Hús dagsins: Hafnarstræti 3

Þar sem nú er Hafnarstræti 3 mun eitt fyrsta íbúðarhús Akureyrar hafa staðið. Var það reist 1777 fyrir kaupmann einokunarverslunarinnar, en á þeim tíma var  engin föst búseta á Akureyri heldur aðeins verslað á sumrin. Þarna stóðu einnig eldri hús frá einokunartímanum. Öll eru þessi hús horfin en íbúðarhúsið brann ásamt öllum húsum á þessum reit ( nema Laxdalshúsi ) í  stórbruna 1901. Húsið sem nú stendur á lóðinni reisti Sigtryggur Jónsson árið 1902 fyrir Klemenz Jónsson, en hann hafði búið í eldra húsinu. Húsið mun hafa komið tilhöggvið og er nokkuð dæmigert fyrir norsk sveitser hús, með útskornu skrauti á kvisti og skrautgluggum. Í þessu húsi var fyrsta símstöð Akureyrar og tók hún til starfa 1914 og var í húsinu um tíu ár. Þetta hús hefur lengst af verið íbúðarhús og nú eru líklega þrjár íbúðir í því en gætu hafa verið fleiri. Upprunalega mun þetta hins vegar hafa verið einbýlishús. Þessi mynd er tekin 11.mars 2007.

Afrek er afstætt hugtak

Einn blautan og kaldan vetrardag fyrir fáeinum árum var ég að mæta í fyrirlestur í Háskólan á Akureyri klukkan 8,10. Ég var mættur snemma eða rétt um átta. Fólk var að týnast í salinn en ca. 7 mínútur yfir komu inn tveir kvenmenn með ógurlegum fyrirgangi. Voru þær másandi og blásandi, rennblautar og dæstu "úff" og "jahérna" o.s.frv. Þær voru vel dúðaðar í goretex regnföt, í gönguskóm og gætu af búnaðinum að dæma verið á leið í langa háfjallaferð. Þær settust fáeinum sætaröðum frá mér og gerðu grein fyrir afreki sínu við sessunautana. Þær höfðu gengið frá stúdentagörðunum í Giljahverfi! Í þessu líka veðri ! ( það var nokkuð stíf norðanátt, hiti um frostmark og slyddurigning ). Til er að gera langa sögu stutta þá er þessi leið frá Giljahverfi niður í Sólborg um 1km, (tíu mínútna labb) og að mestu niðri móti. Þær virtust "hetjur dagsins" en annars staðar í salnum sat annar maður sem þagði þunnu hljóði. Hann hafði gengið af Eyrinni, rúmlega tvöfalt lengri leið uppímóti líkt og hann gerði hvern einasta dag og þótti ekkert tiltökumál.  Og af því að ég minntist á klæðnað, þá var hann aðeins í þunnum sumarjakka og gallabuxum en að sjálfsögðu með húfu. Lesendur geta svosem giskað á hver þetta er...

Hús dagsins: Hafnarstræti 20; Höepfnershús

Hin eiginlega Akureyri var upprunalega lítil eyri neðan Búðargils. Fyrir þá sem ekki þekkja Búðargil þá skal til glöggvunar nefnt að ísbúðin Brynja sem allir landsmenn þekkja stendur neðan við Búðargils. Eyrin hefur fyrir löngu verið umkringd af landfyllingum. En á þessum stað standa tvö vegleg timburhús frá fyrri hluta 20.aldar, Thulíníusarhús nr. 18 (byggt 1902) og húsið á myndinni hér til hliðar Höepfnershús. En húsið byggði Carl Johan Höepfner, danskur kaupmaður árið 1911. Húsið mun byggt eftir dönskum teikningum enda þykir það sýna dönsk einkenni. Húsið er eitt af seinustu stórhýsum "timburaldar" á Akureyri en á þessum tíma var steinsteypan að ryðja sér æ meira til rúms. Verslað var á neðri hæð en efri hæðir nýttar undir íbúðir, skrifstofur. KEA eignaðist síðar húsið og  þarna var rekin lítil verslun sem mig minnir að hafi kallast Kirnan. Mér þótti alltaf spennandi að koma við í þeirri sjoppu. Þarna fékk ég eitt sinn það besta kex sem ég hef smakkað. Ég sá það hvergi annars staðar og ekki sá ég það heldur aftur þarna. Ekki man ég hvað það hét, en kexið var nær eiginlega nær því að vera gegnheil súkkulaðiplata með kexi neðan á. Verslun þessi leið undir lok um 1993 en þar á eftir var rekin gæludýraverslun í verslunarrýminu til 2005. Nú er húsið að ég held allt notað sem gistiheimili, en efri hæðir hafa verið nýttar undir slíkt eitthvað lengur. Þessi mynd er tekin í mars 2007.

Hús dagsins: Minjasafnskirkjan

Í síðustu færslu tók ég fyrir Akureyrarkirkju og í framhaldi af því er sjálfsagt að taka fyrir elstu kirkju Akureyrar sem stendur við Aðalstræti 58 á "athafnasvæði" Minjasafns Akureyrar. En á þessum stað stóð Akureyrarkirkja hin eldri sem var  fyrsta kirkja Akureyrar, en áður áttu Akureyringar kirkjusókn að Hrafnagili. Gamla kirkjan var byggð 1862 og ári seinna var Kirkjugarður Akureyrar tekin í notkun á höfðanum ofan við. Það er hins vegar ekki sú kirkja sem nú stendur þarna. Gamla kirkjan var afhelguð þegar Akureyrarkirkja var vígð 1940 og rifin 1942. Í einhverri sögugöngu um Innbæinn heyrði ég að gamla kirkjan lægi ennþá í mörgum útihúsum við Eyjafjörð, en bændur munu hafa fengið úr henni ódýrt eða gefins byggingarefni. Minjasafnskirkjuna, sem er einföld og látlaus timburbygging, reisti hagleiksmaðurinn Þorsteinn Daníelsson frá Skipalóni árið 1846 og var hún reist á Svalbarði.  Þaðan var hún flutt til Akureyrar um 1970 og gerð upp þar sem hún stendur enn. Í kirkjunni eru geymdir ýmsir kirkjumunir og þar eru einnig haldnar ýmsar samkomur á vegum Minjasafnsins, söngkvöld e.þ.h. dagskrá. Ekki hef hins vegar heyrt af mörgum messum þarna. Þessi mynd er tekin 19.júní 2006.

Hús dagsins: Akureyrarkirkja

Í dag tek ég fyrir  eitt helsta  kennileiti Akureyrar, Akureyrarkirkju en hún stendur á einkar áberandi stað ofan Grófargils og sést langt að. Turnarnir eru tveir og snúa í norðaustur. En Akureyrarkirkju var reist árið 1940 eftir teikningum Guðjóns Samúelssonar. Turnarnir eru um 28m háir og að öllum líkindum hefur þetta verið hæsta bygging Akureyrar á þeim tíma. Raunar eru fáar hærri byggingar í bænum í dag. Kirkjan er steinsteypt og klædd skeljasandi og rúmar um 500 manns í sæti.  Allir gluggar í skipi og kór eru steindir og einn þeirra á sér merkilega sögu en hann er fenginn úr dómkirkjunni í Coventry á Englandi eftir að hún eyðilagðist í loftárás í seinni heimstyrjöld, 1943. Um 1990 var reist safnaðarheimili við kirkjuna neðanjarðar og lengi vel var tyrft yfir það þannig að það var einna líkast því að gluggar þess væru á brekkunni sjálfri. Því var hins vegar breytt við endubætur á brekkunni og aðkomunni sunnan megin.

Ekki er hægt að fjalla um Akureyrarkirkju án þess að minnast á tröppurnar mörgu sem liggja upp að henni frá horni Kaupangshorni og Hafnarstrætis. Menn eru ekki sammála um hversu margar þær eru en ég hef oft talið þær og yfirleitt hef ég fengið út töluna 110. Einhvern tíma datt mér reyndar í hug að einfaldast væri að telja bara hjallana og telja tröppurnar í einum og margfalda svo fjöldan. En það er ekki svo einfalt, því tröppurnar eru mismargar í hverjum hjalli, á bilinu 9-11. Það sem getur aftur á móti ruglað menn varðandi fjöldi trappana eru aðrar tröppur við anddyri Hótel Kea, neðan við hinar eiginlegu kirkjutröppur. Þær eru ef ég man rétt sex, þ.a. ef við teljum þær með eru tröppurnar orðnar 116. Mæli ég eindregið með léttu skokki upp kirkjutröppurnar. Myndirnar í þessari færslu eru teknar í apríl 2006 og febrúar 2007.

Haustlitir í Vaðlaheiði

Sl. laugardag fór ég í gönguferð  um Vaðlaheiðina og að sjálfsögðu var myndavélin með í för. Heiðin og pollurinn skörtuðu sínu fegursta þrátt fyrir dumbung og haustlitirnir voru áberandi. Held ég láti myndirnar sjá um að tala sínu máli í þetta sinn og eins og fyrri daginn eru myndirnar ekkert breyttar eða "fótósjoppaðar". 

Hús dagsins: Strandgata 11b

 

Um daginn þegar ég var sem oftar að blaða í Sögu Akureyrar e. Jón Hjaltason rakst ég á eina mynd sem vakti athygli mína. Þar sá ég standa stórum stöfum "Vélsmiðjan Mars" á húsi sem ég hélt raunar að væri miklu yngra en það er í raun ( myndin var frá ca 1930 ). Vakti þetta sérstaka athygli mína þar sem daginn áður hafði ég fullyrt hérna á síðunni að þessi sama vélsmiðja hefði verið í öðru húsi á sömu lóð og leiðrétti ég það tafarlaust. En húsið sem um ræðir er raunar efni í sér pistil.  En Óskar Sigurgeirsson  vélvirki reisti Strandgötu 11b árið 1915 og starfrækti þar vélsmiðju sína Mars um árabil, sennilega fram yfir 1940. Var þetta fyrsta vélsmiðjan á Akureyri en hún mun síðar hafa runnið inní Vélsmiðjuna Odda. Hún var starfandi fram til um 1990 í Strandgötu 49, Gránufélagshúsunum. Þetta hús hefur alla tíð verið iðnaðar- og verslunarhúsnæði seinna meir, þarna var lengi vel Gúmmíviðgerðarverkstæði KEA og fiskbúð var þarna starfrækt í suðurenda ( næst á mynd ) áratugina 1980-2000. Fiskbúðin hætti rekstri að mig minnir 2002 eða 3 og þar með varð Akureyri fiskbúðarlaus bær. Úr því rættist þó í fyrrahaust þegar fiskbúðin Heimur Hafsins var opnuð við Tryggvabraut. Nú er þarna innréttingasprautunarverkstæði.

Þetta hús virðist traustlegt og vel við haldið en nokkuð hefur verið byggt við það, m.a. tvílyft bygging að norðanverðu, sést í gaflinn á myndinni. Þá gæti ég trúað að syðri hlutinn með stóra verslunarglugganum sé seinni tíma viðbygging. En húsið er að öðru leyti lítið breytt frá fyrstu gerð og sums staðar eru upprunalegir gluggar, sem sjá á neðri mynd með þessari færslu. Eitthvað hef ég haft veður af því að flestöll hús á þessum reit, sk. Sjallareit sem afmarkast af Strandgötu, Glerárgötu, Gránufélagsgötu og Geislagötu eigi að víkja. Þó þetta hús sé lágreist og láti ekki mikið yfir er þetta þó nokkuð merkilegt. Þetta er með elstu steinsteypuhúsum Akureyrar og með elsta iðnaðarhúsnæði í bænum sem enn er í notkun og aukinheldur fyrsta vélsmiðjan á Akureyri. Það yrði því eflaust mikil eftirsjá af því ef þetta hús yrði rifið og ætti þessi bygging frekar að geta orðið til mikillar prýði ef það yrði gert upp á svipaðan hátt og næstu hús.   Hér að neðan t.h. má sjá gamla bogadregna glugga með upprunalegum póstum og einföldu gleri.  Myndirnar með þessari færslu tók ég núna rétt fyrir hádegi í dag, 13.nóvember 2009.

Hús dagsins: Strandgata 9,11 og 13.

Í síðustu færslu á miðvikudaginn var fjallaði ég um stórhýsið Strandgötu 3 og Strandgötu 7. En síðarnefnda húsið er hluti af torfu timburhúsa frá 1907 sem liggja milli Geislagötu og Glerárgötu og því liggur beinast við að fjalla um hin þrjú húsin 9, 11 og 13. Þessi hús eru reist á grunni mikilla stórhýsa sem brunnu í Oddeyrarbrunanum  18.október 1906. Þar eyðilögðust þrjú stærstu hús Oddeyrar og ef ekki Akureyrar allrar, en allt voru þetta nýreist hús á þrem eða fleiri hæðum. Þar sem þessar myndir eru teknar 2007 eru húsin öll á 100.aldursári þarna. Fyrir ca. 12-15árum voru öll þessi hús að niðurlotum komin ef svo mætti segja, en voru öll tekin í gegn árin 1997-2003 og líta nú frábærlega út og eru til mikillar prýði  í innkeyrslu Miðbæjarins.

Strandgata 7 sjá síðustu færslu. Hér á myndinni sést húsið raunar mun betur.

Strandgata 9: Er þriggja hæða húsið fyrir miðju. Byggt af manni að nafni Kolbeinn Árnason og hafði Alþýðuflokkurinn lengi aðsetur í húsinu. Verslanir voru í kjallara en íbúðir á efri hæðum. Að morgni  25.apríl 1998 kviknaði í húsinu og skemmdist það  nokkuð. Ég var einmitt á  sunnudagsgöngu þarna framhjá þegar það gerðist.  Þá hafði húsið staðið yfirgefið í nokkurn tíma. Á næstu tveimur árum var húsið allt byggt upp frá grunni og nú eru þarna 4 íbúðir á 2. og 3. hæð og verslun Tölvulistans og hárgreiðslustofa á 1. hæð. Fáeinum misserum eftir að endurgerð hússins lauk  heyrði ég eldri konu í strætó segja frá því að hún hefði búið í Strandgötu 9 fyrir 60 árum og það hefði aldrei litið betur út en núna. 

Strandgata 11 Hvíta tvílyfta húsið til hægri. Þarna var lengi vel vélsmiðja og vélaverkstæði sem hét Mars og mun hafa verið fyrsta vélsmiðja á Akureyri. Yfirmaðurinn þar hét Óskar Sigurgeirsson. Neðri hæðin hefur alla tíð verið iðnaðar- og síðar verslunarrými en íbúð eða skrifstofur á efri hæð. Nú er rekin á neðri hæð hamborgarastaðurinn DjGrill en íbúð á efri hæð. Leiðrétting 10.11.: Var að blaða í 4.bindi Sögu Akureyrar eftir Jón Hjaltason. Þar sá ég í myndatexta að vélsmiðjan Mars var ekki í þessu heldur í steinhúsi á baklóð hússins, Strandgötu 11b. Það hús stendur enn og var þar rekin fiskbúð um áratugaskeið og flestir þekkja það hús einfaldlega sem Fiskbúðina.

Strandgata 13 stendur á horni Glerárgötu og Strandgötu og er stundum kallað Horngrýti eða Hornskekkja vegna sérkennilegar lögunnar sem sést vel á þessari mynd. Var þetta íbúðarhús lengst framan af en þetta var einnig hótel eða gistiheimili um árabil. Haustið 1997 var þetta hús farið að láta á sjá. Þá var ráðist í umfangsmikla framkvæmd á húsinu en því var lyft um tæpa tvo metra og steyptur undir það nýr kjallari.  Í kjölfarið var svo ráðist í endurbyggingu á efri hæðum hússins og var henni lokið að mestu 1999. Í kjallaranum hefur síðan verið veitingarekstur en fasteignasala og skrifstofur eru á efri hæðum.  Eins og áður segir eru öll þessi hús byggð 1907.

Myndirnar í þessari færslu eru teknar í febrúar 2007. 

Hús dagsins; Strandgata 3 og 7. Timbur og Steinsteypa. Andstæður

Í síðustu færslu var ég með einskonar andstæðuþema þar sem ég birti myndir af gamalli háspennulínu í Vaðlaheiði að vetri til annars vegar og risastórri mastrastæðu í Orlando að sumri til hins vegar (ekki það að komi mikill vetur á þeim stað). Í þessum húsapistli eru andstæðurnar ráðandi og í þetta sinn Nýtt og Gamalt og raunar stórt og lítið líka. En á þessari mynd sem er af Strandgötu 5 t.v. og fyrir miðri mynd og 7 t.h. kallast skemmtilega á gamli og nýji tíminn í byggingarlist, timbur og steinsteypa.

Strandgata 3 var byggð árin 1998 til 2000 og er því langyngsta hús sem ég hef tekið fyrir í Húsum dagsins hingað til. Bygging þessa húss var ekki óumdeild, enda þótti mörgum þetta helst til of stórt fyrir þennan stað, enda húsið á 7 hæðum og sennilega 25-30 metrar þar sem það er hæst. Þess má einnig geta að aðeins sést um helmingur hússins á þessari mynd, en þriggja hæða álma meðfram Geislagötu er í hvarfi á bak við Strandgötu 7 á þessari mynd. Áður en stórhýsið reis var þarna bílastæði og plan sem var vinsælt til hjólabrettaiðkunar.  Í Strandgötu 3 er að finna afgreiðslu Íslandspóst, verslanir og skrifstofur og íbúðir eru á efri hæðum í hæsta hlutanum.

Strandgata 7 var reist 1907. Þar mun hafa verið rekið hótel fyrstu áratugina en Kaupfélag Verkamanna eignaðist húsið ásamt verkalýðsfélögum, þar sem félögin höfðu skrifstofur og samkomusal. Gekk þá húsið undir nafninu Verkalýðshúsið. Húsgagnaverslunin Augsýn var til húsa þarna um áratugaskeið en flutti úr því 1997. Þá var þetta hús var komið í mikla niðurníðslu en það var endurbyggt  fljótlega var þar opnað kaffihúsið Kaffi Akureyri sem enn er starfandi.

En sagan er ekki öll sögð. Við Lónsbakka, rétt norðan þéttbýlismarka Akureyrar stendur þetta hús sem kallast Berghóll. Þetta hús var reist 1908 og stóð þar sem nú er Strandgata 3 (en við Strandgötu var það aftur á móti nr. 5 ). Árið 1970 var það hins vegar flutt þessa 5km leið norður að Lónsbakka þar sem það stendur enn. Nú eru í Berghóli að ég held 2 íbúðir en það var verslunarhús meðan það stóð við Strandgötuna, lengi vel sápuverslun. Myndirnar í færslunni eru teknar 2007, efri myndin í febrúar en myndin af Berghóli að kvöldi 21.maí  gegnum bílrúðu á ferð ( þ.e. bíllinn er á ferð ekki rúðan  )

Háspennulínur; andstæður

Eins og undarlega og það kann að hljóma frá hörðum umhverfissinna sem ég er hef ég löngum heillast af háspennulínum. Eitthvað hef ég nú tekið myndir af þeim og hér eru tvær raflínumyndir þar sem andstæðurnar, heitt og kalt, lítið og stórt kallast skemmtilega á:

 

 

 

 

 

 

 

 

Efri myndin er tekin í apríl 2007 í Vaðlaheiði og sýnir raflínu af eldri gerðinni, með A-laga "þverslám". Mér skilst að elstu dreifilínur hafi verið með þessu lagi, en þessi mun reist um 1940.  Þarna var hitinn í kringum -5°C það er svipað og lægsta skráða hitastig sem mælst hefur þar sem neðri myndin er tekin. Flestar myndirnar á þessari síðu eru teknar í Eyjafirði en þótt ótrúlegt megi virðast þá er þessi mynd ekki þaðan .  Nei, þetta þriggja hæða háspennumastur er staðsett  í Orlando í Florida, USA. Myndin er tekin í maí 2008. Mér fannst svolítið magnað að hugsa til þess að hér má ekki einusinni tjalda nema í 10m fjarlægð frá háspennulínum og stærstu línur hér eru nú bara eins og túngirðingar miðað við þessa. Þessi lá hins vegar þvert í gegn um íbúðarhverfi og á sumum stöðum nánast í bakgörðum húsa. Óvenjulangt var til línunar frá húsinu sem ég tók þessa mynd við. Og af því að ég minntist á hitastig þá var aðeins hlýrra þarna heldur en í Vaðlaheiðinni eða 32°C.