarkaupstaðar: Fundargerðir 1921-30. Fundur nr. 619. 17. sept. 1928. Óútgefið, varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri

Jón Sveinsson. 1955. „Jónsbók“. Upplýsingar um upprunasögu húsa á Akureyri skráð 1945-55.Varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

Akureyrarbær og Teiknistofa Arkitekta, Gylfi Guðjónsson og félagar. (2015). Norðurbrekkan, neðri hluti. Húsakönnun. Pdf-útgáfa aðgengileg á slóðinni http://www.akureyri.is/static/files/Skipulagsdeild/Deiliskipulog/Nordur_Brekka/n-brekka-husakonnun-150129-vefutgafa.pdf

 

Hús dagsins: Oddeyrargata 38

Efsta hús við Oddeyrargötuna, á horninu við Þingvallastræti er númer 38. Þar er um að ræða steinhús byggt 1930 og fyrir þeirri byggingu stóð Gunnar Eiríksson formaður. Hann fékk leyfi til að reisa steinsteypt hús, eina hæð á háum kjallara með háu risi og kvisti. Ummál hússins, þ.e. grunnflötur skyldi vera 8,8x7,5m, sem gera 66 fermetra. Upprunalegar teikningar af húsinu eru ekki aðgengilegar á Landupplýsingakerfinu, og í Húsakönnun Norður Brekku 2015 er hönnuður sagður óþekktur. Oddeyrargata 38 er tveggja hæða steinhús með háu risi og miðjukvisti. Neðri hæð er að hluta niðurgrafinn, enda nokkur hæðarmismunur á lóð. Ég hefði sagt húsið tvílyft með risi en í byggingarleyfi er húsið sagt ein hæð á háum kjallara- og þykir mér rétt að hlíta þeim “úrskurði”. (Málamiðlun væri e.t.v. að kalla neðstu hæð jarðhæð- en nú er ég mögulega kominn út í algjöran óþarfa orðhengilshátt ). Krosspóstar eru í gluggum og þaki er nýlegt bárujárn, og gluggapóstar eru einnig nýlegir. Miðjukvistur er á framhlið en smærri kvistur með einhalla þaki á bakhlið. Efst á göflum eru tígullaga smágluggar, dæmi um smáatriði sem gefa húsum þó sinn sérstaka svip. Inngangur er fyrir miðju á neðri hæð, á norðurgafli en á bakhlið er verönd.

Húsið hefur alla tíð verið íbúðarhús og líkast til hafa fleiri en ein og fleiri en fjölskyldur búið þarna samtímis á árum áður. Á fyrri hluta fjórða áratugarins bjó í húsinu Sigfús Blöndal Halldórsson, nefndur Sigfús Halldórs frá Höfnum, ritstjóri og skólastjóri en hann gegndi stöðu skólastjóra Gagnfræðaskólans og Iðnskólans á Akureyri 1930-35. Hér auglýsir hann setningu Gagnfræðaskólans haustið 1931 (Athuga má, að setning skólans er hvorki fyrr né síðar en 17.október- þ.e. tæpum tveimur mánuðum síðar en flestir skólar hefjast nú). Oddeyrargata 38 er reisulegt og glæst steinhús af klassískri gerð. Það er í fyrirtaks hirðu, var allt tekið til gagngerra endurbóta fyrir fáeinum árum. Lóðin er einnig vel gróin og snyrtileg, og steyptir kantar á lóðarmörkum setja sinn svip á hana. Líkt og á mörgum eldri húsum má enn sjá gamlar einangrunarkúlur, frá því rafmagn var allt leitt í hús eftir loftlínum, utan á húsinu nánar tiltekið á kvisti hússins. Það þykir þeim sem þetta ritar ævinlega setja skemmtilegan svip á hús, sem nk. minjar sem vitna um liðna tíð. Þessi mynd er tekin síðla vetrar 2016, þ. 5.mars.

 

Heimildir: Jón Sveinsson. 1955. „Jónsbók“. Upplýsingar um upprunasögu hús á Akureyri árið 1933.

Varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

Akureyrarbær og Teiknistofa Arkitekta, Gylfi Guðjónsson og félagar. (2015). Norðurbrekkan, neðri hluti. Húsakönnun. Pdf-útgáfa aðgengileg á slóðinni http://www.akureyri.is/static/files/Skipulagsdeild/Deiliskipulog/Nordur_Brekka/n-brekka-husakonnun-150129-vefutgafa.pdf

 

Hús dagsins: Oddeyrargata 13

Í síðustu færslu tók ég fyrir Oddeyrargötu 28, steinhús frá 1929 sem er eitt nokkurra húsa sem byggt var eftir byggingarleyfi frá 619.fundi Byggingarnefndar haustið 1928. Hér er annað úr þeim hópi, sem einnig stendur við Oddeyrargötu...

 

Meðal þeirra fimm einstaklinga sem fengu úthlutað byggingarleyfum á fundi Bygginganefndar þann 17.september 1928 var Elín Einarsdóttir, 23 ára starfsmaður KEA. Hún hafði fengið lóðina í júlíbyrjun um sumarið og fékk leyfi til að reisa “íbúðarhús úr steinsteypu, 7,5x8,45m, tvær hæðir á lágum grunni”. Teikningarnar af húsinu gerði Sveinbjörn Jónsson.

Í upphafi voru tvær íbúðir í húsinu, hvor með sínum inngangi, líkt og sjá má á téðum teikningum. Oddeyrargata 13 er tvílyft steinsteypuhús með lágu risi og stendur það á lágum grunni. Bárujárn er á þaki og þverpóstar með tvískiptum efri fögum. Stórir gluggar eru við inngöngudyr að framanverðu (þ.e. að vestan). Ekki veit ég þó hvort tveir inngangar voru á húsinu í upphafi -líkt og á teikningu frá 1928- eða hvort núverandi dyraumbúnaður sé upprunalegur. Það er nefnilega ekki hægt að gefa sér það, að farið hafi verið í einu og öllu nákvæmlega eftir upprunalegum teikningum. Húsið hefur alla tíð verið íbúðarhús. Húsið er að ytra byrði að mestu óbreytt frá upphafi í mjög góðri hirðu og lóð vel gróin. Húsið er einbýlishús og hefur líkast til verið svo í áratugi. Húsið er eitt margra húsa Sveinbjarnar Jónssonar frá þessu tímabili og er t.d. ekki ósvipað húsum sem hann teiknaði við Norðurgötu 32 og 33. Voldugur dyraumbúnaðurinn gefur húsinu, sem er í eðli sínu einfalt og látlaust, sérstakan svip. Myndina tók ég sunnudaginn 10.janúar 2016.

 

Heimildir: Bygginganefnd Akureyrarkaupstaðar: Fundargerðir 1921-30. Fundur nr. 619. 17. sept. 1928. Óútgefið, varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri

Jón Sveinsson. 1955. „Jónsbók“. Upplýsingar um upprunasögu húsa á Akureyri árið 1933.

Varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

Landslag arkitektastofa 2014. Akureyrarbær Miðbær- Húsakönnun. Unnið fyrir Akureyrarbæ. Óprentað, pdf aðgengilegt á slóðinni http://www.minjastofnun.is/media/husakannanir/midbaer_husakonnun-2014.pdf

 

Á að vera sjálfsagt mál...

...að hirða upp eigið rusl. Ef þú getur borið umbúðir ásamt innihaldi á staðinn, ætti nú aldeilis að vera leikur einn, að bera þær tómar til baka - eða í næstu ruslatunnu.   

Vilja banna fólki að fleygja rusli

Hús dagsins: Oddeyrargata 28

Þorsteinn Thorlacius bóksali fékk þann 17.sept. 1928 leyfi til að reisa hús á lóð sinni, einlyft steinhús á kjallara, háu risi og með útskotum. Ummál hússins 10,6x8,3m. Á þessum 619.fundi Bygginganefndar voru gefin út byggingarleyfi fyrir alls fimm húsum, sem er nokkuð “afkastamikið” og raunar svo, að það rataði í blöð. Hér segir frá því, í Verkamanninum þann 22.september 1928, að byggingarleyfi hafi verið veitt m.a. til Þorsteins Thorlacius og Elínar Einarsdóttur, sem bæði byggja við Oddeyrargötu. Sá fyrrnefndi byggði á nr. 28, en lóðina fékk hann vorið 1927.

Húsið er einlyft steinsteypuhús á kjallara með háu risi og “sett af kvistum” að framan og aftan, þ.e. stórum hornkvisti og smærri kvisti á þekju. Mjótt dyraskýli er á miðri framhlið og steyptar tröppur upp að því, og á norðurhorni framhliðar útbygging eða sólskáli. Krosspóstar eru í gluggum og bárujárn á þaki. Húsið er byggt sem íbúðarhús, einbýli en líkt og gekk og gerðist á fyrri helmingi 20.aldar voru einstaka herbergi leigð út og mögulega margar fjölskyldur eða einstaklingar búsettir í húsinu á sama tíma. Í húsinu bjuggu lengi Valgarður Stefánsson frá Fagraskógi, bróðir Davíðs skálds, heildsali og kona hans Guðmundína Stefánsdóttir. Húsið er eilítið breytt frá upprunalegri gerð, skálinn á norðausturhorni er síðari tíma viðbygging, og kvistum á þekju var bætt á húsið um 1979, eftir teikningum Guðmundar Sigurðssonar . Oddeyrargata 28 er reisulegt hús og í góðri hirðu. Það er í Húsakönnun 2015 sagt hluti af heild klassískra húsa sem saman hafa varðveislugildi en þessi húsaröð við Oddeyrargötuna er einstaklega smekkleg. Þá er það sammerkt með þessum reisulegu húsum, að þau standa á stórum og gróskumiklum lóðum sem skarta miklum trjágróðri- og þar er Oddeyrargata 28 engin undantekning.  Myndin er tekin þann 5.mars 2016. 

 

Heimildir: Bygginganefnd Akureyrarkaupstaðar: Fundargerðir 1921-30. Fundur nr. 619. 17. sept. 1928. Óútgefið, varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri

Jón Sveinsson. 1955. „Jónsbók“. Upplýsingar um upprunasögu hús á Akureyri árið 1933.

Varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

Akureyrarbær og Teiknistofa Arkitekta, Gylfi Guðjónsson og félagar. (2015). Norðurbrekkan, neðri hluti. Húsakönnun. Pdf-útgáfa aðgengileg á slóðinni http://www.akureyri.is/static/files/Skipulagsdeild/Deiliskipulog/Nordur_Brekka/n-brekka-husakonnun-150129-vefutgafa.pdf

 

 

 

Hús dagsins: Oddeyrargata 17

 

Oddeyrargatan er að mestu byggð á 3.áratug 20.aldar. Þá voru flest hús sem byggð voru steinhús, enda standa aðeins tvö timburhús við götuna. Annars vegar elsta hús götunnar, númer 3 sem byggt var 1908 og hins vegar númer 17, sem byggt er 1920-21. En það var haustið 1920 að Eggert M. Melsteð fékk lóð og leyfi til húsbyggingar á þessum stað. Húsið yrði timburhús á steinkjallara samkvæmt framlögðum uppdrætti. Umræddur uppdráttur hefur ekki varðveist og ekki er vitað hver teiknaði. Hugsanlega hefur Eggert teiknað húsið sjálfur en hann teiknaði húsið Oddagötu 9 sem byggt var fyrir Odd C. Thorarensen apótekara árið 1928.

Mér finnst stundum dálítið gaman að ímynda mér, hvernig umhorfs hefur verið í næsta nágrenni húsa þegar þau voru nýbyggð. Árið 1921, þegar þetta hús var fullbyggt, hefur það staðið hæst húsa við Oddeyrargötuna, ásamt næsta húsi neðan við, en 15 var einnig byggt 1920. Næstu hús neðan við risu ekki fyrr en fáeinum síðar og enn var rúmur áratugur í að nokkuð yrði byggt við Bjarmastíg. Húsin hafa því staðið nokkuð hátt í brekkunni bak við húsin við Brekkugötu, og nokkrar húsalengdir í næstu hús við Oddeyrargötuna þ.e. nr. 3 og 8. Vestan við það, handan götunnar hafa verið móar, klappir og beitilönd alla leið til fjalls. Húsið hefur verið á mörkum þess að standa “upp í sveit” líkt og Melshúsin handan Skátagils (sem raunar fékk ekki það nafn fyrr en löngu síðar), en nú er þessi staður nánast í Miðbænum.

Oddeyrargata 17 er einlyft timburhús með háu risi og miðjukvisti að framan en á bakhlið er kvistur að suðurgafli, með einhalla aflíðandi þaki. Á suðurgafli er einnig forstofubygging með svölum ofan á. Sexrúðupóstar eru í gluggum en skrautpóstur í suðurglugga á forstofu og er allt húsið bárujárnsklætt. Húsið hefur alla tíð verið einbýlishús. Þarna bjó um áratugaskeið Knud Ottersted rafveitustjóri og kona hans Lena Ottersted. Þau fluttust til Akureyrar árið 1922 frá Svíþjóð en Knud kom hér til starfa við byggingu háspennulínumannvirkja vegna Glerárvirkjunar. Hún var tekin í notkun haustið 1922 og þar með var Rafveita Akureyrar orðin að veruleika. Knud veitti henni forstöðu og gegndi því starfi í fjóra áratugi. Upprunalegar teikningar af húsinu hafa sem áður segir, ekki varðveist. Ekki er víst að kvistur hafi verið á því frá upphafi, en lengi vel var framkvistur með einhalla þaki. Sá kvistur sem nú prýðir húsið er raunar nýlegur eða frá því um 2000. Þá var húsið, sem var forskalað með perluákastsmúrhúð (“skeljasandi”) allt tekið til gagngerra endurbóta og fékk þá það útlit sem það síðan hefur. Skipt var gluggapósta, húsið allt bárujárnsklætt og ýmis bragarbót gerð, sem sjá má nánar á teikningu frá 1996. Húsið er þannig allt sem nýtt og með glæstari húsum og lóðin er vel hirt og gróin- þótt lítið beri á grósku þeirri á meðfylgjandi mynd sem tekin er í febrúar á tiltölulega snjóþungum vetri. Þess má geta að þáverandi eigendur, Kristján Magnússon og Snjólaug Brjánsdóttir, fengu viðurkenningu frá Húsverndarsjóði árið 2004 fyrir endurgerð á húsinu og má með sanni segja, að þau hafi verið vel að þeim heiðri komin. Ein íbúð er í húsinu. Þessi mynd er tekin þann 21.2.2016.

Heimildir: Jón Sveinsson. 1955. „Jónsbók“. Upplýsingar um upprunasögu húsa á Akureyri árið 1933.

Varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

Landslag arkitektastofa 2014. Akureyrarbær Miðbær- Húsakönnun. Unnið fyrir Akureyrarbæ. Óprentað, pdf aðgengilegt á slóðinni http://www.minjastofnun.is/media/husakannanir/midbaer_husakonnun-2014.pdf

 

Hús dagsins: Skipagata 18; Bifröst

Ein “frægustu” gatnamót Akureyrar er líkast til Kaupfélagshornið svokallaða, 

það er mót Hafnarstrætis og Kaupangsstrætis. Þar standa hið valinkunna Hotel KEA, Bautinn, Kaupfélagshúsið (raunar er áratugur síðan KEA yfirgaf þau húsakynni) og Hamborg. Þarna "hefst" (eða "endar") Listagilið og hver sá sem gengur niður kirkjutröppurnar mörgu og margfrægu kemur niður á þessu ágæta götuhorni. En litlu neðar er annað horn og þar mætast Skipagata og Kaupangsstræti. Fyrrnefnda gatan liggur N-S frá Ráðhústorgi að Kaupangsstræti. Þar stendur nokkuð voldug sambygging steinsteypuhúsa, sem fljótt á litið mætti ætla að væri sama húsið. Það er þó öðru nær. Hér er um þrjú sjálfstæð hús að ræða, hvert með sitt númer. Syðstu húsin eru tvílyft, annað með flötu þaki en hitt með lágu risi en nyrst stendur fjögurra hæða stórhýsi með háum turni. Meðalaldur þessara þriggja húsa er rúm 60 ár en húsin eru byggð 1935, 1939 og 1993. Hér er um að ræða Kaupangsstræti 4, Skipagötu 18 og Skipagötu 16, talið frá suðri til norðurs. Ég hélt ævinlega, að Kaupangsstræti 4 sem er syðst og stendur á horni götunnar og Skipagötu hefði risið fyrst og Skipagata 18 hefði komið síðar. En elsta hús þessarar sambyggingar er miðhúsið, Skipagata 18 og um það hús verður fjallað hér.

 

Árið 1934 fengu þeir Helgi Tryggvason og Jóhannes Jónasson leigða lóð hjá Hafnanefnd, vestan Skipagötu, norðan lóðar Tómasar Björnssonar og vestur að lóðamörkum Parísar [Hafnarstræti 96]. Lóðin var leigð með þeim skilyrðum að þar yrði leigt varanlegt steinhús innan árs frá veitingu þessa leyfis. Innan við hálfu ári síðar, í mars 1935 fá þeir Jóhannes og Helgi leyfi til að byggja á leigulóð sinni við Skipagötu hús skv. Uppdrætti og húsið ætlað til að reka þar bifreiðastöð. Húsið yrði 11x13m að stærð úr járnbentri steinsteypu, 2 hæðir með flötu þaki. Í bókun bygginganefndar er einnig tekið fram að fullkomin járnateikning þurfi að liggja fyrir.

Skipagata 18 er tvílyft steinsteypuhús með lágu, aflíðandi risi. Gluggar eru stórir og víðir, með einföldum skiptum langpóstum að framan og krosspóstum á bakhlið, en stórir “verslunargluggar” eru á neðri hæð. Bárujárn er á þaki hússins. Húsið er sem áður segir, staðsett miðlægt í sambyggingu þriggja ólíkra húsa.

Frá upphafi var rekin þarna bifreiðastöð, hér má t.d. sjá auglýsingu frá 1943 þar sem ódýrustu flutningarnir með vörubílum eru sagðir með bifreiðum frá Bifröst, og sjö árum síðar er sama auglýsing enn í gildi; nema hvað þar hefur einn ás bæst framan við símanúmerið 244, orðið 1244.

Líkt og gengur og gerist með verslunar- og fyrirtækjahúsnæði með rúma átta áratugi að baki, hefur ýmis starfsemi verið í húsinu. Þegar heimilisfanginu er slegið upp á gagnagrunninum timarit.is koma hvorki meira né minna en 572 niðurstöður. Bifröst var starfrækt þarna í rúman aldarfjórðung, en yngsta heimild sem ég fann á timarit.is um Bifröst á Skipagötu 18 er frá 100 ára afmælisdegi Akureyrarbæjar, 29.ágúst 1962. Þar eru taldar upp bifreiðastöðvar bæjarins og þar er m.a. Bifrastar við Skipagötu 18 getið. Þarna var einnig rekin útvarpsviðgerðarstofa, og læknisstofu starfrækti Halldór Halldórsson læknir í húsinu frá 1964 og sjö árum síðar tók Eiríkur Stefánsson við með sína stofu. Þá voru lengi vel í húsinu verkfræðistofur og teiknistofur, Akureyrardeild Rauða Krossins var þarna um tíma, ferðaskrifstofa (Samvinnuferðir/Landssýn), Samvinnutryggingar og stjórnmálahreyfingar hafa einnig átt hér inni. Þá má einnig geta þess, að fráfarandi forseti Ólafur Ragnar Grímsson var hér með kosningaskrifstofu fyrir forsetakosningarnar 1996, þegar hann var sem kunnugt er, kjörinn í fyrsta skipti. Síðastliðna áratugi var hannyrðaverslunin Vogue þarna til húsa á neðri hæð, en hún flutti úr plássinu fyrir fáeinum árum. Nú er Blómabúð Akureyrar rekin í verslunarplássinu á götuhæð en á efri hæð skrifstofur Hótel KEA. Ekki veit ég til þess, að nokkurn tíma hafi verið búið í Skipagötu 18 en ekki ætla ég að fullyrða að svo hafi aldrei verið.

Húsið hefur tekið einhverjum breytingum frá upphafi, en í stórum dráttum svipað og í upphafi að ytra byrði. (Þá tel ég það ekki til breytinga á húsinu, að tvisvar hefur verið byggt beggja vegna þess, fast við húsið, þar sem frekar er um sambyggð hús að ræða en viðbyggingu).Upprunalegar útlitsteikningar og grunnmyndir virðast ekki aðgengilegar á Landupplýsingakerfi en hér má finna ítarlega járnateikningu fyrir húsið, dagsetta 18.maí 1935. Þar er líklega komin hin “fullkomna járnateikning” sem Bygginganefnd skilyrti, að yrði að liggja fyrir. Hér má sjá teikningar frá 1981 eftir Gunnar Þ. Þorsteinsson, af “lagfæringum og breytingum” líklega á gluggum og þaki og hér eru tveimur áratugum eldri teikningar af húsinu og ef teikningarnar eru bornar saman, má sjá að á yngri teikningum eru dyr komnar á miðju framhliðar, og gluggastykki komið í stað dyra sem voru nyrst. Síðast var húsið “tekið í gegn” árið 2009 þegar Blómabúð Akureyrar flutti þangað. Húsið hefur líkast til alla tíð hlotið hið besta viðhald. Það er sem nýtt að utan, en þess má geta, að ég hélt lengi vel að húsið væri miklu yngra en það er í raun. Þá er húsið væntanlega í mjög góðu standi að innan; vegna þess hve tíðum húsinu hefur verið breytt og bætt að innra byrði, eftir mismunandi þörfum hinna ýmsu skrifstofu- og þjónustuaðila sem þar hafa haft aðsetur.
Þrátt fyrir það, má enn sjá nafn Bifrastar við dyragætt syðri inngangs, þar sem gengið er upp á efri hæð hússins, sjá mynd hér til hliðar. (Af einhverjum ástæðum vill hún ekki koma öðruvísi inn, ég hef'i helst viljað snúa henni um um 90°)Myndirnar með færslunni eru teknar þann 18.maí 2016. 

 

Heimildir: Bygginganefnd Akureyrarkaupstaðar. Fundargerðir 1930-35. Fundur nr. 738, 26.mars 1935. Varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

 

Jón Sveinsson. 1945-1955. „Jónsbók“. Upplýsingar um upprunasögu húsa á Akureyri.

Varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.