Hús dagsins: Ránargata 3

Í síðustu færslu tók ég fyrir Ránargötu 1. Númer 2 fjallaði ég um fyrir rúmum tveimur
árum ásamt Eiðsvallagötu 7 og því færi ég mig að næsta húsi, þ.e. Ránargötu 3. 

Ránargötu 3 reisti Soffía Sigurðardóttir árið 1931 eftir teikningum Halldórs Halldórssonar. Húsið er tvílyft steinsteypuhús með háu risi og miðjukvisti á bakhlið. Gluggar eru með einföldum lóðréttum póstum, en bárujárn er á þaki. Gert er ráð fyrir svölum út frá miðjukvisti á bakhlið. Upprunalega og lengst af var húsið tvíbýlishús, voru þá íbúðir á neðri hæð annars vegar og efri hæð og risi hins vegar. Að ytra byrði er húsið að mestu leyti óbreytt frá upphafi.  Gluggum hefur þó verið breytt, enda þekktust póstar af þeirri gerð sem nú eru í húsinu ekki árið 1931. Kvistur kom mjög snemma á húsið en leyfi fyrir honum var gefið út í ársbyrjun 1932, hugsanlega meðan húsið var enn í byggingu eða fokhelt. Húsið var allt "tekið í gegn" um 2007 en þá var því breytt úr tvíbýli í einbýlishús og nokkrar breytingar gerðar á innra skipulagi hússins. Því má draga þá ályktun að húsið sé allt eins og nýtt að innan en það er einnig vel út lítandi að utan. Ránargata 3 er einfalt og látlaust og gerð og fellur vel að götumyndinni. Það er í hópi elstu húsa við Ránargötuna. Þessar myndir er tekin síðasta dag janúarmánaðar 2015. Neðri myndin sýnir bakhlið hússins með kvistinum en sú hlið snýr að baklóð Norðurgötu 30. 

 

 

 Heimildir: Bygginganefnd Akureyrarbæjar. Fundargerðir 1930-35. ( Fundir dags 5.10.´31 og 11.1.´32.) Óútgefið, aðgengilegt á Héraðskjalasafninu á Akureyri.

Landupplýsingakerfi Akureyrarbæjar- sjá tengil hér í hliðarstiku.

Hús dagsins: Ránargata 1

Ránargata er vestust og elst þvergatnanna sem liggja út frá Eiðsvallagötu en liggur samsíða Norðurgötu alla leið upp að Grenivöllum. Gatan tók að byggjast á 4.áratug 20.aldar og fyrstu byggingarleyfin vegna húsa við Ránargötu voru gefin út 1930. Í Manntali 1930 eru hinsvegar engir íbúar skráðir við götuna. Gatan er að mestu byggð á aldarfjórðungnum 1930-55, yngri húsin ofar. Eyrarvegur sker götuna og hef ég ákveðið að sú gata verði markalína umfjöllunarinnar hér.

 

Steingrímur Eggertsson og Kristján Kristjánsson fengu byggingarleyfið haustið 1930 og ári síðar reistu þeir húsið, en teikningarnar gerði Halldór Halldórsson. Húsið er tvílyft steinsteypuhús með lágu risi, ekki ósvipað mörgum húsum í nágrenninu. Ef húsbyggingarsaga þessa svæðis er skoðuð virðist sem mikið hafi verið byggt árin 1930 og 31, en mun minna næstu árin á eftir. ATH. Þessi fullyrðing er einungis byggð á fljótlegum ályktunum höfundar en ekki studd neinni rannsókn og ber að taka með þeim fyrirvara. Fyrstu árin var einnar hæðar útbygging að norðan en árið 1934 var byggð hæð ofan á hana og húsið væntanlega þá fengið lag sem það nú hefur. Lítil viðbygging var einnig reist vestan megin enn seinna. Sexskiptir eða “tvíbreiðir” krosspóstar eru í gluggum hússins. Húsið er reist sem íbúðarhús, en sennilega var flutt inn í það eftir áramótin 1931 því enginn íbúi er skráður í húsinu 1.desember 1930- frekar en í nokkru húsi við Ránargötuna. Upprunalega voru tvær íbúðir í húsinu, hvor á sinni hæð og skiptust þær í eldhús, dagstofu og tvö herbergi sem skrifuð er “Sv.st.” á teikningum og geri ég ráð fyrir að það standi fyrir “svefnstofa”. Ránargata 1 er skemmtilegt, einfalt og látlaust hús. Það sem helst setur svip sinn á húsið er m.a. snoturt dyraskýli á ofan við framdyr. Myndin er tekin í vetrarsólinni laugardaginn 31.janúar 2015.

Heimildir:  Bygginganefnd Akureyrarkaupstaðar: Fundargerðir 1930-35.

Manntal á Akureyri 1930. Varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

 

Öskudagurinn á Glerártorgi

Ég átti leið um Glerártorg, helsta verslunarkjarna okkar Norðanmanna laust fyrir hádegi og einu sinni sem oftar var myndavélin með í för. Ég er, líkt og flestir nú orðið, alltaf með myndavél á mér í símanum en ég nota hana spart. Eiginlega ekki neitt- því fyrir mér er síminn bara til hringinga og skilaboðasendinga. En alls konar fígúrur voru á ferðinni þarna og hér koma nokkrar svipmyndir.

 

   

 

    

Norðurgata að Eyrarvegi

Ég hef sett mér það markmið að taka fyrir nánast hvert einasta hús á reitnum Norðurgata- Eyrarvegur- Ægisgata- Eiðsvallagata. Byggingarsögulega má í grófum dráttum skipta Oddeyrinni í þrjú hverfi. Elsti hlutinn og um leið sá er byggðist upp á lengstum tíma er syðsti hlutinn frá Strandgötunni að Eiðsvallagötunni en þar eru hús byggð frá 1873- 1930. Milli Eiðsvallagötu og Eyrarvegar eru hús byggð að mestu leiti hús frá fjórða áratugnum en nyrsti hlutinn er að mestu leyti byggður eftir 1945. Hér fjalla ég helst um gömul hús og miða ég þar almennt við fyrri hluta 20.aldar. (Að sjálfsögðu með undantekningum). Því mun ég láta staðar numið við Eyrarveg í þessari skipulögðu gatnaumfjöllun hér, en að sjálfsögðu er ekki loku fyrir það skotið að taki eins og eitt og eitt hús á Völlunum, Eyrarvegi eða Norðurgötu 40+ síðar meir. En neðan við Eyrarveg standa eftirfarandi hús við Norðurgötu:

Norðurgata 1 (1900)

Norðurgata 2 (1897)*

Norðurgata 2b (1911)

Norðurgata 3 (1899)

Norðurgata 4 (1897)

Norðurgata 6 (1898)

Norðurgata 8 (1933)

Norðurgata 10 (1926)

Norðurgata 11 (1880)**

Norðurgata 12 (1926)

Norðurgata 13 (1886)

Norðurgata 15 (1902)

Norðurgata 16 (1926)

Norðurgata 17 (1880)**

Norðurgata 19 (1920)

Norðurgata 26 (1926)

Norðurgata 28 (1924)

Norðurgata 30 (1923)

Norðurgata 31 (1926)

Norðurgata 32 (1930)

Norðurgata 33 (1927)

Norðurgata 34 (1930)

Norðurgata 35 (1939)

Norðurgata 36 (1930)

Norðurgata 37 (1933)

Norðurgata 38 (1929)

Norðurgata 40 (1946)

* Í umfjölluninni um Norðurgötu 2 fylgir einnig umfjöllun um Strandgötu 23

** Pistlarnir um Norðurgötu 17 og 11 eru tveir fyrstu sem birtust á þessari síðu og eru mjög stuttaralegir. Hér eru ítarlegri greinar um þau hús en þá skrifaði ég fyrir vef Akureyri Vikublað:

N-11 AKV.is

N-17 Akv.is

Hér kemur örlítil tölfræði sem ég tók saman mér til gamans:

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Þetta er ill læsileg í þeirri upplausn sem þetta kemur fyrir hér í færslunni en þarna er reiknað út að meðalaldur húsanna sem standa við  Norðurgötuna neðan Eyrarvegar árið 2015 er 98,56ár (Ath. horfin hús eru ekki með í þessum reikningum). 3 hús eru byggð á 9.tug 19.aldar, 5 á 10.áratugnum, 2 á 1.áratug 20.aldar, 1 á 2.áratug 20.a. 10 á 3.áratugnum. 6 á þeim fjórða og eitt hús, nr. 40 er byggt á 5.áratugnum. Við Norðurgötuna standa skv. þessu 8 hús sem byggð eru fyrir aldamótin 1900. 

Norðurgatan telur upp í 60 en eins og áður sagði ætla ég að láta staðar numið í skipulagðri umfjöllun hér, þar sem ég dreg Eyrarveginn sem markalínu. En hér eru hins vegar svipmyndir úr ofanverðri Norðurgötunni:

Hér er horft til suðurs við mót Norðurgötu og Grenivalla. Vinstra megin sjást hús nr. 56 og 54 en trjáskrúð skyggir á neðri hús. Norðurgata 38 er þarna áberandi í fjarska með sínn rauða lit. Hægra megin eru 49. 47, 45 og 43. Myndin er tekin á miðnætti á Sumarsólstöðum 20.júní 2012.

 

 

 

 

 

 

 

Þessi mynd er tekin frá mótum Eyrarvegar og Norðurgötu og hér sjást Norðurgata 42, 44, 46 og einnig má greina þarna nr. 48 og 50 gegn um haustlaufaþykknið. Myndin er tekin á þeirri skemmtilegu dagsetningu 10.október 2010 eða 10-10-10 ;)

 

 

 

 

Hús dagsins: Norðurgata 40

Það er ekki ofsögum sagt að á Oddeyrinni um miðja síðustu öld hafi verið blómlegt verslanalíf. Hverfisverslanir voru þó nokkrar ásamt fjölmörgum sérverslunum enda þekktust stórmarkaðir á borð við Krónuna, Bónus eða Nóatún ekki þá. Á austurhorni Norðurgötu og Eyrarvegar stendur Norðurgata 40, sem er eitt margra húsa sem áður hýstu hverfisverslun, þó ekki sjáist greinilega merki þess í dag (engir stórir búðargluggar t.d.). Húsið reisti Ragnar Jónsson kaupmaður árið 1946. Varðveittar eru teikningar af húsinu frá 22.ágúst 1945 undirritaðar af G. Tómassyni en ekki er ljóst fyrir það “G.” stendur. Einnig eru járnateikningar eftir Halldór Halldórsson frá maí 1946. En húsið er tvílyft steinsteypuhús með valmaþaki og horngluggum í anda Funkis- stefnunnar. Tröppur eru uppá efri hæð og inngangur á vesturhlið þ.e. Hliðinni sem snýr að Norðurgötu. Gluggar eru með einföldum póstum. Húsið er ekki ósvipað t.d. Eiðsvallagötu 6 og 8 í stórum dráttum en hús með þessu lagi voru ekki óalgeng á þessum árum. Að utan hefur húsið verið einangrað og klætt báruðu plasti sk. "lavella" frá Svíþjóð.(áb. 30.3. ´15 frá Einari í Norðurgötu 38) Neðri hæðin var verslunarrými frá upphafi en 12.ágúst 1947 birtist eftirfarandi auglýsing í Alþýðumanninum:

Undirritaður hefir opnað nýja verzlun í húsinu NORÐURGÖTU 40 undir nafninu „HEKLA". •— Þar fást flestar vörur: Matvörur, hreinlætisvörur, sælgæti, öl og gosdrykkir o. fl. — Lítið inn og athugið verð og gæði, og afgreiðslu verzlunarinnar. Akureyri 5.ágúst 1947. Anton Ásgrímsson.

Verslunin í Norðurgötu 40 kallaðist Tonabúð í daglegu tali. Árið 1955 er Kaupfélag Verkamanna hinsvegar komið með útibú í þetta pláss og var þarna fram eftir 7.áratugnum.Húsið hefur síðustu áratugi verið íbúðarhús, ein íbúð á hvorri hæð. Húsinu er mjög vel við haldið og lítur vel út og lóð hefur einnig verið sinnt af alúð og natni. Myndin er tekin fjórða janúar 2015.

 

Heimildir eru fengnar af Landupplýsingakerfi Akureyrar (sjá tengil hér í hliðarglugga) og vísað er í heimildir af timarit.is í texta með tenglum. 

Hús dagsins: Norðurgata 38

Norðurgötu 38 reistu Jón Sigurðsson og Rannveig Sigurðardóttir árið 1929 eftir teikningum Halldórs Halldórssonar. Í Manntali 1930 sést að í húsinu eru tvær íbúðir í húsinu en þá búa þar áðurnefnd Jón og Rannveig ásamt fjórum börnum sínum og Júlíus Júlíusson og Margrét Sigtryggsdóttir ásamt fimm börnum. Þá eru skráðir í húsinu tveir leigjendur þannig að alls bjuggu hér alls 15 manns. Þess má geta að síðan hefur verið byggt við og húsið og það stækkað verulega ! Húsið hefur um nokkurt árabil verið útvörður byggðarinnar á Eyrinni í norðri en næstu hús norðan við voru ekki reist fyrr en eftir 1940. En Norðurgata 38 er tvílyft steinsteypuhús með háu risi og stórum kvistum. Þá er einnig tvílyft viðbygging austan á húsinu og er hún með lágu risi. Krosspóstar eru í gluggum en stór “stofugluggi” er á suðurhlið viðbyggingar. Þá er einnig lítill inngönguskúr á norðurstafni. Fyrst var húsinu breytt verulega árið 1964 en þá var viðbyggingin aftan til reist en árið 1986 voru kvistirnir stóru settir á þakið. Kvistirnir setja mikinn svip á húsið, en þeir eru af þeirri gerð sem ég hef stundum heyrt kallaða “Hafnarfjarðarkvisti”. Húsið er nokkuð dæmigert steinhús frá 3.áratug síðustu aldar og lítur vel út; virðist í góðu standi. Það er svipað gerðar og Norðurgata 36 hvað varðar hæð og byggingarlag og sömu sögu má segja um næsta “par” sunnan við. Þessi hús gefa götumyndinni skemmtilegan svip. Myndin er tekin 4.jan. 2015.

 Heimildir: Guðný Gerður Gunnarsdóttir og Hjörleifur Stefánsson (1995). Oddeyri Húsakönnun. Minjasafnið á Akureyri

Hús dagsins: Norðurgata 37

 

Norðurgata 37 stendur á horni Eyrarvegar og Norðurgötu, vestan megin. Sögu hússins má rekja til ársins 1933, en þann 16.janúar þ.á. fékk Árni Jónatansson leyfi til að byggja á lóð Ólafs Ágústssonar sem jafnframt afsalaði lóðinni til Árna. Þau skilyrði sem sett voru varðandi byggingarleyfið var að ekki skyldu vera útitröppur við húsið, forstofuinngangur á NA-horni og gluggar í kjallara á suðurstafni skyldu vera beint niður af gluggum efri hæðar. Ekki fylgir sögunni hvers vegna þessi skilyrði voru sett. En Norðurgata 37 er einlyft timburhús á háum kjallara og með lágu risi. Það er múrhúðað að utan eða forskalað sem kallað er og gluggar eru nýlegir, án pósta. Lóðin hefur fengið mikla yfirhalningu síðustu ár, steypt upp og reist ný girðing en einnig er við húsið bílskúr, sambyggður skúrum á nr. 35 og Eyrarvegi 20 en sú lóð liggur að Norðurgötu 37 í vestri. Húsið hefur einnig hlotið miklar endurbætur og virðist í góðu standi. Á suðausturhorni hússins hangir skemmtileg, útskorin kýr, sem lætur ekki mikið yfir sér en er býsna skrautleg og á móti hangir númer hússins hangir á hinu horninu. Lengi vel var sérstakur umbúnaður um útidyr, lítið timburskýli, um 1x1,5m að stærð sem náði út á gangstétt og voru þar ytri útihurðir og þrep niður að útidyrum. Þessi bygging var fjarlægð 2011. Ein íbúð er í húsinu. Þessi mynd er tekin 4.jan. 2015.

Heimildir:  Bygginganefnd Akureyrarkaupstaðar: Fundargerðir 1930-35 nr 689, 16.jan.1933.

Guðný Gerður Gunnarsdóttir og Hjörleifur Stefánsson (1995). Oddeyri Húsakönnun. Minjasafnið á Akureyri