Hús dagsins: Hríseyjargata 1

Hríseyjargata heitir neðsta þvergatan í eldri íbúðarbyggð Oddeyrar. En þær eru milli Glerárgötu í vesturs og Hjalteyrargötu í austri Lundargata, Norðurgata, Grundargata og svo Hríseyjargatan. Þær eru h.u.b. í aldursröð en Hríseyjargatan er að mestu leyti byggð eftir 1920, löngu seinna en efri göturnar. Ef undan er skilið elsta húsið, Hríseyjargata 1, sem byggt er 1903. Húsið reisti maður að nafni Árni Pétursson sem bakhús við Strandgötu og líklega var það geymsluhús í fyrstunni. Er húsið steinhús og í einhverri Sögugöngu um Oddeyrina heyrði ég að þetta hús hefði verið kallað Steinöld (talað um Árna í Steinöld). En þetta er sennilega eitt alfyrsta steinsteypuhús á Akureyri, en mörg ár liðu þar til farið var að reisa stórhýsi og veglegri íbúðarhús úr steinsteypu hér. Húsið hefur verið stækkað nokkrum sinnum fyrst uppúr 1920, mun fyrst hafa verið einlyft en um 1925 var byggð hæð ofaná og ris. Þá var því breytt í íbúðarhús. Sennilega er húsið töluvert breytt bæði að utan frá upphafi, en slíkt hlýtur að teljast nokkuð eðlilegt þegar tæplega 110 ára hús í hlut. Kröfur íbúa taka nefnilega ýmsum breytingum á þeim tíma. Nú er húsið tvíbýli, ein íbúð á hvorri hæð og er í nokkuð góðu standi, er einfalt og látlaust. Þessi mynd er tekin 12.mars sl.

Hús dagsins: Strandgata 33

Á lóðinni var fyrst reist hús árið 1884. Var það tvílyft timburhús með háu risi á kjallara en seinna var það stækkað og settur á það stór kvistur og tveir turnar. Þegar það hús var upp á sitt besta var það ekki ósvipað húsinu París við Hafnarstræti í útliti. Þar var starfrækt hótel sem kallaðist Hótel Oddeyri og mun það hafa verið allt það glæsilegasta. En það brann árið 1908- en það virðist ekki hafa verið óalgengt á þessum tíma að þannig færi fyrir hótelum.  Hjónin sem byggðu upprunalega húsið ráku hótelið hétu Ólafur Jónsson og Anna Tómasdóttir- en eftir lát hans annaðist hún reksturinn ein.

Það var síðan árið 1924 að maður að nafni Ólafur Ágústsson reisti þetta hús sem nú stendur og sést á myndinni. Er þetta tvílyft steinsteypuhús á kjallara með risi. Húsið er undir talsverðum áhrifum frá Jugendstíl en hann felst í miklu skrauti kringum dyr, glugga, á köntum og þaki og eru m.a.  bogadregnar línur þar einkennandi. En eins og sjá má eru steyptir þak og kvistkantar bogadregnir sem og kantar yfir gluggum og gefur það húsinu mjög sérstakan svip. Ekki eru mörg Jugendhús hér í bæ, en þau eru nokkur og eru byggð á svipuðum tíma 1925-30. Svolítill Jugendsvipur er á húsunum nr. 25 og 27a við Brekkugötu. Miklu vinsælli varð Fúnkísstíll (ca. 1935-50) en andstætt við Jugend er þar allt skraut og prjál í algjöru lágmarki. En Strandgata 33 virkar traustlegt hús. Það er háreist, trúlega hátt til lofts og jugendskrautið gefur því glæsilegan svip. Það er mjög áberandi í húsaröðinni við Strandgötunni sem er einskonar "frontur" á Oddeyrinni. Í húsinu eru að ég held þrjár íbúðir, ein á hvorri hæð og í risi. Þessa mynd tók ég í marssólinni fyrir viku síðan, 12.3.2011. 

Eyjafjörðurinn í marsbirtu

Mars er svolítið sérstakur mánuður hvað varðar birtu og tíðarfar. Enn er vetur og von á hörkufrostum og illviðrum, en bjart orðið snemma á morgnana og endist birtan langt fram á kvöld og um hádegi, þegar sólin skín er birtan engu líkari en hásumar sé. Enda er dagurinn svipað langur í september. Þessar myndir eru teknar sl. laugardag, 12.mars á Strandgötunni- horft er til suðurs  fram Eyjafjörð en fjallahringurinn skartaði sínu fegursta í vetrarsólinni.

 

Myndin t.v. er tekin með aðdrætti á Staðarbyggðarfjallið en á hægri myndinni er enginn aðdráttur og þar sést fjallahringurinn Kaupangssveitarfjall- Staðarbyggðarfjall- Tungnafjall og síðan Bæjarbrekkan ofan við Innbæinn lengst til hægri. 

Hús dagsins: Gránufélagsgata 43

Gránufélagsgata 43 var reist árið 1930 af manni að nafni Jón Stefánsson  en hann mun hafa verið kallaður Jón "Vopni" og húsið stundum kallað Vopnahús.  Húsið var nokkuð vandað frá upphafi, granít á stigagangi og milliloft voru steypt, en 1930 var undantekningalítið timburloft milli hæða þó húsin væru steinsteypt. En húsið er þrílyft (e.t.v. álitamál hvort húsið telst tvílyft á háum kjallara eða þrílyft) með gaflskornu risi og tveimur smákvistum. Á austurgafli er steyptur eldvarnarveggur en hér er í raun um "hálfbyggt" hús að ræða. Húsið hefur væntanlega átt að vera hluti af stærri sambyggingu á borð við næsta hús ofan við, Gránufélagsgötu 39-41. En það hús er árinu eldra, reist 1929 og sést á myndinni hér fyrir neðan.

Þessi hús eru töluvert stærri en lágreist hús í næsta nágrenni og virka dálítið frábrugðin götumyndinni. En Gránufélagsgata 39-43  eru reist eftir fyrsta Aðalskipulagi sem samþykkt var fyrir Akureyrarkaupstað 1927. Gerði skipulagið ráð fyrir þyrpingu fjölbýlishúsa á Eyrinni og Miðbæjarsvæðinu og mörg eldri timburhúsanna áttu að víkja. En það fór nú svo að aðeins þessar tvær byggingar risu eftir skipulaginu og flest standa þau enn, gömlu húsin sem áttu að víkja. Gránufélagsgata 43 virkar einkar glæsilegt hús og hefur á síðustu árum fengið miklar endurbætur að utan sem innan og lóðin tekin algjörlega í gegn. Í húsinu eru þrjár íbúðir sem allar eru leigðar út til gistingar.  Myndina af Gránufélagsgötu 43 tók ég í gær í rjómablíðu, sól og -6° frosti.  Myndin af Gránufélagsgötu 39-41 er hinsvegar tekin 6.maí 2006. 

Svipmyndir frá Öskudegi

Ég átti leið um verslunarmiðstöðina Glerártorg í morgun og að sjálfsögðu var myndavélin með í för. Þar voru allskonar fígúrur á ferð, trúðar, ræningjar, kúrekar, Svarthöfðar og strumpar og margar erlendar stórstjörnur; Lady Gaga og Hönnu Montönu brá þarna fyrir í nokkrum eintökum en svo voru þarna heimilistæki á borð við þvottavélar og sjónvörp. Engin takmörk virðist vera fyrir frumlegheitunum og ég er ekki frá því að meira sé um heimatilbúna búninga heldur en t.d. 2007. Sem að gerir þetta alltsaman mikið fjölbreytilegra og skemmtilegra. En hér eru nokkrar svipmyndir frá Öskudeginum á Glerártorgi.

   

  

 

Vor!?

Á dögunum sá ég flennifyrirsögn í blaði nokkru "Vorið lætur bíða eftir sér". Það er víst oft þannig með vorið, í fyrrihluta mars lætur það bíða eftir sér svona eins og haustið lætur bíða eftir sér í fyrrihluta ágúst. Og jólin, þau láta sko aldeilis bíða eftir sér í nóvember.

Hús dagsins: Fleiri býli í Glerárþorpi

Fyrir þremur vikum, 13.febrúar sl. brá ég mér út að viðra myndavélina en einnig á sýninguna Vetrarsport 2011. Á leið minni um Glerárþorp myndaði ég nokkur gömul bæjarhús í hverfinu. Ekki er um samfellda gamla byggð eða götumyndir að ræða í Glerárþorpi, líkt og í eldri hverfunum þar sem heilu og hálfu göturnar eru margar vel yfir aldargamlar. Glerárþorpið er frekar ung byggð en eldri hús eru á víð og dreif enda eru þar um að ræða gömul býli. Í síðustu færslu birti ég myndir af nokkrum bæjum í Glerárþorpi og hér koma enn fleiri:

Ásbyrgi heitir þetta hús og stendur við Skarðshlíð 42. Húsið stendur á hól við ofanverða Skarðshlíð, beint á móti Þórssvæðinu. Húsið er steinsteypt, undir nokkrum áhrifum frá fúnkísstíl og byggingarár er 1945.

 

 

 

 

 

 

 

Árnes stendur við Höfðahlíð 3 og er húsið steinsteypt, byggt 1940. Húsið er undir greinilegum áhrifum frá fúnkísstíl, sbr. hornglugga. Ég gæti trúað að upprunalega hafi húsið verið einlyft með valmaþaki, en efri hæðin byggð ofaná seinna. 

 

 

 

 

 

Nú verð ég að leita til ykkar, lesendur góðir, því ég hef ekki hugmynd um nafnið á þessu húsi. Ef einhver þekkir deili á þessu býli þá eru þær upplýsingar vel þegnar. En þetta hús stendur neðst við Höfðahlíð, rétt vestan við N1 vegasjoppuna (Veganesti) við Hörgárbraut. Þetta er einlyft steinhús með lágu risi á kjallara, byggingarár gæti ég trúað að væri um 1920-30. ATHS: 17.4.: Mér hefur verið bent á að nafnið á húsinu sé líkast til Sólheimar og læt ég það standa hér. Þakka Víði Benediktssyni kærlega fyrir ábendinguna.

Hús dagsins: Nokkur býli í Glerárþorpi

Í grófum dráttum er Akureyri skipt upp í tvo hluta, þ.e. norðan og sunnan Glerár. Gleráin skiptir bænum einnig í póstnúmerin 600(sunnan) og 603(norðan). Sunnan ár eru hverfin Innbærinn, Oddeyri, Brekkan og Naustahverfi en byggðin norðan ár er að öllu jöfnu kölluð Þorpið en það skiptist í Giljahverfi, Síðuhverfi, Hlíðar og Holt. Þorpið er raunar stytting á Glerárþorp- en sjálfur hef ég yfirleitt ímyndað mér Glerárþorp sem byggðina syðst og næst ánni, þ.e. sem nú afmarkast af Hlíðunum og Holtum. En á þeim slóðum þar var áður dreifbýlisþorp þar sem voru fjölmörg smábýli- byggðin var mikið strjálli þar sem nú eru efri byggðir Síðu- og Giljahverfis. Hverfin norðan ár eru miklu yngri raunar var Glerárþorp ekki lagt undir Akureyrarkaupstað fyrr en um 1955. Þéttbýlismyndun í Glerárþorpi hófst ekki fyrr en 1960-65, elst eru Hlíðahverfin og Holtin en næstu hverfi byggðust svo að mestu á næstu áratugum, áðurnefnt Hlíðahverfi 1970-80, Síðuhverfið 1980-90 og Giljahverfið tók að byggjast eftir 1990. En á mörgum stöðum í þessum hverfum er algengt að rekast á hús sem greinilega eru eldri en hverfið í kring. Oftar en ekki standa þau á geysimiklum lóðum og stundum á skjön við götuna. Er þar oft um að ræða gömul býli en fjölmörg þeirra standa enn þó mörg þeirra hafi vikið með öllu fyrir nýrri byggð.  En á fyrrihluta 20. aldar voru sem áður tugir smábýla í Glerárþorpi. Var það uppúr 1890 sem byggðin tók að myndast, að mestu í landi Bandagerðis. Sjaldan voru þetta stórar eða merkilegar byggingar né mikill bústofn, oftar en ekki var um að ræða torfkofa eða skúrræfla- enda var það jafnan efnalítið fólk sem byggði Glerárþorp.  Árið 1908 virðist byggðin hafa verið orðin það fjölmenn að byggja þurfti skóla fyrir börnin úr Glerárþorpi og reis það hús í Sandgerðisbót. Kallaðist húsið Ós og stendur það enn. Hér eru myndir af nokkrum eldri húsum í Glerárþorpi. 

 Sæborg, rétt ofan við Óseyri. Einlyft timburhús með portbyggðu risi, bárujárnsklætt á háum steinkjallara. Sæborg var  byggð 1906 og er sennilega elsta hús sem enn stendur í Glerárþorpi. Er þetta eitt færri býla í Glerárþorpi þar sem upprunalegt hús stendur enn. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Bergstaðir, einlyft steinsteypuhús með risi, byggt 1926. Stendur við Lyngholt 2 en þessi hlið snýr að Hörgárbraut, sem er hluti Þjóðvegar 1. Þetta hús skartaði um nokkurra ára skeið Pepsi merkinu á þaki en hver sagan á bakvið það man ég nú ekki.

 

Lundgarður, nokkuð dæmigert fúnkíshús, ferköntuð lögun allsráðandi og horngluggar áberandi. Húsið á sjötugsafmæli á þessu ári, steypt 1941. Húsið stendur NV og ofan Þórsvallar.

 

 

 

 

 

 

 

Skútar, býlið stofnað um 1925 en þetta hús sem steinsteypt einlyft með risi og stórum miðjukvisti var byggt 1950. Húsið stendur við klettaborgir á hárri brekku  skammt austan Skarðshlíðar. Um Skútabrekkuna liggur Þjóðvegur 1 þ.e. Hörgárbraut. Fyrstu blokkirnar í Glerárþorpi risu við Skarðshlíð um 1965, rétt neðan Skúta.  

 Allar myndirnar eru teknar 13.febrúar 2011 nema myndin af Sæborg sem er tekin í kvöldsólinni þann 27.maí 2007.

 

 

Ólík systurfjöll

Dyngjur og stapar eru fjöll sem ekki finnast á mörgum stöðum í heiminum en Ísland er einn þeirra. Oft þykir mér full djúpt tekið í árinni í fullyrðingum um það hvað allt er einstakt hér og finnist hvergi annars staðar í heiminum- það er sjaldnast staðreyndin en hins vegar er margt hér sem er sjaldgæft og sumt algjörlega einstakt.  En ég er á því að hinar mörgu íslensku náttúruperlur séu alveg nógu glæsilegar, hvort sem til eru svipuð fyrirbæri annars staðar í heiminum eða ekki. En að dyngjum og stöpum. Dyngjur eru fjöll sem líta út eins og undirskálar á hvolfi, aflíðandi og hringlaga. Þær  eru því oft ansi drjúgar að flatarmáli því þær eru ekkert endilega mjög lágar. Og fá fjöll eru eins auðveld uppgöngu- eðlilega. Ein þekktasta dyngjan er líklega Skjaldbreið(ur) (1060m) sunnan Langjökuls en aðrar dyngjur eru t.d. Ok (1141m) á Kaldadal og Trölladyngja(um 1500m)  sunnan við Vatnajökul- en það mun hæsta dyngja landsins. Dyngjan sem sést hér til hliðar- örlítið vinstra megin við miðju- heitir Kollóttadyngja og er 1180 m y.s. Stapar kallast fjöll sem eru nær hringlaga en með þéttingsbröttum skriðurunnum hlíðum og klettabelti efst en flatir að ofan- en oft er lítill strýtukollur fyrir miðju.  Löguninni mætti líkja við skál á hvolfi eða þykka rjómatertu (hnallþóru) eða hringborð sbr. enska heitið"table mountain". Stapar eru ólíkt erfiðari uppgöngu en dyngjur og oftar en ekki er eina færa gönguleiðin á stapa bundin við skorninga eða vik í hamrastálinu- og oft er það ógurlegt brölt sem jafnvel krefst klifurbúnaðar.  Nágranni Kollóttudyngju er einn þekktasti stapinn á landinu, Herðubreið (1682m). Þegar að er gáð má sjá að ekki virðist óalgengt að stapi og dyngja séu í nágrenni hvort við annað. Skammt frá Skjaldbreið er stapinn Hlöðufell(1188m) , og risastapinn Þórisjökull(1350m)  er skammt frá Okinu. Kistufell (um 1400m) nefnist stapi undir Vatnajökli  í nágrenni Trölladyngju. En dyngjur og stapar eru að upplagi "sömu" fjöllin. Bíddu nú við , hvernig getur það staðist? Þessi fjöll eru eins ólík og gömul Lada og Range Rover. Jú. Dyngjur verða til við dyngjugos, sem eru löng, basísk hraungos sem hlaða dyngjunum upp. Almennt mun talið að dyngjur myndist í einu gosi. En þegar dyngjugos verður undir jökli getur hraunið hvergi runnið heldur hleðst upp þar til það nær uppúr jöklinum.  Að lokum nær hraunið á yfirborðið og ef það stendur einhvern tíma eftir það getur hlaðist upp dyngja ofar yfirborði jökulsins. Þegar jökullinn hopar stendur svo stapin eftir og brúnirnar sem náðu yfir jökulinn hrynjaog mynda hlíðarnar. Þannig að dyngja og stapi er faktíst sama fyrirbærið- nema stapinn varð til undir jökli.  Nú má ímynda sér hvers konar ógurlegur fyrirgangur hefur verið við myndun stapanna. Stór dyngjugos brjóta sér væntanlega ekki leið gegn um 1000metra jökulstál þegjandi og hljóðalaust, gígantískt magn af ís  bráðnar og gjóskan í kjölfarið heldur varla neitt smáræði. Það hefði allavega orðið örðugt um þotuflug þegar gosin sem mynduðu t.d. Herðubreið eða Eiríksjökul stóðu yfir.

Myndin af Kollóttudyngju og nágrenni hennar er tekin 16.ágúst 2003 ofan af Herðubreið en myndin af Herðubreið er tekin 24.júlí 2010 úr Herðubreiðarlindum. Eru þær teknar á tvær ólíkar vélar, sú eldri á 4 megapíxla Trust en sú nýrri á  6 megapíxla Olympus FE120. 

Hús dagsins: Hafnarstræti 79

Hafnarstræti 79 reistu þeir Óli P. Kristjánsson og Hjalti Sigurðsson árið 1923. Húsið er nyrst fjögurra steinsteyptra stórhýsa frá árunum 1922-23 sem reist voru á landræmu er varð til við gerð uppfyllingar framan við Hafnarstræti. En Hafnarstræti 79 er tvílyft steinsteypuhús með háu risi á háum kjallara. Húsið hefur eitt einkenni elstu steinhúsa, steypta lista utanum glugga, en rammar utan um glugga voru oft áberandi á timburhúsum. Stundum voru svona rammar á steinhúsum bogadregnir.  Húsið er tvær álmur, framhús og bakálma sem gengur inn í brekkuna á bakvið. Líklega hafa þeir Óli og Hjalti skipt húsinu í tvo eignarhluta og stórir gluggar á kjallara gefa til kynna að þar hafi verið verslunarpláss. Einhvern tíma hafa verið smíðaðar veglegar suðursvalir á ofaná stigabyggingu á bakálmu.  Nú er húsið hins vegar þríbýli, íbúðir í kjallara, 1.hæð og 2.hæð og risi. Í dag er aðeins búið í hluta hússins en nú standa yfir gagngerar endurbætur á efri hæðum. Hafnarstræti 79 er stórfínt hús og verður eflaust enn glæsilegra að loknum endurbótum. Umhverfi hússins og húsana í kring er nokkuð sérstakt, nánast ekkert   "undirlendi" en snarbrött, skógi vaxin brekka fyrir ofan.  Þessi mynd er tekin 12.feb. 2011.