Hús dagsins: Bjarmastígur 4

Yngsta húsið við Bjarmastíg er númer 4 en húsið er, þegar þetta er ritað, tæplega hálfrar aldar gamalt. Húsið byggði Hreiðar Valtýsson árið 1968 eftir teikningum Konráðs Árnasonar. Þær teikningar eru ekki aðgengilegar á Landupplýsingakerfinu- en hér má sjá raflagnateikningar Ingva R. Jóhannssonar af húsinu, frá 1966. Húsið er tvílyft steinsteypuhús á kjallara en neðri hæð er niðurgrafin að hluta þar eð lóðin er mishæðótt. Bjarmastígur 4 er í módernískum stíl, steinsteypuhús með flötu þaki með þakpappa og gluggar víðir og stórir, ýmist heilrúðu eða með einföldum póstum. Á suðvesturhorni eru inngöngudyr og þar er steypt verönd, römmuð inn af steyptum lóðarkanti og þakkanti á súlum. Húsið er byggt sem einbýli, en þar hafa um árabil verið tvær íbúðir. Árið 2014 var húsinu formlega breytt skv. þessum teikningum teikni- og verkfræðistofunnar Opus og er nú tvíbýli, hvor íbúð á sinni hæð. Bjarmastígur 4 er snyrtilegt og vel hirt hús og hefur skv. Húsakönnun 2014 gildi fyrir götumynd Bjarmastígs, en varðveislugildi er ekki talið verulegt umfram nærliggjandi hús. Myndin er tekin þann 25.maí 2017.

Heimildir: Landslag arkitektastofa 2014. Akureyrarbær Miðbær- Húsakönnun. Unnið fyrir Akureyrarbæ. Óprentað, pdf aðgengilegt á slóðinni http://www.minjastofnun.is/media/husakannanir/midbaer_husakonnun-2014.pdf

 

Hús dagsins: Bjarmastígur 2

Snemma árs 2016 tók ég fyrir eldri húsin við Bjarmastíg á Brekkunni, sem vill svo til að bera oddatölunúmer. Nú hyggst ég taka fyrir Bjarmastígshúsin með sléttu númerin. Fyrst er nr. 2.

Vorið 1944, eða 26.maí, rúmum þremur vikum fyrir stofnun Lýðveldisins Íslands á Þingvöllum fékk Eggert St. Melstað, slökkviliðsstjóri, leyfi til að reisa hús á tveimur hæðum á kjallara og með valmaþaki á lóð sinni. Lóðina hafði Eggert fengið nokkru fyrr, á horni Bjarmastígs og Oddeyrargötu. Hús Eggert skyldi vera 8,5x8m með útskotum; að sunnaverðu 4,5x1,5m og 4,5x2,05m að norðanverðu. Nyrðra útskot skyldi vera ein hæð á kjallara. Hús Eggerts St. skyldi vera steinsteypt og með steinlofti yfir kjallara og fyrstu hæð. Í mars 1945 voru teikningar Tryggva Jónatanssonar að húsinu samþykktar en þá hafði Eggert fengi leyfi fyrir nokkrum breytingum á húsinu, s.s. varðandi gluggaskipan og auk þess hugðist hann hafa þak flatt í stað valmaþaks. Þá liggja fyrir í bókunum Bygginganefndar nákvæmar lýsingar á veggjaþykkt, en Eggert vildi hafa veggi beggja hæða tvöfalda, þ.a. ytri veggir yrðu 16cm þykkir, innri veggir 9cm og 11cm þykkt tróðhol fyrir reiðing. Allar þessar breytingar voru samþykktar, en kjallaraveggir skyldu nægilega þykkir til að bera umrædda veggi efri hæða. Fullbyggt mun húsið hafa verið 1946 og hefur það alla tíð verið íbúðarhús.

Bjarmastígur 2 er tvílyft steinsteypuhús á kjallara og með flötu, steyptu þaki með þykkum þakkanti. Svalir eru til suðurs á efri en forstofubygging á norðurhlið. Gluggapóstar eru láréttir og flestir gluggar þrískiptar en gluggar neðri hæðar eru flestir breiðari; fjór- og fimmskiptir. Á lóðarmörkum er steyptur kantur að götu, en lóðin er nokkuð stór og mishæðótt. Húsið mun að mestu óbreytt frá upprunalegri gerð og er í mjög góðri hirðu.Í húsinu er ein íbúð. Myndin er tekin þann 25.maí 2017.

Heimildir: Bygginganefnd Akureyrar. Fundargerðir 1941-48. Fundur nr. 970, 31.mars 1944, nr. 977 26.maí 1944 og nr. 1007 16.mars 1945. Óprentað, óútgefið, varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

Landslag arkitektastofa 2014. Akureyrarbær Miðbær- Húsakönnun. Unnið fyrir Akureyrarbæ. Óprentað, pdf aðgengilegt á slóðinni http://www.minjastofnun.is/media/husakannanir/midbaer_husakonnun-2014.pdf

 

 

Hús dagsins: Grundargata 7

Grundargata er stutt gata á milli Gránufélagsgötu og Strandgötu. Á vesturhorninu við Gránufélagsgötu stendur stórbrotið steinsteypuhús, Grundargata 7.

Árið 1920 fékk Sæmundur G. Steinsson byggingarleyfi fyrir íbúðarhúsi á horni sunnan Gránufélagsgötu og vestan Grundargötu. Leyfið var veitt m.a. skilyrðum þess efnis að á lóðarmörkum væri eldvarnarveggur. Ekki liggur fyrir hver teiknaði húsið, en á Landupplýsingakerfinu má sjá raflagnateikningar frá 1924 af húsinu. Grundargata 7 er tvílyft steinsteypuhús á háum kjallara en það er e.t.v. álitamál hvort flokka eigi jarðhæð sem kjallara eður ei, þar eð hún er ekki mikið niðurgrafinn. En í húsakönnun Guðnýjar Gerðar og Hjörleifs ( 1995: 95) er Grundargata 7 alltént sögð tvílyft. Húsið er skiptist í raun í tvær álmur. Önnur , sem liggur meðfram Grundargötu, er með lágu risi en sú hlið sem snýr að Gránufélagsgötunni er með einhalla þaki og er eilítið hærri. Bárujárn er á þaki og krosspóstar eru í gluggum og í kverk milli álma eru tröppur og inngangur á fyrir efri hæðar en inngöngudyr fyrir kjallara eru nyrst á Grundargötuhlið. Á suðurstafni er eldvarnarveggur þ.e. gegnheill steyptur veggur án glugga.

Árið 1920 búa tvær fjölskyldur í húsinu, annars vegar áðurnefndur Sæmundur Steinsson sem titlaður er afhendingamaður, kona hans Magnea Magnúsdóttir og börn þeirra. Hins vegar Stefán Sigurðsson salthússtjóri og ráðskona hans Þórdís Ingimundardóttir og börn hennar. Líklega hafa þau búið hvor á sinni hæð hússins en geymslur eða verkstæði verið í kjallara. Ef flett er í gegn um gangagrunn timarit.is er ekki að sjá neina verslun eða starfsemi auglýsta í húsinu og af því má ráða að húsið hafi fyrst og fremst verið íbúðarhús í gegn um tíðina. Húsið er líkast til lítt breytt frá upphafi í stórum dráttum nema inngönguskúr á bakhlið var gerður 1979. Húsið er í ágætu standi og til mikillar prýði; stórbrotið og sérstakt. Á fyrstu árum steinsteypuhúsa var algengast, að steinhúsin bæru svipmót timburhúsa. Þ.e. ýmist einlyft með háu risi og miðjukvisti og tvílyft með lágu risi. Það er hins vegar ekki tilfellið með Grundargötu 7, því byggingarlag þess er einstakt. Húsið er líklega með fyrstu steinhúsum hér, þar sem farnar voru nýjar leiðir í útliti og gerð. Nú eru þrjár íbúðir í húsinu, ein á hverri hæð, neðsta hæðin hefur nýlega hlotið mikla yfirhalningu. Myndirnar eru teknar á fyrsta dag vetrar, 21.okt. 2017.

 

 

Heimildir: Byggingarnefnd Akureyrarbæjar. Fundargerðir 1902-1920, fundur nr. 476, 19.maí 1920. Óútgefið, varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

Guðný Gerður Gunnarsdóttir, Hjörleifur Stefánsson (1995). Oddeyri; húsakönnun. Akureyri: Minjasafnið á Akureyri í samvinnu við Skipulagsdeild Akureyrarbæjar.

Manntal 1920. Óútgefið, varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

 

Hús dagsins: Brekkugata 12

Brekkugata 12, sem stendur á suðvestanvert á horni Brekkugötu og Oddeyrargötu, á 100 ára afmæli í ár. Ég fjallaði stuttlega um húsið í árdaga þessarar síðu en hér er lengri og ítarlegri pistill. 

 

Brekkugata 12 var reist á vegum slökkviliðs Akureyrar 1917. Húsið er teiknað og byggt sem slökkvistöð og áhaldageymsla vatnsveitu, eftir teikningum Antons Jónssonar slökkviliðsstjóra. Gera má ráð fyrir, að Anton hafi séð um bygginguna en hann var einnig timburmeistari. Upprunalegar teikningar hafa líkast til ekki varðveist en hér má sjá ódagsettar og óáritaðar raflagnateikningar. Í ágúst 1916 leggur Vatnsveitunefnd til, að húsið sem til geymslu á áhöldum vatnsveitu og slökkviliðs verði reist á lóð bæjarins á horninu austan við Brekkugötu og sunnan Gránufélagsgötu. Í ársbyrjun 1918, þ.e. 8.janúar bókar Vatnsveitunefnd að smíði slökkvitækja- og vatnsveituhúss sé lokið. Í Fasteignamati sama ár er húsinu lýst og það metið og er þar sagt slökkvitækja og íbúðarhús með járnklæddu þaki, einlyft með porti og risi, á kjallara. Stærð 11,6x7,5m. Í húsinu voru 3 geymsluherbergi fyrir slökkvitæki og vatnsveituáhöld en alls 10 íbúðarherbergi á lofti og í kjallara. Þannig hefur neðri hæð hússins verið nýtt fyrir slökkvi- og vatnsveituáhöld. Leigjendur voru þeir Karl Wilhelmsson kaupmaður og Friðrik Sigurgeirsson ökumaður og húsið sagt standa á landleigu bæjarins og hefði enga afmarkaða lóð. Það kann að skýra þá staðreynd, að í bókunum Byggingarnefndar frá árunum 1916-18 er ekki að finna eitt einasta aukatekið orð um þetta hús; bærinn hefur reist húsið á eigin landi og engri lóð úthlutað. Húsið (þá glænýtt) var virt á 16.000 kr. Í Fasteignamati er húsið sagt nr. 18, en það hefur líklega breyst fljótlega eftir að húsaröðin frá 4-10 fór að byggjast (1923-25).

Húsið er að mestu óbreytt frá upphafi að ytra byrði. Árið 1930 keypti Jón Stefánsson kaupmaður húsið og fluttist slökkviliðið þá í bárujárnsbyggingu við Kaupangsstræti. Líklega var neðri hæð breytt í íbúðarrými um leið. Á 4. og 5.áratugnum starfrækti Eggert Stefánsson þarna heildsöluskrifstofu, en hann hafði m.a. umboð fyrir Efnagerð Reykjavíkur. Húsið stóð lengi vel í þjóðbraut, ef svo mætti segja, en fram yfir miðja 20.öld fór öll umferð til Akureyrar norðanmegin um Brekkugötu.

Brekkugata 12 er einlyft steinsteypuhús með portbyggðu risi og miðjukvisti að framan og smærri kvisti á bakhlið. Það stendur á háum kjallara en lóð er mishæðótt, svo Brekkugötumegin virðist húsið kjallaramegin en frá Hólabraut virðist húsið jafnvel tvílyft. Bárujárn er á þaki og veggir múrsléttaðir og krosspóstar eru í gluggum. Steypt múrhleðslueftirlíking á hornum og á miðjukvisti setur skemmtilegan svip á húsið. Tveir inngangar eru við sitt hvort horn hússins að framanverðu en bakatil er inngangur í kjallara. Þrjár íbúðir munu í húsinu, á hæð og í risi og kjallara. Margir hafa búið þarna þessa öld sem húsið hefur staðið og hefur eigendum og íbúum auðnast að halda húsinu vel við. Það lítur a.m.k. mjög vel út og sömu sögu er að segja af lóð og umhverfi þess. Brekkugötumegin er steypt girðing að lóðarmörkum sem einnig setur skemmtilegan svip. Húsið er í hópi elstu steinsteypuhúsa Akureyrar og ber algengt svipmót timburhúsa (má þar líta til húsa nr. 5, 11 og 15 við sömu götu). Þarna er einnig um að ræða fyrstu slökkvistöð bæjarins, þó húsið hafi raunar aðeins verið áhaldageymsla slökkviliðs. Það var raunar ekki fyrr en löngu síðar (1953 að ný og fullkomin slökkvistöð reis í Geislagötu, að vakt hófst hjá slökkviliði bæjarins. Árið 2014 var unnin Húsakönnun fyrir Miðbæinn (og hluta neðri Brekku). Þar segir að húsið hafi gildi fyrir götumynd Brekkugötu en varðveislugildið sé ekki verulegt umfram önnur nærliggjandi hús. En þess má geta, að umrædd götumynd er sérlega stórfengleg, þar má finna bæði reisuleg stein- og timburhús og gróskumikil tré. Þarna er líka um að ræða fjölfarnar slóðar, “anddyri” Miðbæjarins ef svo mætti segja. Tvær myndir fylgja þessum skrifum, önnur er tekin vorið 2008 en hin þann 18.september 2017.

 

Heimildir: Jón Hjaltason. 2016. “Bærinn brennur”. Akureyri: Völuspá útgáfa.

Jón Sveinsson. 1955. „Jónsbók“. Upplýsingar um upprunasögu húsa á Akureyri, tekið saman 1945-55 Óprentað, óútgefið; varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

Landslag arkitektastofa 2014. Akureyrarbær Miðbær- Húsakönnun. Unnið fyrir Akureyrarbæ. Óprentað, pdf aðgengilegt á slóðinni http://www.minjastofnun.is/media/husakannanir/midbaer_husakonnun-2014.pdf

 

Hús dagsins: Munkaþverárstræti 2

Munkaþverárstrætið tók að byggjast árið 1930 og byggðist að mestu fram undir 1945-50. Syðsta lóðin austanmegin var hins vegar lengi vel óbyggð. Þó var söluturn, sem áður stóð á Ráðhústorgi fluttur þangað á sjötta áratugnum og stóð þarna um nokkurra ára skeið. Þennan söluturn má sjá hér, á bls. 153 í Húsakönnun 2015 á Norðurbrekkunni.

Núverandi hús á Munkaþverárstræti 2 reistu hins vegar þau Víkingur Björnsson slökkviliðsmaður, eldvarnareftirlitsmaður og ökukennari og Marta Kristjánsdóttir árið 1960 eftir teikningum Mikaels Jóhannssonar. Víkingur byggði hús sitt við hlið æskuheimilis síns, en hann var sonur Björn Sigmundssonar í Munkaþverárstræti 4. Þeir feðgar bjuggu þarna hlið við hlið alla tíð síðan. Þess má að sjálfsögðu geta að þeir voru frændur þess sem þetta ritar. Þau Víkingur og Marta bjuggu hér – með miklum myndarskap- í rúma fjóra áratugi en hún lést 2001 og hann fjórum árum síðar.

Munkaþverárstræti er steinsteypuhús í módernískum stíl, tvílyft með einhalla, aflíðandi þaki. Í húsinu er innbyggður bílskúr suðaustanmegin. Undir norðausturhorni hússins er örlítill kjallari; aðeins lítið rými fyrir miðstöð og geymslu. Þakdúkur eða pappi er á þaki, veggir múrhúðaðir og einfaldir póstar með skiptum fögum í gluggum. Inngöngudyr eru m.a. á norðurhlið og á suðurhlið, sem snýr að Hamarstíg, eru bílskúrsdyr og svalir yfir þeim. Þær dyr eru innrammaðar af skrautlegu steinhleðslumúrverki.

Húsið er töluvert yngra en nærliggjandi hús, raunar yngst allra húsa við Munkaþverárstrætið, og í öðrum byggingarstíl en er engu að síður metið með varðveislugildi í Húsakönnun 2015. Það er enda býsna skrautlegt og skemmtilegt í útliti og nýtur sín sérlega vel á horni tveggja gatna. Húsið er auk þess í mjög góðu ástandi; hefur líkast til verið haldið við í hvívetna alla tíð. Lóðin er einnig gróin og vel hirt. Tvær íbúðir eru í húsinu, hvor á sinni hæð. Myndin er tekin að kvöldi 25.maí 2017.

Heimildir: 

Akureyrarbær og Teiknistofa Arkitekta, Gylfi Guðjónsson og félagar. (2015). Norðurbrekkan, neðri hluti. Húsakönnun. Pdf-útgáfa aðgengileg á slóðinni http://www.akureyri.is/static/files/Skipulagsdeild/Deiliskipulog/Nordur_Brekka/n-brekka-husakonnun-150129-vefutgafa.pdf

 

Hús dagsins: Munkaþverárstræti 15

Munkaþverárstræti 15 stendur norðanmegin á horninu við Bjarkarstíg. Húsið byggði Jónas Jenssona árið 1935 eftir teikningum Sveinbjarnar Jónssonar.

   Jónas fékk lóð næst norðan við hús Guðmundar Frímann í mars 1935, en hafði verið neitað um hana skömmu fyrir jól 1934. En þar sem ákveðið hafði verið að leggja Munkaþverárstrætið að Sniðgötu þá um sumarið fékk Jónas lóðina ( trúlega hefur sú ákvörðun ekki legið fyrir skiptið). Hann fékk að reisa hús úr steinsteypu, 11,5x8,6m að stærð nokkur hluti hússins ein hæð á kjallara [norðurhluti] en húsið að öðru leyti kjallaralaust. Nú myndi húsið vera sagt byggt á pöllum. Jónas var ekki alls kostar ánægður með útmælingu lóðarinnar, líkast til hefur hún verið minni en reiknað var með í upphafi. Annars vegar vegna stefnubreytingar götunnar [hún sveigir nokkuð til vesturs þarna] og hins vegar hafði bygginganefnd áætlað “10 m breiða spildu upp á hið óskipulagða svæði vestan götunnar og komi sá vegur milli lóða Guðm. Frímann og Jónasar”. (Bygg.nefnd. Ak. 1935: nr.745) Taldi nefndin að með því að hliðra lóðinni um 10 m til norðurs yrði kröfum Jónasar um afstöðu byggingar fullnægt. Þessi umræddi vegur fékk síðar nafnið Bjarkarstígur og áratug síðar var hið óskipulagða svæði að mestu leyti fullbyggt.

En Munkaþverárstræti 15 er steinsteypu- og r-steinshús í funkisstíl. Norðurálma er sem áður segir, ein hæð á kjallara og suðurálma á einni hæð og ofan á henni eru svalir, sem ná yfir alla þekjuna. Eins og gefur að skilja er þak þeirrar álmu hússins flatt en þak norðurálmu er einhalla, aflíðandi með háum kanti. Einfaldir póstar eru í gluggum. Horngluggar, eitt af helstu einkennum fúnkíssins eru á suðurhlið hússins og inngöngudyr eru í kverkinni á milli álmanna að framanverðu og steyptar tröppur að þeim.

Húsið hefur alla tíð verið einbýlishús og er nánast óbreytt frá upphafi, a.m.k. að ytra byrði. Í Húsakönnun 2015 er húsið metið með hátt varðveislugildi m.a. sem “Eitt af frumkvöðlaverkefnum funksjónalismans og fyrirmynd um nýja húsagerð á sínum tíma” (Akureyrarbær, Teiknistofa Arkitekta, Gylfi Guðjónsson o.fl. 2015: 168) og myndar auk þess samstæða heild með sambærilegum húsum við Bjarkarstíg vestan og ofan við. Húsið er í einstaklega góðri hirðu og lítur vel út og gróin lóðin er skemmtilega innrömmuð af steyptri, skrautlegri girðingu. Hvort varðveislugildi eða friðun bygginga geti náð til girðinga á lóðamörkum þekki ég ekki, en svona múrverk eru óneitanlega til prýði og mynda sjónræna heild með húsunum. Lóðin er vel gróin birki- og reynitrjám svo sem sjá má á myndum. Ég hef heyrt það sjónarmið að það sé mikil synd þegar trjágróður skyggir á myndarleg og reisuleg hús. En þá spyrja á móti, hve stóran hluta ársins skyggir laufskrúð á hús hérlendis. Myndirnar eru teknar í haustblíðunni í gær, 18.sept. 2017.

 

Heimildir:

Akureyrarbær og Teiknistofa Arkitekta, Gylfi Guðjónsson og félagar. (2015). Norðurbrekkan, neðri hluti. Húsakönnun. Pdf-útgáfa aðgengileg á slóðinni http://www.akureyri.is/static/files/Skipulagsdeild/Deiliskipulog/Nordur_Brekka/n-brekka-husakonnun-150129-vefutgafa.pdf

Bygginganefnd Akureyrar. Fundargerðir 1930-35. Fundur nr. 733, 19.des 1934, . Fundur nr. 737, 12.mars 1935, Fundur nr. 744, 24.maí 1935, Fundur nr. 745, 31.maí 1935.

Óprentað, óútgefið; varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

 

Hús við Munkaþverárstræti

Ég hef verið nokkuð skriflatur sl. vikur, en hef í sumar tekið fyrir Munkaþverárstrætið á neðanverðri Norðurbrekku. Nánar tiltekið elsta og syðsta hluta strætisins, þ.e. hús nr. 2-16 en þau eru sunnan gatnanna Krabbastígs og Bjarkarstígs. Hugmyndin var sú, að taka aðeins fyrir hús sunnan þessara gatna í þetta sinn, en ég hyggst einnig taka fyrir nr. 15 á næstu dögum, en það stendur handan gatnamótana.

Endilega látið mig vita, ef tenglarnir vísa annað hvort á einhverja vitleysa- eða ekki neitt ;) 

 

Munkaþverárstræti 1 (1934)

Munkaþverárstræti 2 (1960)

Munkaþverárstræti 3 (1930)

Munkaþverárstræti 4 (1934)

Munkaþverárstræti 5 (1930)

Munkaþverárstræti 6 (1934)

Munkaþverárstræti 7 (1931)

Munkaþverárstræti 8 (1931)

Munkaþverárstræti 9 (1932)

Munkaþverárstræti 10 (1931)

Munkaþverárstræti 11 (1932)

Munkaþverárstræti 12 (1935)

Munkaþverárstræti 13 (1930)

Munkaþverárstræti 14 (1942)

Munkaþverárstræti 15 (1935)

Munkaþverárstræti 16 (1930)

 

 

Hús dagsins: Munkaþverárstræti 14

 

Í síðari Heimstyrjöld, samþykkti Bandaríkjaþing frumvarp um stofnun sérstakrar kvennadeildar innan hersins; Woman´s Auxilary Army Corps eða WAAC. Hlutverk kvennanna fólst m.a. í umsjón með fjarskiptatækjum, eldamennska o.s.frv. en ekki bein þátttaka í átökum. Bandaríkjaþing samþykkti frumvarp um stofnun þessarar herdeildar þann 15.maí 1942 en sama dag fékk Tryggvi Jónatansson leigða lóðina Munkaþverárstræti 14. Tíu dögum síðar fékk Tryggvi leyfi til að reisa hús á lóðinni, 8x8,3m, eina hæð á háum kjallara. Loft og þak skyldi úr steinsteypu en veggir efri hæðar úr r-steini.

Húsið reistu þeir Tryggvi og Jón Guðlaugsson í sameiningu en sumarið 1943 fóru þeir fram á það að lóðin færðist alfarið á nafn hins síðarnefnda. Segir í bókunum Bygginganefndar, að þeir hafi reist húsið í sameiningu en Jón hafi nú “yfirtekið” allt húsið. Hins vegar er það svo, að á raflagnateikningum Eyjólfs Þórarinssonar frá 23.júlí 1942 hefur verið strikað yfir nafn Jóns, og talað um hús Tryggva Jónatanssonar.

Munkaþverárstræti er einlyft steinhús á háum kjallara og með einhalla, aflíðandi þaki. Það er í funkisstíl, með horngluggum og upprunalega með flötu þaki. Perluákast ( stundum kallað “skeljasandur” ) er á veggjum bárujárn á þaki og í gluggum eru einfaldir lóðréttir póstar með skiptum fögum. Inngangar eru m.a. á norðurhlið og yfir tröppum er dyraskýli.

Árið 1974 var þaki hússins breytt úr flötu í einhalla, eftir teikningum Aðalsteins Júlíussonar. Svo skemmtilega vill til, að þeir eru dagsettir 23.júlí 1974 þ.e. réttum 32 árum síðar en áðurnefndar raflagnateikningar. Fékk húsið þá það lag og svipmót sem það nú hefur, en nýja þakinu fylgdi hár og verklegur kantur götumegin.

Sé heimilisfanginu Munkaþverárstræti 14 flett upp á gagnagrunninum timarit.is er elsta heimildin sem þar finnst frá árinu 1957, nánar tiltekið þann 1.febrúar. En þá er þeim félögum í Verkakvennafélaginu Einingu, sem ekki hafa greitt árgjald fyrir árið 1956 bent á að greiða það á skrifstofu félagsins, eða hafa samband við Vilborgu Guðjónsdóttur í Munkaþverárstræti 14. Hún var hér búsett um áratugaskeið, en var mikilvirk í starfi Einingar, sem síðar sameinaðist árið 1963 Verkalýðsfélagi Akureyrar og enn síðar runnu þessi félög saman við félag verksmiðjufólks undir nafninu Eining- Iðja.

Munkaþverárstræti 14 virðist traustlegt og reisulegt hús og er í mjög góðri hirðu. Sama má segja um lóðina, sem er vel gróin og hirt, eins og flestallar lóðirnar í þessu geðþekka hverfi sem neðri hluti Norðurbrekkunnar er. Húsakönnun 2015 setur húsið í varðveisluflokk 1, sem er miðlungs varðveislugildi. Myndin er tekin að kvöldi Uppstigningadags, 25.maí 2017.

Heimildir:

Akureyrarbær og Teiknistofa Arkitekta, Gylfi Guðjónsson og félagar. (2015). Norðurbrekkan, neðri hluti. Húsakönnun. Pdf-útgáfa aðgengileg á slóðinni http://www.akureyri.is/static/files/Skipulagsdeild/Deiliskipulog/Nordur_Brekka/n-brekka-husakonnun-150129-vefutgafa.pdf

Bygginganefnd Akureyrar. Fundargerðir 1941-48. Fundur nr. 910, 15.maí 1942, nr.911, 25.maí 1942 og nr. 947, 25.júní 1943.

Óprentað og óútgefið; varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

 

Hús dagsins: Munkaþverárstræti 12

 

Vorið 1935 fengu þeir Gunnlaugur Markússon og Adolf Davíðsson lóð við Munkaþverárstræti, næst norðan við hús Baldvins Pálmasonar. Þeir fengu að reisa þar íbúðarhús, 10x8m úr r-steini og steinsteypu, eina hæð á kjallara. Trúlega hefur húsið, sem Tryggvi Jónatansson teiknaði, verið með flötu eða einhalla aflíðandi þaki í upphafi, ekki ósvipað húsum Björn Sigmundssonar og Jóns Þorlákssonar, sunnar við Munkaþverárstrætið (4 og 6). En núverandi lag fékk húsið 1958 er ný þakhæð var byggð á það eftir teikningum Mikaels Jóhannssonar. Upprunalegar teikningar eru ekki tiltækar á Landupplýsingakerfinu, en trúlega hafa tvær íbúðir verið í húsinu í upphafi, ein á hæð og önnur í kjallara- en kjallarinn er raunar líkt og jarðhæð austanmegin þar eð húsið stendur í halla frá götubrún.

En Munkaþverárstræti 12 er einlyft steinsteypuhús á háum kjallara og með einhvers konar mansard- valmaþaki. Kvistir eru á þaki til allra átt nema á norðurhlið, en þar er þakgluggi. Þakklæðning er n.k. “gisið” bárustál (mögulega heitir þessi klæðning einhverju nafni sem mér ekki kunnugt um, í Húsakönnun 2015 er þessi klæðning kölluð gróf málmklæðning) Einfaldir póstar ýmist með þver- eða lóðréttum póstum með opnanlegum fögum. Inngöngudyr eru á hæð og kjallara á norðurhlið steyptar tröppur að þeim og dyraskýli yfir tröppum að hæð.

Margir hafa búið í húsinu þessi 82 ár sem það hefur staðið, og um miðjan sjötta áratuginn hefur húsið verið stækkað upp á við, svo sem segir frá hér að ofan. Þar var skv. Teikningum gert ráð fyrir íbúð, líklega með sams konar herbergjaskipan og á hæð. Þessi þakgerð er nokkuð sérstæð en nokkur dæmi eru um svona viðbætur á hús hér í bæ; þ.e. mansard valmaþaki. Mansardþök eru að því leytinu til sniðug, að undir þeim nýtist gólfflötur mikið betur heldur en undir hefðbundnum ris – og valmaþökum – en þó er frekar um að ræða þakhæð en fulla hæð. En hvernig mansardþök reynast við hinar víðfrægu séríslensku aðstæður þekki ég ekki, hvort að þau séu lekagjarnari en aðrar. Húsið er í góðri hirðu og lítur vel út. Þakhæðin er stórbrotin og gefur húsinu sitt sérstæða svipmót sem fer ágætlega í fjölbreyttri og skemmtilegri götumynd Munkaþverárstrætis. Tvær íbúðir eru í húsinu. Myndina tók síðla kvölds á Uppstigningadag sl., 25.maí en þá ljósmyndaði ég m.a. Munkaþverárstrætið sunnan Krabbastígs.

Heimildir:

Akureyrarbær og Teiknistofa Arkitekta, Gylfi Guðjónsson og félagar. (2015). Norðurbrekkan, neðri hluti. Húsakönnun. Pdf-útgáfa aðgengileg á slóðinni http://www.akureyri.is/static/files/Skipulagsdeild/Deiliskipulog/Nordur_Brekka/n-brekka-husakonnun-150129-vefutgafa.pdf

Bygginganefnd Akureyrar. Fundargerðir 1930-35. Fundur nr. 742, 4.maí 1935, nr.744, 24.maí 1935.

Óprentað og óútgefið; varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

 

Hús dagsins: Munkaþverárstræti 10

Í ársbyrjun 1931 fékk Baldvin Pálmason leigða lóð austan Munkaþverárstræti. Hann fékk um vorið leyfi til að reisa íbúðarhús úr steinsteypu á leigulóð sinni, að stærð 8,20x7,50, einlyft með háu risi og einnig fékk hann leyfi Bygginganefndar til þess að standa sjálfur fyrir verkinu. Bygginganefnd setti þau skilyrði að “kjallari komi ekki meira en 50cm yfir götuflöt og port, 80 cm hátt verði sett á húsið”. Hann fékk nokkrum mánuðum síðar, líklega þegar bygging hússins var hafin, að setja kvist á húsið. Baldvin teiknaði einnig húsið, sem var fullbyggt 1932. Upprunalegar teikningar að húsinu eru ekki aðgengilegar á Landupplýsingakerfinu en þar má hins vegar finna raflagnateikningar, dagsettar 29.apríl 1932 og undirritaðar af Samúel Kristbjörnssyni. En Munkaþverárstræti 10 er einlyft steinsteypuhús; steinsteypuklassík með stórum hornkvisti við suðurstafn og smærri kvisti norðan við hann. Á bakhlið þ.e. austurhlið er kvistur á miðri þekju. Er hann með einhalla aflíðandi þaki. Á norðurstafni er forstofubygging og svalir ofan á henni. Á veggjum er svokallaður spænskur múr en bárujárn á þaki en margskiptir póstar í gluggum; líklega upprunalegir.

Baldvin Pálmason, sem var frá Samkomugerði í Eyjafirði bjó í húsinu um áratugaskeið, en fluttist síðar í Álfabyggð 1, sunnar og ofar á Brekkunni. Hann lést i febrúar 1998 á 98.aldursári. Húsið hefur lengst af verið einbýlishús. Því hefur lítið sem ekkert verið breytt frá upphafi en er engu í síður í góðu standi. Í Húsakönnun 2015 fær það “plús” fyrir upprunaleika og er þar sagt “fallegt klassískt hús sem sómir sér vel í götumyndinni”. (AK.bær, Teiknistofa Arkitekta, Gylfi Guðjónsson o.fl. 2015: 162). Sá sem þetta ritar tekur svo sannarlega undir það. Kvistirnir og margskiptir gluggar hússins gefa því einnig einstakan og sérstæðan svip. Lóðin er einnig vel hirt og gróin. Ein íbúð er í húsinu. Myndin er tekin að kvöldi 25.maí 2017.

Heimildir:

Akureyrarbær og Teiknistofa Arkitekta, Gylfi Guðjónsson og félagar. (2015). Norðurbrekkan, neðri hluti. Húsakönnun. Pdf-útgáfa aðgengileg á slóðinni http://www.akureyri.is/static/files/Skipulagsdeild/Deiliskipulog/Nordur_Brekka/n-brekka-husakonnun-150129-vefutgafa.pdf

Bygginganefnd Akureyrar. Fundargerðir 1930-35. Fundur nr. 657, 12.jan 1931, nr. 660, 13.apríl 1931, nr.668 6.ágúst 1931 .

Jón Sveinsson. 1955. „Jónsbók“. (Skrá yfir upprunasögu húsa sem stóðu á Akureyri um 1935, tekin saman 1945-55). Óprentað, óútgefið; varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

Tvær ofantaldar heimildir eru óprentaðar og óútgefnar; varðveittar á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.