Hús dagsins: Hafnarstræti 104; Akureyrar Apótek

Ég held áfram með umfjöllunina um húsin efst í Hafnarstræti austan megin. Hús númer 106 fjallaði ég um fyrir rúmu ári síðan eða 9.janúar þ.a. nú er röðin komin að stórhýsinu við Hafnarstræti 104, sem lengst af hýsti Akureyrar Apótek. Húsið reisti Oddur Carl Thorarensen lyfsali árið 1929 en Akureyrar Apótek flutti þá í þetta hús úr Aðalstræti 4 (Gamla Apótekið) . Húsið er þrílyft steinsteypuhús en upprunalega var það með háu risi og steyptum "tröppum" á stöfnum. Á bls. 130 í Akureyri; höfuðborg hins bjarta norðurs má sjá hvernig húsið leit úr upprunalega. Sú mynd er líklega tekin um 1940. Ekki veit ég hvenær húsið fékk núverandi útlit en einhverntíma var byggð upp fjórða hæð hússins. Hún er með hallandi skúrþaki og svölum langsum eftir framhliðinni. Húsið hefur alla tíð verið verslunar- og skrifstofuhús en einnig hefur verið búið í húsinu á efri hæðum. Þarna var einnig um árabil Heilsuverndarstöð Akureyrar á annarri hæð. Apótek var starfrækt á götuhæð einhver ár framyfir aldamótin 2000 en nú eru þar minjagripaverslunin VIKING og Fasteignasala Akureyrar. Efri hæðir eru hinsvegar gistirými. Húsið er eitt þeirra miklu stórhýsa sem ramma inn Göngugötuna svokölluðu (segi þetta þar sem efsti hluti Hafnarstrætis hefur ekki verið eiginleg göngugata í nokkur ár) og lítur vel út og virðist vel við haldið. Þessi mynd er tekin 18.jan 2014. 

 Heimildir: Steindór Steindórsson (1993). Akureyri; höfuðborg hins bjarta norðurs. Reykjavík: Örn og Örlygur

Hús dagsins: Hafnarstræti 108

Næstu vikur mun ég færa mig frá norðri til suðurs og upp Gilið í umfjölluninni minni og taka fyrir nokkur hús í þeim hluta Hafnarstrætis sem kallast í daglegu tali Göngugatan en hefur þó ekki verið göngugata í um áratug. Hafnarstræti 108 sést hér á myndinni en húsið er byggt árið 1930. Húsið byggðu í félagi hjónin Hulda Jensson og Snorri Guðmundsson byggingarmeistari og Friðjón Jensson kjörfaðir hennar en hann var læknir og tannlæknir. Húsið er þrílyft steinsteypuhús með háu risi og stórum miðjukvisti á framhlið og tveimur minni sitt hvoru megin. Þá eru einhverjir kvistir á bakhlið. Í gluggum eru þverpóstar með margskiptum efri gluggafögum. Friðjón rak þarna tannlæknastofu lengi vel og bjó jafnframt í húsinu en ýmis önnur starfsemi hefur verið í þessu húsi. Sennilega hefur alla tíð verið verslunarrekstur á jarðhæð. Meðal fjölmargra verslana sem þarna hafa verið eru skóverslun Hvannbergsbræðra og Bókabúð Jónasar var þarna um árabil fram yfir aldamót 2000. Síðustu sjö árin hefur Kristjánsbakarí verið þarna til húsa en bakaríið flutti úr Hafnarstræti 98 þegar til stóð að rífa það, en sú var ekki raunin. Íbúðir og eða leiguherbergi eru á efri hæðum hússins. Húsið lítur vel út og hefur líkast til ekki breyst mikið í útliti frá upphafi. Sérkennilegir gluggar og rammar og kantar utan um þá gefa húsinu skemmtilegan svip. Þessi mynd er tekin 18.janúar 2014. 

 Heimild: Steindór Steindórsson (1993). Akureyri; höfuðborg hins bjarta norðurs. Reykjavík: Örn og Örlygur

Hús dagsins: Hólabraut 13; Zíon.

Næstu vikur mun ég taka fyrir hús í Miðbænum og færa mig upp Gilið. Fer ég þá frá norðri til suðurs að Gilinu, hugsanlega með einhverjum undantekningum og byrja hér á horni Hólabrautar og Gránufélagsgötu/Oddeyrargötu en síðarnefnda gatan er í beinu framhaldi þeirrar fyrrnefndu. Oddeyrargatan sveigir uppfrá Gránufélagsgötunni og klífur Brekkuna til suðvesturs. Á þeim stað stendur þetta hús, Hólabraut 13. Húsið er byggt árið 1933 af Kristniboðsfélagi Kvenna, en ekki er mér kunnugt um byggingarmeistara eða teiknara. Ég er hreinlega ekki klár á því hvort húsið steinsteypuhús eða forskalað (múrhúðað) timburhús. Húsið er einlyft á háum kjallara og með portbyggðu risi en aðeins er milliloft á litlum hluta rishæðar, vestan megin. Stór hluti hæðarinnar er nefnilega salur sem nær alveg upp í rjáfur. Það eru þverpóstar í flestum gluggum og í kjallara eru síðir verslunargluggar. Áratugum saman eða fram yfir 1990 var húsið notað til samkomuhalds KFUM og KFUK og einhvern tíma hlaut húsið viðurnefnið Zíon, vísun til kristilegrar starfsemi. Í kjallara hússins hefur síðustu árin verið verslunarstarfsemi, m.a. vídeóleiga og síðustu sjö árin  skrautmunaverslunin Bakgarðurinn. Eftir að KFUM og K seldu húsið hefur hæðin verið m.a. sýningarsalur og nýttur til ýmiss samkomuhalds auk þess sem Framsóknarflokkurinn hafði þarna lengi kosningaskrifstofu og enn er Framsóknarmerkið á húsinu. Þessi mynd er tekin laugardaginn 18.janúar 2014.

Hús dagsins: Norðurgata 2b

Umfjölluninni minni um Norðurgötuna lýkur á bakhúsinu á lóðinni við númer 2. Þetta látlausa hús á sér mikla sögu og hefur hýst ýmsa starfsemi en í bók Guðnýjar Gerðar og Hjörleifs um Oddeyrina segir að húsið hafi reist Sófanías Baldvinsson árið 1911. Hvort húsið var reist sem íbúðarhús eða undir aðra starfsemi fylgir ekki sögunni en húsið er einlyft steinsteypuhús með háu portbyggðu og tiltölulega aflíðandi risi. Þverpóstar eru í gluggum og bakatil er húsið sambyggt ýmsum seinni tíma skúrbyggingum. Líklegt gæti einnig verið að húsið hafi verið reist sem gripahús en þarna hafa verið hýstir hestar og ýmsar skepnur. Ég hef ekki mörg ártöl á hraðbergi um þetta hús en hitt veit ég að ýmis starfsemi hefur verið í þessu húsi auk þess sem það hefur búið í því. Þarna var lengi vel reykhús og þetta mun einnig vera fyrsta aðsetur Ríkisútvarpsins á Akureyri en útvarpið keypti húsið 1979 og hafði þarna hljóðver um nokkurt árabil og kallaðist húsið þá Hljóðhúsið. Lionshreyfingin hafði þarna aðsetur um nokkurt árabil þar til framyfir 2000 og var húsið þá notað til funda og samkomuhalds. Húsið er í góðu standi og lætur ekki mikið yfir sér og ekki áberandi í götumynd Norðurgötunnar en er engu að síður stórmerkilegt og skemmtilegt hús. Þessi mynd er tekin 30. jan. 2014.

Heimildir: Guðný Gerður Gunnarsdóttir og Hjörleifur Stefánsson (1995). Oddeyri Húsakönnun. Minjasafnið á Akureyri

+ Ýmsar munnlegar heimildir frá Oddeyringum og öðru góðu fólki í sögugöngum og á förnum vegi...

Hús dagsins: Norðurgata 8, söluturn

Enn held ég mig Norðurgötuna neðanverða en þessi hluti götunnar milli Strandgötu að Eiðsvallagötu liggur við að segja að sé eins og safn helstu húsagerða áratugina sitt hvoru megin við 1900, þarna eru einlyft timburhús með miðjukvistum, tvílyft með lágu risi, steinsteypuhús dæmigerð fyrir fyrstu gerð slíkra húsa og eina grjóthlaðna húsið á Akureyri. Þar er einnig annað tveggja húsa í bænum sem klætt er steinskífu. Þessi hluti götunnar er líka byggður í áföngum á löngum tíma, grjóthlaðna húsið þ.e. Gamla Prentsmiðjan og  timburhúsin eru byggð 1880-1902 en  svo er steinhúsahlutinn austan megin milli Gránufélagsgötu og Eiðsvallagötu byggður árið 1926.

Ég segi þarna að timburhúsin séu byggð síðustu tvo áratugi 19.aldar en á horninu við Gránufélagsgötu er undantekning en það er söluturninn við Norðurgötu 8 en hann er byggður 1933. Það var Axel Schiöth bakari kaupmaður sem reisti húsið sem sölubúð en teikningarnar að húsinu gerði Tryggvi Jónatansson byggingarfulltrúi. Teikningarnar hans gerðu ráð fyrir skrautlegum turni efst á húsinu. Húsið er timburhús á lágum en djúpum steinsteypum kjallara með háu, pýramídalaga valmaþaki. Húsið er klætt steinblikki og hefur líkast til haft þá klæðningu frá upphafi. Stórir búðargluggar eru á götuhliðum sem snúa í suður og austur og aðaldyr á horni suðurhliðar sem snýr að Gránufélagsgötu og afgreiðsludyr fyrir vörur á bakhlið en einn gluggi með krosspósti á austurhlið. Lítil lóð fylgir húsinu og þar stendur lítill skúr bakatil byggður 2007. Lengi vel var aðeins helmingur lóðarinnar nýttur fyrir húsið en hinn helmingurinn "nytjaður" sem hluti lóðar Gránufélagsgötu 27. Þegar ég flutti í það hús sumarið 1997 var þarna starfandi verslunin Esja og hafði verið um nokkuð árabil en frá 1998-2005 starfaði þarna verslun undir nafninu Eyrarbúðin og 2006-12 var þarna verslunin Hreiðrið. Síðustu misserin hefur ekki verið verslunarrekstur í húsinu. Þarna hefur allt frá byggingu verið starfræktar verslanir undir ýmsum nöfnum og skilst mér að Eyrarbúðin hafi einnig verið eldra heiti á verslun í húsinu. Húsið er að líkindum að mestu óbreytt frá fyrstu gerð að utan en hefur nokkrum sinnum verið tekið í yfirhalningar að innan. Þessi mynd er tekin 30.jan 2014.