Hús dagsins: Ráðhús Akureyrar (Geislagata 9, gamla Slökkvistöðin)

Aðsetur bæjarstjórnar og stjórnsýslu Akureyrarbæjar, m.ö.o. Ráðhús bæjarins er að Geislagötu 9. Húsið er eina hús Geislagötu norðan Gránufélagsgötu og stendur á móts við Sjallann. Vestan hússins eru bakgarðar húsa við austanverða Laxagötu og nokkurn spöl norðan Ráðhússins er Akureyrarvöllur. Austan hússins er Glerárgata. Húsið er reisulegt steinsteypuhús á fjórum hæðum og kjallara, með háu valmaþaki, byggt árin 1949-66, auk viðbyggingar frá árinu 2000, eftir teikningum Eiríks Einarssonar og Sigurðar Guðmundssonar. Þá er viðbygging á einni hæð með flötu þaki að vestanverðu, byggð eftir teikningum Svans Eiríkssonar. Efsta hæð er örlítið inndregin og slúttir þakbrún langt úr fyrir veggi. Gluggar eru með skiptum þverpóstum. Þakdúkur og bárujárn er á þaki og veggir eru múrhúðaðir.

Það var á fundi bæjarstjórnar þann 6. júlí 1948, að samþykkt var að reisa nýja slökkvistöð. Skyldi henni valinn staður við vestanverða Geislagötu, norðan við Verslunarmannahúsið [Gránufélagsgata 9, rifin 1981] og skyldi húsið verða veglegt, þriggja til fjögurra hæða og með skrifstofum á efri hæðum.  Það var hins vegar ekki fyrr en ári síðar, eða 29. júlí 1949, að bygginganefnd samþykkti, eftir tillögu bæjarstjórnar, fyrir sitt leyti byggingarleyfi fyrir nýju slökkvistöðinni. Ekki hafði nefndin um það fleiri orð, en þess má geta, að í þessum sama dagskrárlið fundarins samþykkti nefndin einnig byggingu Sjúkrahússins (FSA) og viðbyggingar við Barnaskólann. Í janúar 1950 er sagt frá í Degi, að á nýliðnu ári hafi hinar ýmsu stórbyggingar verið í smíðum, áðurnefnt sjúkrahús, sundlaugarbyggingin, heimavist MA og slökkvistöðin Það mun hafa verið í ársbyrjun 1953, að slökkviliðið flutti inn í hið nýja hús, sem þá var aðeins fyrsta hæðin. Jafnframt hófst þá sólarhringvakt útkallsliðs slökkviliðsins. Skömmu áður, eða í 3. ágúst 1952 hafði Náttúrugripasafn Akureyrar verið opnað almenningi í „Nýju Slökkvistöðinni“.  Árið 1959 var hafist handa við byggingu efri hæða hússins og sjö árum síðar var húsið fullgert. Um haustið 1966 taldist húsið svo fullnýtt þegar Rafveita Akureyrar fluttist í húsið. Var hún á þriðju hæðinni ásamt tæknideild bæjarins, bæjarskrifstofur og skrifstofa bæjarstjóra á annarri hæð og fundarsalur og kaffistofa á fjórðu hæð.

Slökkvilið bæjarins hafði aðsetur á jarðhæð hússins í rétt 40 ár en núverandi slökkvistöð Akureyrar, við Þórsstíg á norðanverðri Oddeyri var tekin í notkun 1993. Um 1998 var byggt við húsið til vesturs, ein hæð með flötu þaki og fékk húsið það lag sem það nú hefur. Að utanverðu er Ráðhúsið að mestu óbreytt frá upphaflegri gerð, en eins og nærri má geta hefur innra skipulagi þess oftsinnis verið breytt og bætt í samræmi við kröfur um aðstöðu og aðgengi. Þegar húsið er skoðað á kortavef Akureyrar birtast um 140 mismunandi teikningar (upprunalegar teikningar þó ekki þar á meðal). Fyrir rúmum áratug eða svo var t.d. inngangi og anddyri breytt og fast við fyrri inngöngudyr, við stigahúsið, var sett lyfta. Er hún öll glerjuð, svo lyftuferð á efri hæðir hússins jafngildir nokkurra sekúndna „útsýnistúr“ yfir Oddeyrina. 

Ráðhúsið, eða gamla Slökkvistöðin, er eitt af helstu kennileitum Oddeyrar og Miðbæjarsvæðisins, ásamt Sjallanum, JMJ-húsinu og Hótel Norðurlandi svo fáein séu nefnd, á þessum slóðum. Í Húsakönnun 2014 er Ráðhúsið sagt hafa gildi fyrir umhverfi sitt sem reisuleg bygging á áberandi stað, og menningasögulegt gildi þess verulegt sem Ráðhús bæjarins. Kannski friðun hússins væri æskileg...?

Myndin er tekin 1. nóvember 2020.

 

Heimildir: Byggingarnefnd Akureyrarkaupstaðar. Fundargerðir 1948-1957. Fundur nr. 1112, 29. júlí. 1949. Óprentað, óútgefið, varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

Landslag arkitektastofa 2014. Akureyrarbær Miðbær- Húsakönnun. Unnið fyrir Akureyrarbæ. Óprentað, pdf aðgengilegt á slóðinni http://www.minjastofnun.is/media/husakannanir/midbaer_husakonnun-2014.pdf

Jón Hjaltason. 2016. Bærinn brennur. Akureyri: Völuspá útgáfa.

Athugasemdir

[Ingibjörg Ingadóttir (IP-tala skráð) 16.4.2021 kl. 11:38]

Sæll. Ég hef verið að lesa bókina Bærinn brennur, og get ekki ályktað annað en að brunar hafi verið tiltölulega tíðari á Akureyri en í Rvík, miðað við stærð bæjanna. Fleiri timburhús sem standa þétt skapa hættu, en getur verið að eitt enn stuðli að þessu? Loftslagið, a.m.k. á veturna, er mun þurrara og stöðugra á Ak. Í Rvík er á veturna hráslagalegt rakaloft með eilífum umhleypingum, ýmist frost eða rigning. - Veðrið var það sem móður minni þótt verst við það að flytja suður.

[Arnór Bliki Hallmundsson, 16.4.2021 kl. 15:56]

Já, því miður hafa orðið margir brunar hér og sjálfsagt eru brunar hlutfallslega tíðari í minni byggðalögum ef út í það er farið (færri hús, munar meira um hvert tilfelli). Oft hefur hurð skollið nærri hælum og það eru húsaþyrpingar t.d. í elstu hverfunum hér þar sem maður þorir eiginlega ekki að hugsa til enda hvernig færi, ef eldur kæmi upp í einu þeirra. (Hugsa reyndar það sama um margar torfur t.d. í Þingholtunum og Miðborginni). Áhugaverð kenning varðandi loftslag og brunahættu- hafði ekki leitt hugann að því. Húsin hér eru líkast til minna vökvuð en þau á SV-horninu .