Hús dagsins: Aðalstræti 10; Berlín

Aðalstræti 10 reistu þeir Sigvaldi og Jóhannes Þorsteinssynir árið 1902. Var þetta verslunarhúsnæði frá fyrstu tíð og var verslunin á neðri hæð en íbúðir þeirra bræðra á efri hæðinni. Á gömlum myndum má sjá að inngangur var á miðri framhlið og gluggar voru talsvert stærri. Verslun þeirra kallaðist Berlín og húsið hefur gengið undir því nafni síðan. Erlendar stórborgir hafa verið bræðrunum nokkuð hugleiknar því um áratug síðar reistu þeir sitt hvort stórhýsið í Hafnarstræti og kölluðu þau París (Sigvaldi) og Hamborg (Jóhannes). Verslað var í þessu húsi um áratugaskeið en nú eru í húsinu tvær íbúðir, hvor á sinni hæð og geymslurými í kjallara. Húsið er þó nokkuð breytt frá upphaflegri gerð en er samt sem áður til mikillar prýði og vel við haldið. Þessi mynd er tekin þ. 31.7. 2010 í Sögugöngu Minjasafns Akureyrar um Innbæinn og eins og sjá má var hún vel sótt. (Þetta er raunar aðeins hluti þátttakenda sem sést á myndinni!)

Fleiri tryllitæki; Trukkar ýmis konar

Hér koma  nokkrar myndir af miklum trukkum sem hafa borið fyrir augu þar sem ég hef verið að viðra myndavélina á götum Akureyrar. Efst t.v. er Scania með allar græjur til vetrarviðhalds vega, snjótönn og hefil og sanddreifara á palli. (Í baksýn má greina mikinn gæðing, Land Rover árg. ca 1980 af lengri gerð). Myndin er tekin 17.mars 2007, við Borgarbraut. Þessi í felubúningnum mun vera Volvo. Þetta er ansi verklegur 6x6 hertrukkur sem nú hefur líkast til friðsamlegt hlutverk húsbíls. Þrátt fyrir dágóð snjóalög þarna er myndin nú samt tekin í maí, nánar tiltekið 10.5.2008. Þá koma næst  þrjár glæsilegar Scaniur, fyrst "húddari" með sturtupalli af 141 gerð en næst er frambyggður "trailer". Aldursmunurinn á þeim gæti ég ímyndað mér að sé um 20-25 ár en trailerinn er glænýr "úr kassanum" á sýningu Bílaklúbbs Akureyrar 17.júní 2006.  Næsta er einnig á sýningu BA 17.6.2006 en þar er önnur verkleg  Scania, 4ra öxla tryllitæki. Veit ekki hvort hann hefur drif á þeim öllum, aftasti öxull gæti verið búkki til stuðnings. Allir framantaldir tryllitrukkar eiga það sameiginlegt að vera sænskir, en á myndinni neðst er þýska eðalstálið mætt til leiks; þetta er MAN trailer með malarpalli að leggja af stað frá Shell nesti (AK-Inn) við Hörgárbraut. Fyrsti vetrarsnjór liggur þarna yfir, en myndin er tekin í lok október 2004.

   

     

Held að það sé alveg kominn tími...

...á svosem eina tryllitækjafærslu. Hér eru nokkrar tryllitækjamyndir, teknar árin 2006-09 og þar sem ég sá að ég var búinn að setja þrjú rauð tryllitæki inn, fyrir tilviljun- þá var alveg eins gott að taka það bara alla leið- "rautt þema". Hér má m.a. sjá aldinn Willys,  tveir Ford Mustang á misjöfnum aldri og traktorinn mun vera Massey Ferguson. Skoðanir kunna að vera skiptar á hvað telst tryllitæki og hvað ekki en ég mundi segja að allir þessir gæðingar verðskuldi svo sannarlega þá nafnbót.

         

Hús dagsins: Þrjú hús (þ.a. ein kirkja) í Eyjafjarðarsveit, eftir Sveinbjörn Jónsson

Ég hef í sumar haldið mig nokkuð við hús Sveinbjarnar Jónssonar, sem jafnan er kenndur við Ofnasmiðjuna og hér eru nokkur þeirra til viðbótar. Húsin sem hann ýmist teiknaði, byggði eða kom að byggingu á, bara á Eyjafjarðarsvæðinu skipta tugum og sennilega hefði ég getað haldið úti þessum pistlum í svipaðan tíma (14mánuði) með svipuðu millibili og hingað til eingöngu um hús Sveinbjarnar. En hér birtast þrenn hús sem Sveinbjörn teiknaði og byggði úr R-steini árin 1920-25. Standa þau rétt framan Akureyrar en handan ár, og eitt raunar beint á móti.

Íbúðarhúsið að Syðri- Varðgjá stendur ofan við Vaðlareit, beint á móti Akureyri. En húsið er reist sumarið 1920 og er því með fyrstu R-steins húsunum. En fyrsta slíka húsið, Oddeyrargata 15 er jafn gamalt. Ábúendur þá munu hafa verið þau Stefán Stefánsson og Aðalbjörg Hermannsdóttir. En þau bjuggu hér frá 1904 til 1939. Árið 1990 hafði húsið skipt um ábúendur fjórum sinnum, síðast 1958 og eftir því sem ég best veit er enn sami ábúandi og þá. Fjárhús og hlaða eru sambyggð íbúðarhúsinu sem sjá má en þau komu nokkrum árum seinna eða 1927. Þessi mynd er tekin með aðdrætti frá vegamótum Leiruvegar og Eyjafjarðarbrautar Eystri.

 Árið 1921 teiknaði Sveinbjörn hina glæsilegu kirkju við Kaupang, en hún var reist 1922 úr R-steini og vígð um jólaleytið það ár. Þetta glæsilega Guðs hús stendur um 6km frá Akureyri. Hún er nokkuð sérstæð að gerð og helsta sérkenni hennar er staðsetning turnsins á NV horni en eins og er alkunna er  hefðin jafnan  sú að kirkjuturnar séu á miðju, annað hvort uppá mæni eða framan við kirkjuskipið sjálft. Kaupangskirkja, sem tekur 90 manns í sæti, mun hafa verið tekin öll í gegn að innan árið 1988 og á henni virðist vera nýlegt þak. Þessi mynd er tekin frá Eyjafjarðarbraut eystri. Í baksýn eru klapparholt í hinu 700 m háa Kaupangssveitarfjalli. Það er kennt  við sveitina sem aftur er kennd við Kaupang. 

 

 Hið forna burstabæjarform var Sveinbirni nokkuð hugleikið enda teiknaði hann þó nokkuð af þannig húsum.Eitt þeirra var íbúðarhúsið sem hann byggði sér að Knarrarbergi sem hér sést til hliðar. Knarrarberg stendur um 500m norðan við Kaupang. En það hús teiknaði hann og reisti 1924-25 og árið 1925 stofnaði hann þar nýbýli ásamt konu sinni, Guðrúnu Björnsdóttur. Hún var mikill garðyrkju- og hússtjórnarfrömuður og stundaði hún þarna húsmæðrakennslu. Bjuggu þau í Knarrarbergi til 1938 er þau fluttu suður til Reykjavíkur. En áður en þau fluttu hingað bjuggu þau í Gömlu Gróðrarstöðinnivið Eyjafjarðarbraut. Eitthvað hefur byggt við húsið í gegn um tíðina en það er tiltölulega lítið breytt annars og er vel við haldið. Þarna er einnig mjög gróskumikil garður, og mikil trjárækt. Nafnið Knarrarberg er dregið af því að skammt norðan bæjarins er Festarklettur en þar mun landnámsmaður Eyjafjarðar, Helgi magri hafa lagt skipi sínu, knerri en það voru einskonar flutningaskip landnámsmanna.  Þá hefur sjórinn náð mikið lengra fram í fjörð en nú er þessi staður um 2km frá flæðarmáli. Myndirnar eru allar teknar sl. mánudag, þann 9.ágúst en þá brá ég mér í hjóltúr um þessar slóðir í brakandi blíðu og um 20°C.

Heimildir: Friðrik G. Olgeirsson, Halldór Reynisson og Magnús Guðmundsson (1996). Byggingameistari í stein og stál; Saga Sveinbjarnar Jónssonar í Ofnasmiðjunni 1896-1982. Reykjavík: Fjölvi.

Guðmundur Steindórsson, Jóhann Sigvaldason, Kristján Sigfússon (ritnefnd). (1993). Byggðir Eyjafjarðar 1990. Akureyri: Búnaðarsamband Eyjafjarðar.

 

 

 

 

 

 

 

Hús dagsins: Hafnarstræti 88

Bergsteinn Björnsson, athafnamaður, reisti hið mikla stórhýsi Hafnarstræti 88 árið 1900. Var það þá hæsta hús í bænum og eitt það stærsta en Snorrahús við Strandgötu 29 hefur líklega komist næst þessu húsi að stærð. En húsið er tvílyft timburhús á háum kjallara með háu risi og lofthæð virðist nokkuð mikil í húsinu. Húsið ber einkenni svokallaðra Sveitser húsa, en það voru norsk hús efnamanna, einkenndust af útskornu skrauti og miklum og oft sérstökum gluggum. Húsið er bárujárnsklætt og hefur líkast til verið það frá upphafi (sk. bárujárnssveitser). En sem áður segir mun húsið hafa verið það hæsta í bænum þegar það var reist. Trúlegast hefur það met ekki verið slegið fyrr en KEA húsið, 80 m norðar og hinu megin Hafnarstrætis, var reist 30 árum seinna. Ekki veit ég hæðina á húsinu en ég myndi giska á ca. 12-14 metra uppá mæni. En húsið hýsti bankastarfsemi á fyrstu áratugunum, Íslandsbanki hinn gamli var þarna frá 1904 til 1930 en 1930-39 starfaði Útvegsbankinn í húsinu. Þarna var einnig íbúð bankastjóra og þarna var einnig um tíma læknastofa og einnig íbúð læknisins Valdimars Steffensen. Þórbergur Þórðarson dvaldi í húsinu um tíma sumarið 1912 og gerði því seinna skil í Íslenskum Aðli (1938). Í kjallara og á 1. hæð hafa lengst af verið verslana- og skrifstofurými en íbúðir á efri hæðum. Um langt árabil var þó einnig búið á fyrstu hæð. Húsið hefur líkast til löngum verið eigu efnameira fólks eða fyrirtækja og því ævinlega hlotið nauðsynlegt viðhald og aldrei grotnað niður líkt og mörg ágæt hús á þessum aldri. Enda er húsið traustlegt og lýtur mjög vel út þó það sé komið á 12. áratuginn.  Nýlega hefur verið skipt um glugga í húsinu. Nú er í húsinu skóvinnustofa í kjallara og fasteignasala á 1. hæð og að ég held  þrjár íbúðir, tvær á annarri  hæð og ein í risi. Þessi mynd er tekin þann 31.júlí sl. Mannfjöldinn framan við eru þátttakendur í Sögugöngu Minjasafns Akureyrar um Mið- og Innbæinn og leiðsögumaður, Gísli Sigurgeirsson kvikmyndagerðarmaður og fyrrum fréttamaður stendur í tröppunum.

Hús dagsins: Spítalavegur 15

Spítalaveg 15 reistu í sameiningu þeir Ólafur Tr. Ólafsson verslunarmaður og Sigurgeir Jónsson söngkennari frá Stóruvöllum í Bárðardal árið 1906. Umsjón með byggingunni hafði Guðbjörn Björnsson timburmeistari. Þess má geta að sama sumar stýrði Guðbjörn einnig byggingu Samkomuhússins en það var reist á 6 mánuðum og þótti mikið afrek enda húsið mikið stórhýsi og verkfæri almennt ekki stórvirk á þeim tíma. Má því nærri geta að Guðbjörn hafi verið mikill dugnaðarmaður og haft í nógu að snúast sumarið 1906.  En Spítalavegur 15 er all sérstakt að gerð, tvílyft timburhús með lágu risi á háum kjallara. Helstu sérkenni þess eru litlar tvílyftar útbyggingar, inngönguskúrar, á göflum. Önnur útbygging, stigahús er á bakhlið hússins. Upprunalega var húsið timburklætt en nú er það klætt svokölluðu steinblikki, amerískri blikkklæðningu sem algeng er á Akureyri en sjaldséð annars staðar. Það skýrist einfaldlega af því að aðeins einn maður flutti þetta inn á sínum tíma og var hann búsettur hér. Lóð hússins er mjög stór en var mikið stærri og tilheyrði húsinu tún sunnan við. Þá stóð steypt hlaða á baklóð hússins en hún var rifin fyrir áratugum.  Húsið var mjög lengi í eigu sömu fjölskyldna en afkomendur Sigurgeirs munu hafa átt neðri hæð allt til 2002.  Íbúðaskipan hefur alla tíð verið sú sama , ein íbúð á hvorri hæð. Húsið er tiltölulega lítið breytt frá fyrstu gerð. Þó hafa gluggar neðri hæðar verið síkkaðir og gluggapóstar munu upprunalega hafa verið krosspóstar en nú eru í húsinu sexrúðugluggar ( áttarúðu á neðri hæð ). En þeir gefa húsinu einnig svip og er það síst minna glæsilegt nú en áður fyrr. Húsinu er vel við haldið sem og gróskumiklum garði í kringum það. Þessi mynd er tekin í sól og 25 stiga hita þann 22.júlí 2010.

Svipmyndir af hálendinu

Um síðustu helgi brá ég mér í dagsferð um Ódáðahraun, uppí Herðubreiðarlindir og inní Öskju. Hér koma nokkrar myndir sem ég ætla að mestu að láta tala sínu máli. En bæti þó kannski einhverjum tugum orða við þau 1000+ sem hver mynd segir.    ATH. MYNDIRNAR LENDA SJÁLFSAGT ALLAR Í EINUM GRAUT (etv. misjafnt eftir vöfrum) EN ÞÆR STANDA VONANDI FYRIR SÍNU ÞRÁTT FYRIR ÞAÐ...                                                                                                       

 

 

 

 

 

 

 

 

Grafarlönd eru gróðursæl vin á nokkurn vegin miðri leið frá þjóðveginum yfir Mývatnsöræfi að Herðubreiðarlindum. Þar er annað stóra vaðið á þeirri leið, yfir Grafarlandaá. Um 100 metrum ofan vaðsins er þessi glæsilegi foss. Ekki er mér kunnugt um að hann hafi nafn, (gæti heitað Grafarlandafoss) en ábendingar þess efnis eru vel þegnar. Sú skrautlega planta, Eyrarrós (Epibolium latifolium) vex einnig í Grafarlöndum.

Og hér er "sú gamla" fjalladrottningin Herðubreið og Þorsteinsskáli í Herðubreiðarlindum í forgrunni. En Herðubreið er 1682m y. s. en rís um 1000-1100 m yfir umhverfi sitt. ( Sú gamla er reyndar síður en svo réttnefni því fjallið er afar ungt af fjalli að vera, talin mynduð fyrir um 20.000 árum síðan. Er hún því mörg hundruð sinnum yngri en fjallabálkurinn í Eyjafirði sem er um 9-10 milljón ára. )

 

 

 

Þessi mynd ætti e.t.v. heima undir "Hús dagsins" en þetta er Eyvindarkofi í Herðubreiðarlindum. Þarna dvaldist hann veturlangt um 1772 og haft var eftir honum að þetta hafi verið einn hans erfiðasti vetur og munaði þar mest um að þarna var hann aleinn án Höllu sinnar. Undir hleðsluna rennur lind og þarna vaxa plöntur, hugsanlega sem Eyvindur hefur haft fyrir stofublóm . Minni ljósu blöðin sem sjást neðst í skorum er líkast til tófugras ( Cystopteris fragilis ) en líklega eru dekkri stóru blöðin ætihvönn (Angelica archangelica ) sem brýst þarna um skorurnar. En sú eðla planta er mjög einkennandi fyrir Lindirnar. 

 

 

 

 

 

Næst berum við niður í Öskju og er horft yfir Öskjuvatn frá Víti. Þangað liggur fjölfarin gönguleið frá litlu skarði, Öskjuopi. Það er alveg hreint magnað að ganga að þarna frá Öskjuopi. En þetta er um 2,5 km gangur frá bílastæði við Öskjuopinu og eiginlega áður en veit af er maður kominn inní Öskjuna sjálfa. Sér fjallahringinn sem mynda Öskjuna. OG ÞVÍLÍKT OG ANNAÐ EINS HVAÐ ÞETTA ER ALLTSAMAN STÓRT! Ég hafði aldrei komið í Öskju áður, bara séð hana úr lofti á myndum en að skoða ganga um hana á jörðu niðri og horfa um víðáttuna var bara frábært. Stærð Öskju mun vera svipuð og öll Reykjavík. Þannig að þegar maður kemur um Öskjuop getur maður ímyndað sér að maður sé staddur t.d. á Lækjartorgi og öskjubarmarnir hinu megin séu þá efst í Breiðholti. En á gönguleiðinni sér maður ekkert í Öskjuvatn þar til alveg í lokin að komið er fyrir litla hæð og þá birtist alltíeinu sprengigígurinn Víti og við blasir Öskjuvatnið eins og útbreitt landakort, og enn og aftur ÞVÍLÍK STÆRÐ og það svona skemmtilega falin bak við einn lítinn háls. 

Hæsta fjall Íslands utan stóru jöklana, Snæfell (1833m y.s.) séð gegn um aðdráttarlinsu frá vegarslóðanum að Öskjuopi. Snæfell er eldkeila á borð við Snæfellsjökul og Eyjafjallajökul en mun vera útkulnuð. 

 

 

 

 

 

Glæsilegur húsakostur Ferðafélags Akureyrar við Drekagil í Öskju. Fyrst var byggður þarna skáli 1968-69 en hann er nokkurn vegin fyrir miðri mynd, lítið risþak og er kallaður Gamli Dreki. Þarna er einnig tjaldsvæði. Ég verð nú að segja að mér finnst Herðubreiðarlindir mun fallegri staður en Drekagilið en Dreki er auðvitað magnaður og einstakur staður á sinn hátt. Þegar Askja nálgast breytist umhverfið skyndilega úr svörtu og gráu hrauni í ljósar "sandöldur". Það er þó ekki sandur heldur vikur úr Öskjugosum.

 

 

 Enda þessar svipmyndir með orðunum sem meistari Ellý sló  í gegn með fyrir um hálfri öld: "Vegir liggja til allra átta..."

 

 

 

 

 

 

Ófært inní Öskju

Var á ferðinni um þessa leið sl. laugardag. Eins og nú var einmunablíða og mikil hlýindi bæði á hálendi og láglendi. Við tókum eftir því að Lindáin var talsvert öðruvísi á bakaleiðinni ( um kl. 20) heldur en á leiðinni uppeftir, sem var um tvöleytið. Í fyrra skiptið var nefnilega greinilegur straumur og greina mátti brot þar sem vaðið er. En um kvöldið var áin lygn eins og stöðuvatn, ekkert brot sjáanlegt og vatnsborðið töluvert hærra. En þó fóru bílar af öllum stærðum (sem á  annað borð komast þessa leið) þar yfir. En við þessu má svosem  búast á þessum stað, þar sem Jökulsáin er aðeins örfáum metrum frá vaðinu og þar gætir "flóðs og fjöru" eftir vexti árinnar. Og á meðan í flestum fljótum (öðrum en jökulfljótum) gætir árstíðamunar í vöxtum, sbr. vorleysingar þá eru dægursveiflur í jökulám, þar sem þær eru  mestar á kvöldin eftir sólbráð dagsins. 

Öskjuleið ófær vegna vatnavaxta

Hús dagsins: Þorsteinsskáli

Ég var á faraldsfæti í gær og svo verður  að sjálfsögðu einnig um "Hús dagsins". En ég brá mér uppí Herðubreiðarlindir og Öskju og á fyrrnefnda staðnum stendur einn af eldri  skálum Ferðafélags Akureyrar, Þorsteinsskáli. Hann er kenndur við Þorstein Þorsteinsson (1890-1954) ferðafrömuð á Akureyri en hann var lengi formaður Ferðafélags Akureyrar og einn af frumkvöðlum í hálendisferðum almennings. En skálinn er byggður 1958 og er sem áður segir staðsettur í Herðubreiðarlindum. Frá honum eru um 5km að fjallinu sjálfu en hluti þess sést einmitt hægra megin á  myndinni. Húsið er einlyft timburhús með risi og nokkuð stórt af fjallaskála að vera. En húsið var reist frá grunni í Lindunum en í dag er ekki óalgengt að fjallaskálum sé slegið upp í byggð (a.m.k. þeir minni)og þeir fluttir á staðinn. Byggingargerð fjallaskála og sæluhúsa er sjaldnast mjög fjölbreytt. Langoftast eru þetta einlyft hús og einföld að gerð og oft aðeins risþök. Enda er þeim fyrst og fremst ætlað að veita ferðalöngum skjól til svefns og matar og auk þess oft staðsett á stöðum þar sem óhægt er að flytja mikið efni til bygginga. Þá er algengara að skálar séu stækkaðir seinna ef þeir rúma illa gesti sem þá sækja. En Þorsteinsskáli er vel rúmgóður, þar er borðsalur, eldhús og ef ég man rétt herbergi (e.k. fararstjóraherbergi) á neðri en veglegt svefnloft í risinu. Hann er búinn öllum þeim helstu þægindum sem skálar þurfa að hafa* en í hann er leitt rennandi vatn og sólarsella sér húsinu fyrir rafmagni. Einusinni hef ég gist í húsinu og var það 16.ágúst 2003 í ferð FFA á Herðubreið. Að sjálfsögðu hef ég sjaldan sofið betur. Myndina tók ég í blíðskaparveðri í gær, 24.7.2010. Ég býst við að birta fleiri myndir á næstu dögum frá þessu magnaða svæði sem Ódáðahraun að Öskju er.

 

*Hér eru menn að sjálfsögðu ekki sammála hvaða "þægindi" skálar eiga að hafa. Mörgum finnst rafmagn og rennandi vatn óþarfa lúxus þegar farið er til fjalla en aðrir vilja helst hafa aðbúnaðinn eins og í stofunni heima.

Uppfærsluleti

Fastagestir þessarar síðu hafa e.t.v. orðið þess varir að lengra líður milli pistla en stundum áður. Hugsanlega einhverjir sem koma hingað hvern einasta dag og bíða með óþreyju eftir nýjum pistli. Einföld ástæða er fyrir þessari uppfærsluleti og held ég að flestir geti nú skilið það. En svona yfir hásumarið og sérstaklega í svona góðu veðri eins og hefur verið hér fyrir norðan undanfarna daga og verður væntanlega áfram þá er það nú bara þannig að tölvuskrif innandyra lenda svolítið aftarlega í forgangsröðuninni. Allavega hjá mér.