Hús dagsins nr.145: Eyrarlandsvegur 35 (Fagrastræti 1)

Þegar ekið er um Eyrarlandsveginn gætu einhverjir haldið að um tvær götur sé að ræða. Enda var eitt sinn hugmyndin að svo væri.  En gatan er rétt um kílómeter að lengd, beygir í miðju Grófargili við Akureyrarkirkju og stígur svo bratt upp brekkubrúnina að brún Barðsgils, ofan Samkomuhússins og Sjónarhæðar. Þar eru mót götunnar og Hrafnagilsstrætis og Barðstúns en gatnamótin mynda þríhyrning sem snýr í vestur (Hrafnagilsstræti), suður (Eyrarlandsvegur) og Barðstún (suður) en suður úr þessum gatnamótum heldur Eyrarlandsvegurinn áfram, og þar vestan götu stendur Menntaskólinn á Akureyri og Lystigarðurinn en austan við eru hús nr. 25-35. En fyrsta húsið sem reis þeim megin götunnar á móts við Lystigarðinn og Menntaskólan var þetta hús, Eyrarlandsvegur 35. En þegar það var reist var það kallað Fagrastræti 1 en syðri og efri hluti Eyrarlandsvegar sem nú er átti þá að heita Fagrastræti en það nafn festist ekki í sessi og næstu hús sem risu nokkrum árum seinna stóðu frá upphafi við Eyrarlandsveg.

En Eyrarlandsveg 35 reisti Þorkell Þorkelsson gagnfræðaskólakennari árið 1915. Húsið er einlyft steinsteypuhús á kjallara með portbyggðu risi, einfalt og látlaust að gerð. Á framhlið er forstofubygging og á norðurhlið er lítil útbygging lítið útskot með lauklaga þaki (karnap) á suðurvegg.  Hvort þessar útbyggingar voru frá upphafi veit ég ekki, hugsanlega voru þær byggðar við seinna. Þessar byggingar eru alltént komnar á húsið 1940 en í bók Steindórs Steindórssonar (1993) á bls. 84 er mynd af húsinu síðan þá. Eigendur þá eru hjónin Jakob Lilliendahl bókbindari og Stígrún Helga Stígsdóttir. En húsið er einbýlishús og hefur líkast til alla tíð verið það. Það er í góðu standi og lítur vel út- sem og lóðin. Á hlaðvarpanum má svo sjá gamlan Farmal (árgerð um 1945-50 myndi ég giska á) en hann hefur verið uppgerður með glæsibrag- og er hann síst til minni prýði en húsið og umhverfi þess. Þessi mynd er tekin í vetrarsólinni 18.mars 2012.

Heimildir: Steindór Steindórsson (1993). Akureyri; höfuðborg hins bjarta norðurs. Reykjavík: Örn og Örlygur.

Svipmyndir af Höfuðborgarsvæði

Um Páskahelgina dvaldist ég sunnan heiða, nánar tiltekið í Kópavoginum og að sjálfsögðu var myndavélin með í för. Hér eru nokkrar svipmyndir.

7.apríl var víða farið að grænka í Kópavoginum, hér er iðagrænn blettur í nágrenni Smáralindar.

Þessi tvöfaldi stígur liggur í tveimur sveitarfélögum, Kópavogur t.v. og Reykjavík hægra megin, og metersbreið grasræma skilur þarna á milli bæjarfélaganna. Húsin á myndinni standa í  Seljahverfi í Breiðholti.

´

Uppi á Vatnsendahæð. Þar er mikill sendaskógur, en greinilegt að þeir hafa verið töluvert fleiri; þarna mátti sjá marga steypta stöpla þar sem áður stóðu mikil möstur.

Hús dagsins nr. 144: Hafnarstræti 18b

Hafnarstræti 18b á stórafmæli í ár en það er reist árið 1912 af Ottó Thulinius, stórkaupmanni í Hafnarstræti 18. Það stendur aðeins fáeinum metrum frá Drottningarbrautinni við Höepfnersbryggju en stóð svo til í flæðarmálinu þegar það var reist.  Var það upprunalega byggt sem geymsluhús- en var breytt í íbúðarhús tæpum áratug síðar. Húsið er einlyft á lágum grunni með lágu risi- enda húsið nokkuð breitt. Veggir eru asbestklæddir en bárujárn á þaki. Þá er við húsið tvöfaldur bílskúr, sennilega byggður skömmu eftir miðja 20.öld Sl. haust varð það óhapp að bíll ók á bílskúrinn við húsið og skemmdist hann töluvert en gert var við þær skemmdir fljótlega. Það má heita nokkuð merkilegt við húsið að það var í upphafi tvílyft með risi en hefur verið lækkað um eina hæð- en slíkt er nokkuð sjaldgæft- oftar hafa húsin verið hækkuð. En eins og fram kemur í bók Hjörleifs Stefánssonar (1986) Akureyri: Fjaran og Innbærinn  bls.122 "var húsinu oft breytt á ýmsa lund".  En húsið skemmdist í eldsvoða 1945 og urðu efri hæð og ris þar verst úti. Húsið var gert upp en nú einni hæð lægra en í upphafi og valmaþak byggt á húsið. Um 1956 var húsið aftur tekið í gegn, rishæð byggð með stórum miðjukvisti sem gengur í gegn um þak. Þá þykir mér einnig líklegt að asbestklæðningin hafi verið sett á en asbest var afar vinsælt byggingarefni á þessum tíma og talið afar heppilegt- þarf lítið viðhald og er eldtraust. En það þarf tæplega að fara mörgum orðum um hvað vitað er um asbestið núna- enda er það með öllu bannað í byggingariðnaði og hefur verið um árabil. Húsið er sem áður segir talsvert breytt frá upphafi en það er hinsvegar í góðu ástandi og lítur vel út- ber 100 árin nokkuð vel.  Í húsinu eru að ég held þrjár íbúðir, tvær á hæð og ein í risi. Þessi mynd er tekin 18.mars 2012.

 Heimildir: Hjörleifur Stefánsson (1986) Akureyri: Fjaran og Innbærinn byggingarsaga. Reykjavík: Torfusamtökin.

Hús dagsins nr. 143: Spítalavegur 8

Enn erum við stödd í Spítalavegi- þessari skemmtilegu tengibraut milli Innbæjar og Brekku en nú færum við okkur yfir götuna af Undirvelli, fyrrum spítalalóð og stöldrum við hjá Spítalavegi 8. En ég tók tvær myndir af húsinu, bakhliðinni sem snýr að Spítalavegi en einnig fór ég fram á brekkubrúnina að mynda framhliðina. Nú get ég ekki gert uppá milli hvora myndina ég á að nota svo ég læt bara báðar fylgja. En Spítalaveg 8 byggði Kristján Sigurðsson árið 1903. Er húsið einlyft timburhús með portbyggðu risi og miðjukvisti. Það stendur á steinsteyptum grunni og litlar forstofubyggingar eru á bakhlið og suðurgafli.  Ekki veit ég hvort að miðjukvistur var framan á húsinu upprunalega en á mynd á bls. 187 í Akureyri e. Steindór Steindórsson (1993) má sjá mynd frá 1925 af m.a. bakhlið hússins- en þá er ekki kominn stóri kvisturinn á bakhlið. Um 1930 var byggð forstofubygging á suðurgafl og tveimur árum seinna svalir á þakið á henni og mögulega var bakhliðarkvisturinn reistur um svipað leyti. Þá var húsið einnig forskalað. Þá var eigandi hússins Helgi Pálsson. Múrhúðin var tekin af húsinu skömmu fyrir 1986 og timburklæðning endurnýjuð og húsið þannig fært nær upprunalegu útliti. Nú er húsið allt hið glæsilegasta, hefur hlotið gott viðhald bæði að utan sem innan. Húsið er einbýlishús og hefur líkast til verið það alla tíð. Það stendur á mjög skemmtilegum og áberandi  stað hátt á brekkubrúninni ofan Hafnarstræti og blasir við frá Drottningarbrautinni. Þá fylgir húsinu stór og gróin lóð með miklum trjágróðri. Myndirnar með pistlinum voru teknar í einmunablíðunni sunnudaginn 18.mars 2012.

Heimildir: Hjörleifur Stefánsson (1986) Akureyri: Fjaran og Innbærinn byggingarsaga. Reykjavík: Torfusamtökin.

Steindór Steindórsson (1993) Akureyri; höfuðborg hins bjarta norðurs. Reykjavík: Örn og Örlygur. 

Hús dagsins nr. 142: Spítalavegur 13

Ég hef nú síðustu vikuna tekið að nokkru leyti fyrir húsakost gamla Akureyrarsjúkrahússins, þess sem var fyrri helming 20.aldar og fáeinum árum betur sitt hvorum megin við aldamótin og miðja öldina. En fyrsti áfangi var reistur 1898 og var þá eitt best búna sjúkrahús landsins- aðstaðan mun rúmbetri og aðgengilegri en efri hæðin í Aðalstræti 14. En á tveimur áratugum var sjúkrahúsið orðið full lítið- enda stækkaði bærinn ört á þessum árum- og árið 1920 var byggð steinsteypt viðbygging við sjúkrahúsið og sést það hús hér á myndinni. Sú bygging varð eftir þegar sjúkrahúsið var flutt uppí Hlíðarfjall 1954- enda húsið steinsteypt og verður því ekki flutt eitt eða neitt. Yfirlæknir þegar þetta hús var byggt var Steingrímur Matthíasson (sonur Matthíasar Jochumssonar). En húsið er einlyft á kjallara með portbyggðu risi með stórum kvisti á norðurgafli. Stórir og víðir gluggar á framhlið- sem snýr í austur hafa líklega verið hugsaðir til að veita birtu inn- en á þessum árum voru menn smám saman að átta sig á heilnæmi birtu og útilofts. Er þetta hús í ágætu samræmi við útlit spítalabyggingarinnar sem var einmitt með burstum á göflunum. Ekki er ég viss hvort í þessu húsi voru viðbótar sjúkrastofur eða mögulega aðstaða fyrir starfsfólk eða geymslurými. En allavega bætti þetta hús 250 fermetrum við aðstöðuna sem fyrir var- en hins vegar liðu ekki nema tæpir tveimur áratugir þar til byggt var aftur á spítalasvæðinu. En um áratugaskeið hefur húsið hinsvegar verið íbúðarhús- einbýli og hefur líkast til verið frá því það lauk hlutverki sínu sem spítalahús. Húsið er í góðri hirðu og stórglæsilegt að sjá- stendur á mjög áberandi og skemmtilegum stað. Þessi mynd er tekin sl. sunnudag 18.mars 2012.

Hús dagsins nr. 141: Tónatröð 11; Sóttvarnarhúsið og Litli- Kleppur

Í beinu framhaldi af umfjölluninni um Skíðastaði, sem áður var Sjúkrahús er etv. rétt að fjalla um þau hús sem enn af húsum spítalans á Undirvelli, brekkubrúninni norður af Búðargili. Eins og fram kom í fyrri færslu var spítalinn reistur árið 1898 af Snorra Jónssyni. Sjö árum seinna var reist annað hús, einum 50 metrum vestar, ofar í brekkunni. Það hús sést á þessari mynd fyrir miðju. Var húsið byggt sem sóttvarnarhús, mér skildist einhvern tíma að þetta hafi verið mikið nýtt þegar erlend skip heimsóttu Akureyri og veikindi meðal skipverja. Húsið er sumsé byggt 1905 og er einlyft timburhús með portbyggðu risi á steyptum kjallara. Ekki veit ég fyrir víst hvenær húsið lauk hlutverki sínu sem sóttvarnarhús en um 1950 var húsið orðið íbúðarhús- sem það er enn í dag. Árið 1945 var húsið sem sést til hægri byggt, einlyft steinsteypuhús með söðulþaki og var það geðdeild spítalans, kallað Litli-Kleppur. Á geðdeildinni vann lengi Jóhann Konráðsson og bjó hann í gamla sóttvarnarhúsinu ásamt fjölskyldu sinni- en meðal barna hans er Kristján Jóhannsson stórsöngvari. Húsið var geðdeild spítalans í um hálfa öld, fram undir 1995 en er nú samkomusalur. Gamla sóttvarnarhúsið er hins vegar, sem áður segir íbúðarhús og er einbýli. Það er í mjög góðri hirðu, var allt "tekið í gegn" fyrir um 15-20 árum síðan og er næsta lítið breytt frá upprunalegu útliti að utan. Húsið stendur nú við Tónatröð en það heiti var götuslóðanum sem lá upp frá Spítalaveginum að gömlu sjúkrahúsbyggingunum gefið fyrir einhverjum árum síðan. Áður töldust þessi hús til Spítalavegs 11- líkt og gamla sjúkrahúsið.Þessi mynd er tekin á góðviðrisdegi, 22.júlí 2010. Þá láðist mér að mynda þann hluta sjúkrahússins sem enn stendur en það er Spítalavegur 13, sem reist var sem viðbygging árið 1920. Það hús hyggst ég mynda sem fyrst og birta hér á síðunni í næstu húsaumfjöllun.

Hús dagsins nr. 140: Skíðastaðir í Hlíðarfjalli (áður Sjúkrahús Akureyrar)

Eitt vinsælasta skíðasvæði á landinu er ofan Akureyrar, í Hlíðarfjalli og ná efstu brekkurnar uppí 1000m hæð. En höfuðstöðvar svæðisins eru í 500metra hæð um 7km frá Miðbænum. Helsta bygging svæðisins eru Skíðastaðir, sem sjást hér á myndinni. Er hann einlyft timburhús á háum steyptum kjallara með háu risi og tveimur burstum á göflum. Langur, flatur kvistur er á miðálmunni. En húsið er byggt árin 1955-57 á þessum stað-en er að stofni til miklu, miklu eldra og hefur ekki alltaf staðið þarna. Húsið var nefnilega reist upprunalega árið 1898 sem sjúkrahús Akureyringa og stóð þá á brekkubrúninni norðan Búðargils- á flata sem kallaðist Undirvöllur.  Guðmundur Hannesson héraðslæknir hafði veg og vanda að þeirri byggingu. Þótti honum að þáverandi sjúkrahúsaðstaða í Aðalstræti væri engan vegin boðleg, enda þröng og starfsaðstæður slæmar - auk þess sem húsið var ekki reist sem sjúkrahús. Húsið var eitt það vandaðasta á Akureyri- og á landinu öllu. Var það búið vatnsleiðslu og vatnssalernum og miðstöðvarkyndingu, en slíkt varð ekki almennt í húsum fyrr en um 1920. Snorri  Jónsson timburmeistari stjórnaði byggingu hússins- en danskur arkitekt L. Thuren teiknaði það en ekki er talið ólíklegt að Guðmundur hafi verið með í ráðum í hönnun hússins. Sjúkrahúsið var að mestu leyti svipað og Skíðastaðir (enda raunar um sama hús að ræða), nema hvað risið er hærra á Skíðastöðum og húsið stendur á hærri grunni. Skömmu eftir að Sjúkrahúsið var reist byggðu Guðmundur og Snorri einnig glæsilegt íbúðarhús en það stendur enn á sínum stað og er Spítalavegur 9. Sjúkrahúsið á Spítalavegi þjónaði Akureyringum og nærsveitarmönnum fram á miðja 20.öld en var orðið þröngt og hrörlegt 1953 þegar nýtt og stórglæsilegt Fjórðungssjúkrahús tók við hlutverki þess. Svo það varð úr að húsið var tekið niður en viðurinn nýttur í nýjan skíðaskála sem enn stendur. Húsið var fullgert 1957. Þá þegar var áratuga hefð fyrir skíðaiðkun í Hlíðarfjalli- og stóð annar eldri og mikið minni skáli, Útgarður, á svipuðum slóðum. Þá voru einnig til eldri Skíðastaðir en sá skáli var byggður um 1930 (rifin skömmu fyrir 1980)  og stóð á Súlumýrum, rétt ofan við Fálkafell. En þetta hús hefur  alla tíð verið skíðahótel, þ.e. gistiaðstaða fyrir hópa sem koma á skíði og eru gistirými á efri hæð en veitingasala og afgreiðsla á neðri hæð ásamt geymslurýmum. Skíðastaðir á sér langa og mikla sögu, bæði sem vinsælt skíðahótel og fyrrum sjúkrahús; þarna eru t.d. margir Akureyringar fæddir! Húsinu er vel viðhaldið og í góðu ástandi en trúlega mæðir mikið á húsinu að utan, því hvassviðrin þarna geta verið all rosaleg í 500 metra hæð og opið fyrir Glerárstrengnum svokallaða. Þessi mynd er tekin fyrr í dag, 15.mars 2012.

Heimildir: Hjörleifur Stefánsson, Kjell H. Halvorsen og Magnús Skúlason. 2003. Af norskum rótum; gömul timburhús á Íslandi. Reykjavík: Mál og menning.

Steindór Steindórsson. 1993. Akureyri; höfuðborg hins bjarta norðurs. Reykjavík: Örn og Örlygur.

Nokkrar góðsviðrismyndir af Akureyri

Um þarsíðustu helgi, laugardaginn 25.febrúar var ég á ferðinni í Vaðlaheiði. Þetta var góðviðrisdagur,sól og heiðskírt og að sjálfsögðu tók ég nokkrar myndir yfir Pollinn af Akureyri og fjallahringnum  í kring:

Hér má sjá stóran hluta Brekkunnar og Oddeyrin, Oddeyrartangi skagar út í Pollinn  nokkurn vegin fyrir miðri mynd. Ofan Oddeyrar, hægra megin, má sjá Giljahverfi og hluta Síðuhverfis. Í baksýn er Hlíðarfjallið, ber þar Blátind (um 1200m) hæst yfir Hlíðarskálina.

Hér horft til NV yfir Oddeyrina og Glerárhverfi og Kræklingahlíð fjær þar ofan við. Vinstra megin er svo Miðbær og Suðurbrekkan.

Og hér er Innbærinn neðan syðstu hluta Brekkunnar og Naustahverfis. Ofan sléttunnar á Brekkunni ,sem ísaldarjöklar skópu, eru síðan Súlumýrar og klettabeltin þar fremst kallast einu nafni Lönguklettar (nyrstu klettarnir Hamraklettar eða Hamrahamrar). Súlurnar báðar Ytri (1167m) og Syðri (1220m) fyrir miðri mynd og vinstra megin við þær eru fjöllinn neðan Bónda(1361m) og Kerlingar (1538m) en þau fjöll eru bæði í hvarfi bak við ský og Kerlingin bak við Bónda.

Hús dagsins: Gránufélagsgata 27

Um þetta hús get ég fjallað dálítið ítarlegar en mörg önnur- en ég bjó í þessu húsi frá maílokum 1997 til vordaga 1999. En Gránufélagsgötu 27 byggði maður að nafni Jóhannes Júlíníusson árið 1926 eftir teikningu Magnúsar Bjarnasonar. Húsið er tvílyft steinsteypuhús með háu risi og mjórri stigabyggingu að aftan. Aftantil er einnig kassalaga kvistur, sennilega seinni tíma viðbót. (Ég veit fyrir víst að í útveggjum er reiðingur- en það sá ég þegar borað var fyrir eldhúsviftu 1998.) Í upphafi mun hafa verið verkstæði á neðri hæð en íbúð á efri hæð og risi. Nú eru tvær íbúðir í húsinu ein á neðri hæð og önnur á hæð og risi. Neðri hæð skiptist í stofu og herbergi, lítið hol á stofu og herbergis þar sem gengið er í eldhús en forstofa neðri hæðar er tvískipt fyrst lítil undir stigahúsi efri hæðar og svo forstofugangur þar sem gengið er inná baðherbergi og stofu og inní þvottahús sem er sameiginlegt með efri hæð. Ég flutti inn í þá íbúð að kvöldi 31.maí 1997, þá tæplega 12 ára. Hafði verið búsettur í Eyjafjarðarsveit fram að því og leist bara hreint ekki á það að flytja í bæinn. En það var nú fljótt að venjast- þegar ég hóf að fara í göngutúra um hverfið að Pollinum um Miðbæinn og skömmu seinna byrjaði ég í Skólagörðunum. Þetta sumar 1997 var einstaklega sólríkt og varð það mitt helsta tómstundagaman að ganga um bæinn, Eyrina, Miðbæinn og jafnvel inní Innbæ. En örstutt frá þessu húsi er staðsett ein stofnun sem ég "uppgötvaði" fljótt og átti eftir að verða mér mikið athvarf- nefnilega Amtsbókasafnið. Þess má geta að ég hef alla tíð síðan sótt það reglulega. Þar komst ég í bækurnar um Oddeyrina og seinna Innbæinn og það gerði göngutúrana um þessa bæjarhluta enn meira spennandi. Að geta tengt gömlu húsin við ártöl og nafngreinda menn sem byggðu þau og bjuggu þar- og í sumum voru jafnvel ýmsir merkismenn fæddir!  Þarna má segja að áhuginn fyrir gömlum húsum og byggingarsögu Akureyri byrji hjá mér! En aftur að húsinu sjálfu. Á efri hæð er stofa, en voru áður tvær og stórt eldhús, forstofa og bað og herbergi innaf forstofu (áður stofu) Hringstigi liggur uppí ris þar sem er langur gangur inní gluggalaust sjónvarpshol með herbergjum sitt hvoru megin og eitt herbergi er í kvisti- innaf gangi. Herbergjaskipan er nokkuð breytt á hæð frá upphafi- og raunar aðeins á síðustu 15 árum. 4.júlí 1998 stækkuðum við eldhúsið, söguðum vegg milli eldhúss og bókaherbergis sem þá var og í kjölfarið lokuðum við á milli stofanna og breyttum annarri í svefnherbergi. Húsið var komið á viðhald að utan þegar ég bjó þarna og seldum við það í því ástandi. Þakklæðning var farin að láta verulega á sjá. En árin 2005-10 var húsið allt tekið í gegn að utan, byrjað að skipta um þak haustið 2005. Þá kom í ljós að þakið hafði verið einangrað með gömlum netadræsum! En eins og sjá má á yngri mynd er húsið núna allt hið glæsilegasta og er þetta stórfínt hús að flestu leyti- góður andi í því. Myndirnar eru teknar 21.jan 2005 og 28.ágúst 2010.  

Hús dagsins : Ránargata 13 (áður Hafnarstræti 107).

Ránargata er ein af önnur þvergatnanna sem gengur norður frá Eiðsvallagötu á Eyrinni. Liggur hún samsíða og vestan við Ægisgötu en austan við hana er Norðurgata. Ránargata tók að byggjast uppúr 1930 en flest húsin við hana byggð á fimmta og sjötta áratugnum. Húsin eru flest nokkuð svipuð, tveggja hæða steinsteypt hús með lágum valmaþökum. En hús nr. 13, sem stendur á horninu við Eyrarveg sker sig dálítið úr. Það er stórt einlyft timburhús með portbyggðu risi og miðjukvisti, járnklætt á steyptum kjallara. En þetta hús var reist 1897 af Júlíusi Sigurðssyni bankastjóra og stóð fyrstu 40 árin við Hafnarstræti 107. Meðan húsið stóð þar var þarna m.a. útibú Landsbankans frá 1904-1931 og mikill trjágarður og tún í brekkunni á bakvið hús. Kona Júlíusar, Ragnheiður Benediktsdóttir (systir Einars Ben)  átti fjós og dálítið tún í brekkunum bak við húsið og stundaði þar myndar búskap. Það þótti dálítið sérstakt að konan sæi alfarið um búskapinn. (Tún Ragnheiðar fyrir ofan Hafnarstræti 107 munu hafa verið þar sem nú er byggð við Bjarmastíg og Oddeyrargötu). En árið 1953 var húsið selt til niðurrifs þeim Árna Stefáni Jakobssyni og Jóni H. Þorvaldssyni. En í stað þess að rífa það fluttu þeir það hingað í Ránargötu og skiptu í tvíbýli. Jón seldi fljótlega sinn hluta en Árni bjó þarna áfram. Húsið er lítið breytt að utan frá því að það var reist í Hafnarstræti en glugga- og dyraskipan er þó sennilega frábrugðin því sem var í upphafi. Húsið er í góðu ástandi og til mikillar prýði í götumyndinni. Nú eru að ég held þrjár íbúðir í húsinu- ein í risi og tvær á hæð. Þessi mynd er tekin 15.janúar 2012.

Heimildir: Jón Hjaltason (2004) Saga Akureyrar 4.bindi: Vályndir tímar. Akureyrarbær.

Steindór Steindórsson (1993) Akureyri; höfuðborg hins bjarta norðurs. Reykjavík: Örn og Örlygur.