Hús dagsins: Gránufélagsgata 49

Oddeyrartangi gengur suðaustur úr Oddeyri. Þar eru að mestu iðnaðar- og verkstæðishús og hafa verið svo frá fornu fari. Raunar frá upphafi byggðar á Oddeyri, en elstu húsin þar eru einmitt hús verslunarfélagsins Gránufélagsins við Strandgötu, byggð 1873. Við það félag er kennd Gránufélagsgata, sem liggur samsíða Strandgötu frá austri til vestur og þverar Oddeyrina allt frá brekkurótum niður að tanga. Á horni götunnar og Laufásgötu standa tvö verkstæðis- og íbúðarhús, og norðan megin er Gránufélagsgata 49.

      Þann 5. maí 1945, tveimur dögum áður en lokum Seinni Heimstyrjaldar var lýst yfir í Evrópu, heimilaði Bygginganefnd Akureyrar Guðmundi Magnússyni að reisa verksmiðjuhús skv. „meðfylgjandi uppdrætti“. Húsið byggt úr steinsteypu og steinlofti og rishæð. Lóðin var tilgreind 25x40m, 25m meðfram Gránufélagsgötu og 40m meðfram Laufásgötu. Þessi lóðarmörk voru þó með þeim fyrirvara, að yrði ekki „[...] byggt meðfram Laufásgötu fyrir lok árs ´46 fellur norðurhelmingur lóðar aftur til bæjarins endurgjaldslaust.“ (Bygg. nefnd Ak. 1945: nr. 1014). Umræddur uppdráttur virðist ekki aðgengilegur á Landupplýsingakerfi, en þar má sjá járnateikningar, áritaðar af H. Halldórssyni og dagsettar í apríl 1945. Ekki er ólíklegt, að þar sé um að ræða Halldór Halldórsson. Árið 1961 var byggt við húsið til norðurs og árið 1988 var byggt á milli hússins og Laufásgötu 3.

            Gránufélagsgata 49 er tvílyft steinsteypuhús með lágu risi, þ.e. suðurálma en norðurálma er einlyft með skúrþaki. Bárujárn er á veggjum á þaki og einfaldir póstar í gluggum.  

Guðmundur Magnússon reisti húsið sem trésmíðaverkstæði en það hefur hýst hina ýmsu starfsemi gegnum tíðina. En um áratugaskeið voru rekin trésmíðaverkstæði undir hinum ýmsu nöfnum. Fyrstu árin var í húsinu  trésmíðaverkstæði og byggingarvöruverslun, Grótta og árið 1955 er þarna til húsa trésmíðavinnustofan Þór hf. Verkstæðið Þór var starfrækt þarna í um tvo áratugi, en fluttist út á Óseyri, nyrst á Oddeyri, við ósa Glerár, í ársbyrjun. Þá fluttist hingað trésmíðaverkstæðið Þinur. Þá var rafvélaverkstæðið- og verslunin Ljósgjafinn hér til húsa í um tvo áratugi, frá því um 1975 en á tíunda áratugnum var einnig starfrækt hér prentsmiðja, Hlíðarprent.  Svo stiklað sé á stóru, um þau mörgu fyrirtæki og starfsemi sem þetta ágæta hús hefur hýst. Frá tíð Ljósgjafans hafa ýmis rafmagnsverkstæði verið í húsinu, nú er þar fyrirtækið Rafröst.

Húsið var tekið til gagngerra endurbóta fyrir um áratug, klætt bárujárni og er fyrir vikið sem nýtt að sjá og til mikillar prýði í umhverfinu. Síðuhafi veit ekki til þess, að húsið hafi varðveislugildi. Það er hins vegar hluti nokkuð heilsteyptrar torfu iðnaðar- og verkstæðishúsnæðis, frá því um og fyrir miðja síðustu öld. Byggingarnar á þessu svæði eru kannski ekki þær háreistustu, fegurstu eða skrautlegustu, en hafa engu að síður þó nokkurt gildi; þarna liggur óslitin iðnaðar- og atvinnusaga margra áratuga ( og raunar hálfrar annarrar aldar, ef miðað er við upphaf Gránufélagsins). Tvö iðnaðarrými eru í húsinu, annað í syðri hluta og hitt í nyrðri hluta; viðbyggingu frá 1961. Þá hefur löngum verið íbúð á efri hæð, og er enn. Myndin er tekin þann 29. desember 2018.

Heimildir: Bygginganefnd Akureyrar. Fundargerðir 1941-48. Fundur nr. 1014, 5. maí 1945. Óprentað, óútgefið, varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

Athugasemdir

[Ingibjörg Ingadóttir (IP-tala skráð) 25.10.2020 kl. 12:36]

Sæll Arnór. Hvenær er mynd þín tekin? Á Google Street View, sem er að vísu frá 2017, er ekki þessi bátur og ekki heldur hóllinn sem sést handan hans á myndinni.

[Arnór Bliki Hallmundsson, 28.10.2020 kl. 17:39]

Sæl og blessuð. Myndin er tekin í árslok 2018. "Hóllinn" umræddi er heljarinar tjald, sem þarna var haft yfir framkvæmdir við einhverjar lagnir.

ABH.