Hús dagsins: Hafnarstræti 71

Hafnarstræti 71 mun vera byggt 1922 af Tómasi Björnssyni kaupmanni. Húsið er  steinsteypt, tvílyft á háum kjallara með lágu risi. En húsið er eitt fyrsta húsið sem byggt var á fjörukantinum sem myndaðist þegar uppfyllingin þar sem m.a. Umferðarmiðstöðin stendur en þá var brekkunni þarna ofan við einfaldlega mokað út í fjöruna. Og líklega hefur lítið af stórvirkum vinnuvélum komið að því verki, fyrir um 90 árum síðan. 1923-25 risu síðan næstu hús nr. 73, 77og 79*. Á neðstu hæð hefur sennilega verið verslunarrými frá upphafi en íbúðir á efri hæðum. Ekki hefur verið starfsemi á neðstu hæð í nokkur ár , en síðast var þar snyrtistofa. Umhverfi hússins hefur þó nokkuð breyst frá upphafi, en þegar húsið var reist stóð það því sem næst í fjöruborðinu en nú er það ca. 100m frá fjörunni (-sú fjara er reyndar manngerð og innan við 40ára gömul). Ekki var stingandi strá í brekkunni bröttu ofan við en nú er þar veglegur skógur. Í trjáþykkninu litlu ofan við húsið stendur gömul fánastöng- líklega frá því fyrir tíð trjánna.   Þessi mynd er tekin í ljósaskiptunum sl. laugardag 12.febrúar 2011.

*Hafnarstræti 79 er viðfangsefni næsta pistils, sem væntanlegur er um helgina.

Fylgist með hér á www.arnorbl.blog 

Hús dagsins: Ægisgata 14.

Í síðasta pistli, og einhverntíma áður, hef ég vikið að svokölluðum Fúnkís stíl í byggingagerð. En þegar farið var að byggja steinsteypuhús að einhverju ráði (um 1920) var ekki óalgengt að þau líktu eftir lagi timburhúsa. Húsin oft tveggja hæða, tvílyft eða einlyft með kjallara, grunnflötur lengri en breiddin, risþak og kannski kvistur. En á nokkrum áratugum fóru smám saman að koma fram sérstakar byggingargerðir steinhúsa, og eftir 1930 fóru að sjást svokölluð fúnkís hús. Helstu sérkenni voru ferningslaga grunnflötur (stundum voru þó útbyggingar eða útskot) og valmaþak og sérstakir horngluggar líkt og sjá má á Ægisgötu 14. Þessi hús voru hugsuð með góða nýtingu í huga, hverjum einasta krók og kima ráðstafað- líklega að koma sem mestu fyrir á sem minnstum fleti. (Fúnkís er raunar dregið af orðinu functional eða Functionalism sem vísar til virkni eða nýtni ) Enda voru þessi hús reist á tímum mikilla þrenginga, á 4. og 5.áratug 20.aldar. Allt skraut eða prjál var skorið niður og gluggapóstar voru einfaldir. Hins vegar voru gluggar stærri og víðari en gerðist á eldri húsum.

Húsið á myndinni er nokkuð dæmigert fyrir hús af Fúnkís gerð en það stendur við Ægisgötu 14. Ægisgata stendur næst ofan við Hríseyjargötu og gengur þvert á Eiðsvallagötu, en hún liggur samsíða Strandgötu um 200m norðar. Við Ægisgötu standa mörg svipuð hús og flest eftir sama teiknara. Ægisgata  14 er reist árið 1936 og á því stórafmæli á þessu ári, 75ára. Er það byggt eftir teikningum Tryggva Jónatanssonar en Ægisgatan er einmitt heilsteypt götumynd margra smárra einbýlishúsa Tryggva í Fúnkísstíl en þau voru flest reist á bilinu 1935-45. Byggt hefur verið við mörg þessara húsa í seinni tíð, eins og gengur og gerist. Ægisgata 14 er einbýli eins og flest húsanna í Ægisgötu og hefur verið alla tíð. Þessi mynd er tekin sl. laugardag 12.2. 2011, en þetta hús stendur næst ofan við Hríseyjargötu 21, sem ég tók fyrir í síðustu færslu.

Hús dagsins: Hríseyjargata 21; "Langavitleysa"

Hríseyjargata er neðsta íbúðarþvergatan sem gengur norður úr Strandgötu. Hún er líka sú næstlengsta af þeim á eftir Norðurgötu. Hún er mikið yngri (þ.e. húsin við hana) en efri göturnar, Lundargata, syðsti hluti Norðurgötu og Grundargata  en hún byggðist aðallega árin 1920-40. Hinar göturnar voru flestar byggðar fyrir 1900.

En húsið á meðfylgjandi mynd er það efsta við Hríseyjargötu, er númer 21. Er þetta einlyft steinhús með söðulþaki* byggt eftir teikningum Halldórs Halldórssonar árið 1942. Húsið  er sennilega fyrsta skipulagða raðhús Akureyrar en í því eru fjórar íbúðir. Gránufélagsgata 39-41, töluvert eldra hús sunnar á Eyrinni, eftir sama teiknara, er að vísu þrenn hús í röð en það myndi frekar flokkast sem fjölbýlishús eða blokk frekar en raðhús. Hríseyjargata 21 er að nokkru leiti undir áhrifum frá svoköllum fúnkís stíl sem var mjög ríkjandi í húsbyggingum á þessum tíma. Helstu sérkenni fúnkíshúsa var ferningslaga grunnflötur, valmaþak og gluggar á hornum- sem eru reyndar ekki í þessu húsi. En flest slík hús voru sem áður segir nær ferningslaga með valmaþaki og það gildir um mörg hús í næsta nágrenni, en þetta er svolítið einsog slíkt hús hafi verið teygt um þrjár lengdir.  Þetta þótti því svolítið sérstakt að gerð og talsvert ráðandi í umhverfinu og hefur húsið löngum verið kallað Langavitleysa. Það þykir mér eiginlega dálítið niðrandi viðurnefni á þessu húsi sem er annars stórglæsilegt að sjá, einfalt og látlaust, í góðri umhirðu og til mikillar prýði í umhverfi sínu. Þessi mynd er tekin í ljósaskiptunum sl. laugardag, 12.febrúar 2011. 

*Söðulþak mætti segja að væri valmaþak sem búið er að teygja úr. Þ.e. valmaþak hefur pýramídalag og getur þ.a.l. aðeins verið yfir ferningslaga grunnfleti en þegar flöturinn er lengri en breiddin og mænir gengur í gegn er talað um söðulþak. 

Svipmyndir af Vetrarsport 2011

Í síðustu færslu deildi ég nokkrum myndum frá Vetrarsport sýningum á liðnum árum- en hér eru nokkrar frá sýningunni þetta árið. Þó þetta sé kannski fyrst og fremst "tryllitækjasýning" þá kenndi þarna ýmissa grasa og þarna mátti skoða flest það sem tengdist vetrarsporti- útbúnaður hvers konar bæði hvað varðar  öryggismál, fatnað, fararskjóta og einnig var ýmis ferðaþjónusta með kynningar. En ég kíkti semsagt í Bogann í gær og var með myndavélina og hér eru nokkrar svipmyndir.

Jeppinn er af gerðinni Ford Explorer. Hann gæti verið árgerð ca. 1990-95 en hefur fengið dágóða yfirhalningu. Dekkinn er 46 tommur, en til þess að koma svona belgjum undir jeppanna þarf stórfelldar breytingar. Það er ekki bara nóg að tjakka yfirbygginguna upp og skella dekkjunum undir. Ónei. Það þarf viðamiklar breytingar á h.u.b öllu því sem við kemur vélbúnaði, rafkerfi, stýrisbúnaði, drifbúnaði dempurum, fjöðrum o.s.frv. þannig að oft stendur fátt eftir upprunalegt í bílnum. Ekki kann ég deili á græna tryllitækinu t.h. en þetta minnir mig helst á eitthvað sem maður byggði úr Lego-kubbum.

 

Broncoinn t.v. er 37 ára, árgerð 1974. En líkt og með Explorerinn er sennilega fátt upprunalegt í honum þessum. Hann er á "44" dekkjum og vélin er 460 rúmtommur að stærð  skilar yfir 400 hestöflum. Amerískar vélar eru jafnan sagðar í kúbiktommum, enda er það sú mælieining sem þar er notuð. Þannig kann mörgum að finnast ruglandi þegar talað er um 318 (þrír-átján) , 351 og 427 vélar sem ógurlega rokka en á sama tíma um 1600 og 2000 vélar í fólksbílum. (Málið kann að flækjast ennþá meira þegar talað er um 2ja og 3ja lítra vélar.) En þetta skýrist af því í fyrsta lagi að þegar talað er um 1600 vél er átt við 1600 rúmcentimetra. Í einum líter eru 1000 rúmsentimetrar. Þannig er áðurnefnd 1600 vél 1,6lítrar. Hvað varðar "amerísku stærðina" 318 þá er um að ræða 318 rúmtommur. Ein rúmtomma samsvarar tening sem er tomma*tomma*tomma eða 2,54*2,54*2,54= ca. 16 rúmcentimetrar. Þannig er 318 ameríska vélin 16*318 eða 5088 rúmcentimetrar.Vélin í Bronconum er þannig 460*16= 7360 rúmcm. eða 7,3L  sem er bara þó nokkuð. Subaru Justy eru af mörgum talin ein sönnun máltækisins "margur er knár þó hann sé smár" en þessir kaggar eru hvorki stórir né öflugir en bæði fjórhjóladrifnir og léttir og hefur maður heyrt ýmsar sögur af torfæru- og snjóaksturseiginleikum þeirra. Þessi rauði er sannarlega vel "dekkjaður"!

Polaris sexhjól 6x6 með sturtupalli- eða 6 hjóla fjórhjól eins og sumir gárungar kalla það;  Sex hjóla fjórhjól  þykja víst mjög hentug til að flytja ferkantaða rúllubagga

Nokkur tryllitæki

Oft fer ég út að viðra myndavélina. Þá eru það einkum hús, bílar og fjöll sem verða fyrir linsunni hjá mér, eins og lesendur síðunnar hafa e.t.v. tekið eftir. En hér eru nokkrar tryllitækjamyndir úr safninu mínu. Ég á orðið dágott safn af bílamyndum af ýmsum sýningum en einnig hef ég tekið myndir á förnum vegi. Hér eru nokkur tryllitæki, en ég þekki ekki slík deili á þeim þannig að ég geti skrifað mikið um þau- en læt frekar myndirnar tala sínu máli.Myndirnar eiga það hinsvegar sameiginlegt að vera teknar á sýningum Vetrarsport- árlegri sýningu vélsleðamanna á Eyjafjarðarsvæðinu. Þar eru alls ekki bara sleðar heldur öll möguleg tryllitæki til vetrarferða (og sumarferða líka)  jeppar og allur mögulegur búnaður til útiveru.  Vetrarsport 2011 verður einmitt haldin um helgina í Boganum og er liður í vetrarhátíðinni Éljagangur sem nú stendur yfir.  (Að vísu er ekki éljum fyrir að fara norðan heiða eins og er, hitinn um 5 stig, nánast auð jörð og Vaðlaheiðin skjöldótt)  Á sýninguna mun ég auðvitað kíkja með myndavélina og mjög líklega deilir maður einhverjum sýnishornum. 

   

  

 

Neðst f.v. : Hér má sjá 43ára Land Cruiser, árg.1968 (hann var reyndar "ekki nema" 36 þegar myndin var tekin ) og vélsleða á ýmsum aldri. Fjórhjólið til vinstri fyrir miðju væri ansi hentugt þegar fannfergi er mikið og ryðja þarf svæði sem er annars vegar of stórt til að handmokstrar og hins vegar of þröngt fyrir stærri moksturstæki. Ekki veit ég hvað Polaris farartækið fyrir miðju myndi kallast en þetta er einskonar yfirbyggt fjórhjól á beltum (fjórbelti væri þá etv. nærtækara heiti en fjórhjól). Eflaust óstöðvandi í vetrarfærð á fjöllum. Gula tryllitækið efst t.v. er eflaust mikið þarfaþing fyrir bændur og fjallakappa. Mörg torfærutæki eru ekki hentug-  jafnvel ólögleg til vegaumferðar og þá kemur traust farartæki á borð við þennan 6 hjóla GMC pickup efst t.h. í góðar þarfir. 

Hús dagsins: Oddeyrargata 1

Oddeyrargata er nokkuð löng gata sem sker Brekkuna skáhallt ofan við Miðbæinn. Hún er að mestu byggð árin 1920-35 og við hana standa mörg reisuleg hús við stórar og gróskumiklar lóðir. Hún var um 1930 ásamt Brekkugötunni við efri mörk þéttbýlis en eftir 1935 tóku efri götur, Holtagata, Hlíðargata, Munkaþverárstræti og Bjarkarstígur (þar sem við vorum stödd í síðasta pistli um Davíðshús) að byggjast. Efst þessarar byggðar var Helgamagrastræti en þar reis fjöldi húsa 1936-37 öll svipuð að gerð. En ofan við byggðina voru beitarlönd en á þessum árum voru kýr á mörgum heimilum í kaupstaðnum. Kúm Oddeyringa var smalað upp og niður Oddeyrargötuna sem fékk þannig við viðurnefnið Kúagata.

En neðsta hús, nr. 1 við Oddeyrargötuna er lítið einlyft steinhús með háu risi. Það er byggt 1922 eftir teikningum Sveinbjarnar Jónssonar, en hann teiknaði og byggði tugi húsa á Akureyri og víðar. Oddeyrargata 1 er reist úr r-steini sem var uppfinning Sveinbjarnar frá 1919 og er húsið því með fyrstu r-steina húsunum. Það fyrsta er tveimur árum eldra og stendur einmitt litlu ofar við Oddeyrargötuna, nr.15. En r-steinninn var mjög vinsæll í húsbyggingum á fyrri hluta 20.aldar. Oddeyrargata 1 er hannað sem einbýlishús og hefur verið að ég held alla tíð. Húsið er í mjög góðri hirðu, er  einfalt og látlaust en þó sérstætt í útliti og örlítill, hallandi kvistur á risinu, beint  upp af smáglugga á framhlið gefur húsinu skemmtilegan svip. Ekki veit ég hvort kvisturinn er upprunalegur eða seinni tíma viðbót. Þessi mynd er tekin 2.2.2011.

Hús dagsins: Bjarkarstígur 6; Davíðshús

Það eru nokkur hús hér á Akureyri sem ég hef sett mér sem skylduviðfang, fyrst ég er að fjalla um skrautleg og/eða sögufræg hús hér í bæ. Eitt þeirra fór ég að ljósmynda ( ásamt fáeinum öðrum) í dag en þetta hús stendur við eina bröttustu götu bæjarins, Bjarkarstíg, nánar tiltekið Bjarkarstíg 6. En þetta er Davíðshús, kennt við Davíð Stefánsson skáld frá Fagraskógi (1895-1964) en húsið reisti hann árið 1944 og bjó þar til dánardags. Húsið er steinsteypt, einlyft á kjallara, grunnflötur nánast ferningslaga með valmaþaki; með nokkuð dæmigerðu lagi steinhúsa þess tíma en dálítið stærra og veglegra en almennt gekk og gerðist. Akureyrarbær erfði húsið eftir Davíð og er þar varðveitt mikið bókasafn hans og vistarverur eins og þær voru í hans tíð; í rauninni er engu líkara en að skáldið hafi bara brugðið sér frá í kaffi. Þar er einnig íbúð fyrir fræðimenn og rithöfunda sem leigð er út. Hér má finna nánari upplýsingar um Davíðshús. Myndin er tekin fyrr í dag, 2.2.2011.

Hús dagsins: Fálkafell á Súlumýrum

Í síðustu færslu vorum við stödd í miðbæ Akureyrar við Amaróhúsið en nú bregðum við okkur uppá fjöll ef svo mætti að orði að komast- en þó aðeins 6km frá Miðbænum- uppá norðausturbrún Súlumýra ofan Akureyrar. En þar stendur valinkunnur skátaskáli, Fálkafell, í u.þ.b. 370m hæð y.s. Skálann byggðu skátaflokkurinn Fálkar árið 1932 og er til saga um hvernig skálastæðið var valið, sjá Tryggva Þorsteinsson 1973. Þannig var að flokkurinn var á göngu í júní 1932 um fjalllendið ofan Akureyrar. ( En þess má geta að fyrir tæpum 80 árum var staðurinn þar sem nú  er  Akureyrarlaug nokkurn vegin við þéttbýlismörkin og það svæði sem nú er þekkt sem Suðurbrekkan uppí sveit og þar sem nú eru efstu hlutar Lundahverfis h.u.b. uppi á öræfum.) Þeir munu hafa villst í þoku en rambað allt í einu á það sem þeir héldu að væri hús en reyndist gríðarstórt grettistak, aflangur jarðfastur steinn. Þá létti loks til og þvílíkt útsýni! Þeir ákváðu að lengra skyldi ekki leitað enda er skálastæðið á einstaklega góðum stað útsýnislega séð og einnig sést skálinn allstaðar frá Akureyri og er  áberandi þegar kvöldsólin glampar á hann. Enda þótt byggingarárið sé sagt 1932 þá fékk skálinn ekki núverandi útlit fyrr en uppúr 1980. Ekki er gott að segja úr hverju skálinn er byggður- en trúlega er nærtækast að kalla hann timburhús. Eitthvað af veggjum er steyptur en mikill hluti forskalaður og einhvern tíma sá ég örugglega bárujárn inn undir múrklæðningu. Upprunalega voru útveggir torfhlaðnir. Skálinn hefur oft verið breytt og stækkaður, bæði að innan sem utan, fyrst 1942 þegar hann var breikkaður og torfveggir rifnir, um tuttugu árum síðar var hann líklega lengdur til vesturs.  Öðrum tuttugu árum síðar, skömmu eftir 1980 var síðan einlyfta forstofubyggingin reist, en þá var skálinn allur tekinn í gegn og m.a. sett í hann miðstöðvarkynding. Áður voru  tvær kolavélar uppi og niðri en nú er einn miðstöðvarketill, "kabyssa"  á neðri hæð. Upprunalega var þessi skáli aðeins reistur fyrir í mesta lagi 10 manna flokk en nú komast alltað 30 manna skátasveitir þarna auðveldlega fyrir. Leiðin uppí Fálkafell hefur styst þó nokkuð gegn um tíðina. Framanaf var ævinlega mætt við Sundlaugina, rétt ofan við miðbæinn og gengið, oftar en ekki í kafsnjó og hríðarbyl uppeftir en þessi leið er sem áður segir um 6km. Um tíma mun hafa verið mætt við afleggjara Súluvegar þar sem Möl og Sandur (nú BM Vallá) hefur aðsetur en nú er haldið af stað frá borholuskúrum Norðurorku við mynni Glerárdals, rétt utan við Öskuhaugana. Er það rúmlega kílómeters leið, en brött á köflum en getur verið ansi löng fyrir óvana, unga menn  með " hálfa búslóðina" bakpoka, kannski í mittisdjúpum snjó og 20metrum á sekúndu. Fálkafell er eins og margir segja "ekta útileguskáli" en í húsinu eru hvorki rafmagn eða rennandi vatn en ég hef bæði heyrt og tekið þátt í mörgum umræðum um hvort eigi að nútímavæða húsið með öllum þægindum eða framtíð hans yfirhöfuð; hvort jafnvel eigi að byggja nýjan eða hvað. En Fálkafell er klárlega í hópi elstu fjallaskála landsins sem enn er í reglulegri notkun og sennilega elsti skátaskálinn.  Ég hef einusinni deilt sögu úr einni Fálkafellsútilegu hér á síðunni. Myndin af Fálkafelli er tekin í kvöldsólinni 9.júlí 2009 en hér að neðan eru einnig myndir sem sýna hið dásamlega umhverfi og útsýni í kringum Fálkafell.

 

T.v. Horft af brún Súlumýra 9.7.2009 yfir Fálkafell og Akureyri, nánar tiltekið Lundarhverfi, Suðurbrekku og hluta Glerárþorps.  Brekkan þar sem myndin er tekin er há og hæfilega brött rennslisbrekka fyrir sleða eða hvers kyns rennslisbúnað og er óspart nýtt sem slík í skátaútilegum.  Myndin hægra megin er tekin klukkan 8 að morgni þann 11.apríl 2010 út um dyrnar á Fálkafell. Kaldbakur (1167m) lengst í norðri, nær er Kræklingahlíð og Glerárhverfi.

Þessi mynd er tekin 27.nóvember 2004 og þarna er horft uppá brekkuna bakvið skálann. Þríhyrningurinn er Súlutindur og á brekkubrúninni standa tveir skátar, alveg örugglega að gera sig klára að renna sér niður. Efri myndin t.v. er einmitt tekin af þessari sömu brekkubrún. 

Heimildir: Tryggvi Þorsteinsson. 1973. Varðeldasögur. Akureyri: Skjaldborg.

Hús dagsins: Hafnarstræti 99-101; Amaróhúsið

Í fyrirsögninni segi ég 99-101 en raunar er það mestmegnis sá hluti sem telst 99 sem sést á myndinni. En á þessum lóðum stóðu lengi tvö hús, timburhús byggð um aldamótin sem nú eru eðlilega löngu horfin. Því þetta hús er orðið hálfrar aldar gamalt, byggt árið 1960 af athafnamanninum Skarphéðni Ásgeirssyni. Þarna hefur frá upphafi verið starfrækt verslun undir nafninu Amaro en þetta mun hafa verið ein  fínasta og veglegasta verslun í bænum og gott ef ekki á landinu öllu og að mörgu leyti á undan sinni samtíð. Þetta var alls herjar vöruhús- og ein fyrsta verslunarmiðstöðin eða vísir að slíkri hér á landi. Húsið er tvær álmur, steinsteypt og er önnur álman, sú nyrðri (101) fjögurra hæða en sú syðri (99) er sex hæðir og nær uppá  brekkubrún þar sem ganga má yfir í næstu byggingu Hafnarstræti 97 (Krónan) og út á Gilsbakkaveg. En í Amarohúsinu er alls konar starfsemi, verslunarmiðstöð á fyrstu hæð, sjónvarpsstöðin N4, Heilsugæslan og allskonar skrifstofur og atvinnustarfsemi. Þessi mynd er tekin 23.10. 2010.

Eyjafjörður í vetrarskrúða 16.1.2011

Átti leið um Stóra Eyjafjarðarhingin í dag og tók þá þessar myndir, en sveitin skartaði sínu fegursta í heiðskíru veðri og um 8 stiga frosti. Hér eru nokkrar myndir- og ætla ég ekki að hafa pistilin um þær lengri- enda segir hver mynd meira en 1000.

 

Myndin til vinstri er tekin skammt norðan við Kálfagerði. Horft til norðurs út fjörðinn. Tindurinn Jómfrú (1312m) ber hæst t.v. en þá koma Þríklakkar (1371m), Bóndi (1361m) og til hægri eru síðan Súlurnar, Syðri (1213m) og Ytri (1170m). Bungan yst, neðan Ytrisúlu kallast Stóristallur en hann halda margir sem eiga leið á Súlur í fyrsta skipti vera Súlutind en hann er einn margra "falskra" hátinda á leiðinni á Súlur. Til hægri er horft til suðurs eða fram skammt frá Litla-Hamri. Mér skilst að ekki séu menn á einu máli um nafn á þessu glæsilega fjalli, hvort það heiti Möðruvallafjall (sem er það nafn sem ég hef vanist) eða Öxnafell. En alltént minnir mig að ég hafi á einhverju korti séð hæðartöluna 1023m fyrir þetta fjall.

Hann er vissulega stuttur sólargangurinn, en þó klukkan sé aðeins þrjú síðdegis þegar myndin að ofan er tekin er tunglið að gægjast upp fyrir snævi þakið Staðarbyggðarfjallið (1059m). Þekki a.m.k. þrjú önnur nöfn á Staðarbyggðarfjalli, en lægsti og nyrsti hlutinn kallast Öngulsstaðaöxl, en Sigtúnafjall er það einnig nefnt og Uppsalahnjúkur en það tel ég líklegast að sé hnjúkurinn beint undir tunglinu á þessari mynd.