Hús dagsins: Holtagata 12

Holtagata 12 er ysta hús austanmegin Holtagötu stendur á horni götunnar og Hamarstígs. Húsið byggði Gunnar Sigurjónsson eftir eigin teikningu 1948-49, en hann fékk haustið 1947 lóð „þar sem mætast Holtagata og Hamarstígur, norður af íbúðarhúsi Jóhanns Franklín [Holtagata 10].“ Vorið 1948 fær hann svo byggingarleyfi til að byggja íbúðarhús samkvæmt „meðfylgjandi teikningu“  en ekki er um frekari lýsingu á hinu fyrirhugaða húsi að ræða. Árið 1955 byggir Gunnar bílskúr á norðvesturhorni lóðar, ásamt steyptri girðingu, eftir eigin teikningum. Húsið hefur frá upphafi verið tvíbýlishús og ýmsir búið þarna um lengri og skemmri tíma. Árið 1960 kaupa þeir Sigurður Þ. Gunnarsson og Ólafur Gunnarsson eignarhlut Gunnars í húsinu, þ.e. efri hæðina og bílskúrinn.

Holtagata 10 er tvílyft steinsteypuhús með lágu valmaþaki, útskotum til suðurs og vesturs. Í kverkinni við vesturútskot eru inngöngudyr og steyptar tröppur á efri hæð en svalir við suðurskot. Gluggar eru með lóðréttum póstum og bárujárn á þaki en steining er á veggjum.

Húsið er í upprunalegri mynd, skv. Húsakönnun 2015, ekki hefur verið byggt við það og á veggjum er enn upprunaleg steining. Sú klæðning er stundum sögð „viðhaldsfrí“ vegna þess hve lengi hún endist samanborið við aðrar utanhússklæðningar. En auðvitað er það svo, að ekkert mannanna verk er viðhaldsfrítt. Holtagata 12 er nokkuð dæmigert fyrir tvíbýlishús frá miðri síðustu öld, steinsteypuhús í funkisstíl með valmaþaki. Húsið tekur þátt í götumynd bæði Holtagötu og Hamarstígs, sem hornhús og hefur varðveislugildi 1, skv. áðurnefndri Húsakönnun. Á lóðarmörkum er steyptur veggur, sem er líkast til frá 1955, eða þegar bílskúrinn var byggður. Lóðin er einnig vel hirt og gróin og ber það mest á tveimur grenitrjám sem standa annars vegar sunnan við og hins vegar norðaustan við húsið. Myndin  af húsinu er tekin þann 9. október 2018 en þann dag var undirritaður á vappi með mynavélina í haustblíðunni um m.a. Hlíðargötu og Holtagötu. Myndin af trénu er hins vegar tekin þann 1. apríl 2017.

Heimildir: Akureyrarbær og Teiknistofa Arkitekta, Gylfi Guðjónsson og félagar. (2015). Norðurbrekkan, neðri hluti. Húsakönnun. Akureyrarbær: Pdf-útgáfa aðgengileg á slóðinni http://www.akureyri.is/static/files/Skipulagsdeild/Deiliskipulog/Nordur_Brekka/n-brekka-husakonnun-150129-vefutgafa.pdf

Byggingarnefnd Akureyrar. Fundargerðir 1941-48. Fundur nr. 1084, þ. 19. sept. 1947. Fundur nr. 1094, 7. maí 1948. Óprentað og óútgefið, varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

Hús dagsins: Holtagata 11

 

Holtagötu 11 byggði Jón Sólnes bankastjóri og síðar Alþingismaður árin 1939-40 eftir að Guðmundur Ólafsson hafði afsalað sér lóð og byggingarleyfi sínu til hans (sjá umfjöllun um Holtagötu 9). Hafði Guðmundur fengið byggingarleyfi fyrir steinhúsi, ca 8,6x7,20m að stærð, á einni hæð á kjallara undir hálfu húsinu og með einhalla („höllu“) þaki úr timbri, járnklætt. Í október 1939 fær Jón samþykkta breytingu á húsinu, sem nefnd tekur að hafi verið til bóta, en ekki kemur fram í hverju sú breyting var fólgin.

Holtagata 11 er einlyft timburklætt steinsteypuhús með háu risi og miðjukvisti, sem þó er raunar mun nær austurstafni en þeim vestari.  Um miðja 20. Öld þekktist sú aðferð að múrhúða eldri timburhús og var kallað forskalning. Í tilfelli Holtagötu 11 má segja að þessu sé snúið við, þar er steinhús  er timburklætt. Segja má, að timburklæðningin ljái húsinu ákveðin sérkenni í miðri steinsteypuhúsaþyrpingu. Einfaldir lóðréttir póstar eru í gluggum en bárujárn á þaki. Á austurhlið eru svalir á báðum hæðum.

 

Jón og Inga Sólnes bjuggu hér í ein níu ár eða til 1949, svo sem fram kemur í æviminningum hans, sem Halldór Halldórsson skráði (1984: 27). Þá fluttu þau í Bjarkarstíg 4, lítið eitt utar á Brekkunni þar sem þau bjuggu alla tíð síðan. Jón G. Sólnes (1910-1986) þarf eflaust vart að kynna fyrir mörgum lesendum en hann var valinkunnur fyrir hin ýmsu embættisstörf, bankastjóri, bæjarfulltrúi og Alþingismaður. Í hugum margra tengjast nöfn Jóns G. Sólness og Kröflu órjúfanlegum böndum en hann var einn helsti forvígismaður Kröfluvirkjunar, sat í fyrstu Kröflunefnd og var formaður og framkvæmdastjóri virkjunarinnar. Lög um „Jarðgufuvirkjun við Kröflu eða Námafjall“ voru samþykkt snemma í apríl 1974 og var virkjunin gangsett 1977. Eins og títt er með stórframkvæmdir mætti Kröfluvirkjun þó nokkurri andstöðu og hafði Vilmundur Gylfason þar mikið í frammi. Stóð Jón oft í stórræðum við byggingu Kröfluvirkjunar og ekki bara við andstæðinga hennar heldur jafnvel landvættina sjálfa; því á meðan byggingu virkjunarinnar stóð geisuðu hinir miklu Kröflueldar. Halldór Halldórsson skráði, sem áður segir, æviminningar Jóns G. Sólness í samnefndri bók og var hún gefin út af Erni og Örlygi árið 1984. 

Á árunum 1997- 2000 var húsið allt tekið í yfirhalningu, byggð á það rishæð og flest allt endurnýjað. Breyttist þá nokkuð yfirbragð og stíll hússins og „Engin ummerki funkisstílsins eru lengur á húsinu“ svo sem segir í Húsakönnun 2015 (Ak.bær, Teiknistofa Arkitekta 2015:134).  En Húsakönnun metur breytingar í ágætum hlutföllum og að húsið líti vel út. Sá sem þetta ritar getur svo sannarlega tekið undir það. Sem hornhús tekur húsið þátt í götumyndum bæði Holtagötu og Hamarstígs. Sem fyrr segi hlaut húsið gagngerar endurbætur  fyrir um tveimur áratugum er þetta áttræða hús nokkurn veginn sem nýtt og er til prýði í umhverfinu. Sömu sögu er að segja af lóðinni, sem prýdd er fjölbreytilegum runna- og blómabeðum og þá standa tvær stæðilegar furur austan og norðan við húsið. Ein íbúð mun í húsinu. Myndin er tekin þann 9. október 2018.

Heimildir: Akureyrarbær og Teiknistofa Arkitekta, Gylfi Guðjónsson og félagar. (2015). Norðurbrekkan, neðri hluti. Húsakönnun. Akureyrarbær: Pdf-útgáfa aðgengileg á slóðinni http://www.akureyri.is/static/files/Skipulagsdeild/Deiliskipulog/Nordur_Brekka/n-brekka-husakonnun-150129-vefutgafa.pdf

Byggingarnefnd Akureyrar. Fundargerðir 1935-41. Fundur nr. 842, þ. 18. sept. 1939. Fundur nr. 842, 6. Okt. 1939. Óprentað og óútgefið, varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

Halldór Halldórsson. (1984). Jón G. Sólnes. Reykjavík: Örn og Örlygur.

Hús dagsins: Holtagata 10

Holtagötu 10 mun Jóhann Franklín bakarameistari hafa byggt árið 1946, en lóðina fékk hann 1945. Nokkrum árum áður, eða í árslok 1941, hafði Guðmundur Ólafsson fengið lóðina ásamt nr. 8, en ekki byggt þarna. Ekki fann höfundur byggingarleyfi fyrir Holtagötu 10 í bókunum Byggingarnefndar en Jónas Franklín fékk allavega lóðina árið 1945 og nærtækast að gera ráð fyrir, að hann hafi byggt húsið. Teikningarnar að húsinu gerði Guðmundur Gunnarsson.

Holtagata 10 er tvílyft steinsteypuhús með lágu valmaþaki, útskotum til suðurs og vesturs. Í kverkinni við vesturútskot eru inngöngudyr og steyptar tröppur á efri hæð en svalir við suðurskot. Gluggar eru með lóðréttum póstum og bárujárn á þaki en veggir eru múrsléttaðir.

Húsið var frá upphafi tveir eignarhlutar, hvor á sinni hæð og árið 1946 rak Björgvin Friðriksson klæðskerastofu á neðri hæð hússins. Þremur árum síðar auglýsir Jóhann Franklín neðri hæðina til sölu, en hann bjó hins vegar þarna ásamt fjölskyldu sinni til dánardægurs árið 1978.  Eiginkona Jóhanns, María Jóhannesdóttir Franklín náði 102 ára aldri, lést 2016. Ýmsir hafa búið í húsinu um lengri eða skemmri tíma þessi rúmu 70 ár sem það hefur staðið. Húsið hefur verið tvíbýli mest alla tíð, íbúðirnar á efri og neðri hæð. Árið 1995 var byggt við húsið til norðurs og byggður bílskúr á lóðinni en að öðru leyti er húsið óbreytt frá upphafi. Á lóðarmörkum er steypt girðing með járnavirki, sem er einmitt í stíl við handrið á útitröppum og svölum. Húsið hlýtur varðveislugildi 1 í Húsakönnun 2015, og viðbygging sögð fara húsinu vel. Að byggja við hús svo haganlega falli að upprunalegu húsi, líkt og í tilfelli Holtagötu 10 er ákveðin list. Lóð er einnig vel gróin og í góðri hirðu, sunnan við húsið er um 10 metra hátt stæðilegt grenitré, sem höfundur giskar á að sé blágreni. Myndin er tekin þann 9. október 2018.

Heimildir: Akureyrarbær og Teiknistofa Arkitekta, Gylfi Guðjónsson og félagar. (2015). Norðurbrekkan, neðri hluti. Húsakönnun. Akureyrarbær: Pdf-útgáfa aðgengileg á slóðinni http://www.akureyri.is/static/files/Skipulagsdeild/Deiliskipulog/Nordur_Brekka/n-brekka-husakonnun-150129-vefutgafa.pdf

Byggingarnefnd Akureyrar. Fundargerðir 1941-48. Fundur nr. 894, þ. 29. des. 1941. Fundur nr. 1012, 27. apríl 1945. Óprentað og óútgefið, varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

Hús dagsins: Holtagata 9

Í marsbyrjun 1939 var Holtagatan að mestu leyti óbyggð, en þá stóðu aðeins hús nr. 1 og 2 við hana, hvor tveggja tiltölulega nýreist. En þá fékk Guðmundur Ólafsson úthlutað tveimur ystu lóðum við götuna vestanverða, þ.e. nr. 9 og 11. Hann fékk síðan byggingarleyfi 30. maí um vorið fyrir húsum við báðar lóðirnar. Húsin teiknaði sonur Guðmundar, Stefán Reykjalín. Mögulega hefur hann fengið lóðirnar og tekið að sér að reisa hús í einhvers konar verktöku en nokkrum mánuðum síðar afsalar hann sér báðum lóðunum, ásamt byggingarleyfum til annarra. En það var semsagt þann 18. september 1939 sem Guðmundur yfirfærði lóð og væntanlegt hús á nafn Hjartar Gíslasonar. Húsið sem byggja skyldi á Holtagötu 9 var byggt úr steini, ein hæð með „höllu“ þaki og þak úr timbri, járnklætt. Stærð að grunnfleti 10,45x5,90m og útskot að stærð 1,6x4,0m.

 Þannig að Hjörtur Gíslason hefur væntanlega byggt húsið eða a.m.k. lokið við byggingu þess. Hjörtur, sem var frá Bolungarvík og kona hans Lilja Sigurðardóttur frá Steiná í Svartárdal og börn þeirra bjuggu hér um nokkurra ára skeið en fluttust síðar í Þórunnarstræti. Hann starfaði sem rútubílstjóri, hjá KEA og hjá Flugfélagi Íslands en er líklega þekktastur sem rithöfundur. Þekktustu verk hans eru líklega barnabækur hans um Salómon svarta sem út komu 1960 og 1961 (Salómon svarti og Bjartur), sem löngu eru orðnar sígildar. Margir hafa átt og búið í húsinu gegn um tíðina, og hefur það alla tíð verið einbýlishús. Ýmsar og margvíslegar breytingar hafa verið gerðar á Holtagötu gegn um tíðina, rishæð var byggð 1981 og bílskúr fjórum árum síðar, hvort tveggja eftir teikningum Bjarna Reykjalín. Síðar var risi breytt, eftir teikningum Grétars Ólafssonar. Um 2000 var byggður sólskáli við, einnig eftir teikningum Bjarna Reykjalín.

Holtagata 9 er einlyft steinsteypuhús með háu portbyggðu risi. Portbyggt ris er hugtak sem ekki hefur sést lengi á þessari síðu, og kannski rétt að rifja upp merkingu þess. En portbyggt merkir einfaldlega að gólfflötur rishæðar stendur lægra en mót veggja og þaks.  Stór gaflkvistur eða burst er á suðurhlið hússins og þríhyrndur kvistur á bakhlið (sólskáli) til vesturs.  Áfastur bílskúr er á suðurhlið og svalir ofan á honum. Í gluggum eru einfaldir lóðréttir póstar. Neðri hæð hússins er klædd svokölluðum steníplötum en neðri hluti rishæðar (port) timburklæddur og bárujárn á þaki. Húsið er sem áður segir mikið breytt frá upphafi og segir í Húsakönnun 2015 að það „Húsið ber ekki lengur nein ummerki funkisstíls“. (Ak.bær, Teiknistofa Arkitekta 2015:132). Engu að síður er húsið stórbrotið og hefur svo sannarlega sín sérkenni. Þrjú nyrstu húsin við Holtagötuna vestanverða, sem öll eru eftir Stefán Reykjalín eiga þessa sameiginlegu breytingasögu, þ.e. í upphafi funkishús með flötum eða lágum þökum og fengu seinna meir risþök. En þetta stórbrotna hús er í mjög góðri hirðu og lítur vel út, og sama máli gegnir um lóðina. Ein íbúð er í húsinu. Myndin er tekin þann 9. okt. 2018

Heimildir: Akureyrarbær og Teiknistofa Arkitekta, Gylfi Guðjónsson og félagar. (2015). Norðurbrekkan, neðri hluti. Húsakönnun. Akureyrarbær: Pdf-útgáfa aðgengileg á slóðinni http://www.akureyri.is/static/files/Skipulagsdeild/Deiliskipulog/Nordur_Brekka/n-brekka-husakonnun-150129-vefutgafa.pdf

Byggingarnefnd Akureyrar. Fundargerðir 1935-41. Fundur nr. 830 þ. 3. mars 1939. Fundur nr. 835, 30. maí 1939. Fundur nr. 842, 18. sept. 1939. Óprentað og óútgefið, varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

Hús dagsins: Holtagata 8

Árið 1942, nánar til tekið þann 30. apríl fékk Guðmundur Ólafsson lóð og byggingarleyfi á Holtagötu 8. Byggingarleyfið hljóðaði upp á hús að stærð 9,45x7,30m auk útskots að vestan 1,4x3,8m. Byggt úr steinsteypu og kjallaraloft úr járnbentri steinsteypu, húsið með skúrþaki úr timbri. Byggingarnefnd vildi frekar valmaþak en skúrþak. Síðar á árinu 1942, eða 18. september fær Gísli Ólafsson hins vegar lóðina en ekkert er tekið fram í bókunum Byggingarnefndar hvort byggingarréttindi eða húsið, sem þá var væntanlega í byggingu fylgi með. Teikningarnar að húsinu gerði Stefán Reykjalín.

Holtagata 8 er einlyft steinsteypuhús á háum kjallara og með háu risi og miðjukvisti. Rishæðin er úr timbri, byggð ofan á húsið um miðjan 10. áratug 20. aldar. Gluggar eru flestir með einföldum lóðréttum póstum með opnanlegum þverfögum, bárujárn er á þaki og steining á veggjum en ris er klætt láréttri timburklæðningu.

Gísli Ólafsson mun hafa átt húsið hálfan annan áratug en árið 1959 selur hann eigninni þeim Kristjáni Albertssyni og Einari Gunnlaugsson, svo sem fram kemur í Viðskiptatíðindum fyrir Akureyri og Eyjafjarðarsýslu.  Ef heimilisfanginu „Holtagötu 8“ er flett upp á timarit.is, birtast 33 niðurstöður.  Sú elsta sem gagnagrunnurinn finnur er frá Oddi Kristjánssyni, sem þarna er búsettur, en hann auglýsir til sölu galvaniserað bárujárn í desember 1945.  Margir hafa átt húsið og búið þarna í gegn um tíðina. Árið 1996 var byggð á húsið rishæð eftir teikningum Bjarna Reykjalín og fékk húsið þá það útlit sem það hefur æ síðan. Hefur húsið þannig hlotið gagngerar endurbætur og eina hæð í „kaupbæti“ fyrir rúmum tveimur áratugum. Þessi samsetning er óneitanlega áhugaverð, funkishús með steiningu að neðan en timburhús að ofan og setur húsið þannig skemmtilegan svip á götumyndina. Húsið er fyrir vikið nokkuð hærra en nærliggjandi hús. Þó nokkur hús við Holtagötu eiga þessa breytingasögu þ.e. funkishús með lágum eða flötum þökum sem síðar fengu há risþök og aðra hæð fyrir vikið. Húsið er í mjög góðri hirðu og sama er að segja um lóðina, en við mörk hennar mun upprunaleg girðing með steyptum stöplum. Tvær íbúðir eru í húsinu. Myndin er tekin þann 9. Október 2018.

Heimildir: Akureyrarbær og Teiknistofa Arkitekta, Gylfi Guðjónsson og félagar. (2015). Norðurbrekkan, neðri hluti. Húsakönnun. Akureyrarbær: Pdf-útgáfa aðgengileg á slóðinni http://www.akureyri.is/static/files/Skipulagsdeild/Deiliskipulog/Nordur_Brekka/n-brekka-husakonnun-150129-vefutgafa.pdf

Byggingarnefnd Akureyrar. Fundargerðir 1941-48. Fundur nr. 895, þ. 19. sept. 1941. Fundur nr. 907, þ. 30. apríl 1942. Fundur nr. 942, 18. sept 1942. Óprentað og óútgefið, varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.