Hús dagsins: Brekkugata 12

Brekkugata 12, sem stendur á suðvestanvert á horni Brekkugötu og Oddeyrargötu, á 100 ára afmæli í ár. Ég fjallaði stuttlega um húsið í árdaga þessarar síðu en hér er lengri og ítarlegri pistill. 

 

Brekkugata 12 var reist á vegum slökkviliðs Akureyrar 1917. Húsið er teiknað og byggt sem slökkvistöð og áhaldageymsla vatnsveitu, eftir teikningum Antons Jónssonar slökkviliðsstjóra. Gera má ráð fyrir, að Anton hafi séð um bygginguna en hann var einnig timburmeistari. Upprunalegar teikningar hafa líkast til ekki varðveist en hér má sjá ódagsettar og óáritaðar raflagnateikningar. Í ágúst 1916 leggur Vatnsveitunefnd til, að húsið sem til geymslu á áhöldum vatnsveitu og slökkviliðs verði reist á lóð bæjarins á horninu austan við Brekkugötu og sunnan Gránufélagsgötu. Í ársbyrjun 1918, þ.e. 8.janúar bókar Vatnsveitunefnd að smíði slökkvitækja- og vatnsveituhúss sé lokið. Í Fasteignamati sama ár er húsinu lýst og það metið og er þar sagt slökkvitækja og íbúðarhús með járnklæddu þaki, einlyft með porti og risi, á kjallara. Stærð 11,6x7,5m. Í húsinu voru 3 geymsluherbergi fyrir slökkvitæki og vatnsveituáhöld en alls 10 íbúðarherbergi á lofti og í kjallara. Þannig hefur neðri hæð hússins verið nýtt fyrir slökkvi- og vatnsveituáhöld. Leigjendur voru þeir Karl Wilhelmsson kaupmaður og Friðrik Sigurgeirsson ökumaður og húsið sagt standa á landleigu bæjarins og hefði enga afmarkaða lóð. Það kann að skýra þá staðreynd, að í bókunum Byggingarnefndar frá árunum 1916-18 er ekki að finna eitt einasta aukatekið orð um þetta hús; bærinn hefur reist húsið á eigin landi og engri lóð úthlutað. Húsið (þá glænýtt) var virt á 16.000 kr. Í Fasteignamati er húsið sagt nr. 18, en það hefur líklega breyst fljótlega eftir að húsaröðin frá 4-10 fór að byggjast (1923-25).

Húsið er að mestu óbreytt frá upphafi að ytra byrði. Árið 1930 keypti Jón Stefánsson kaupmaður húsið og fluttist slökkviliðið þá í bárujárnsbyggingu við Kaupangsstræti. Líklega var neðri hæð breytt í íbúðarrými um leið. Á 4. og 5.áratugnum starfrækti Eggert Stefánsson þarna heildsöluskrifstofu, en hann hafði m.a. umboð fyrir Efnagerð Reykjavíkur. Húsið stóð lengi vel í þjóðbraut, ef svo mætti segja, en fram yfir miðja 20.öld fór öll umferð til Akureyrar norðanmegin um Brekkugötu.

Brekkugata 12 er einlyft steinsteypuhús með portbyggðu risi og miðjukvisti að framan og smærri kvisti á bakhlið. Það stendur á háum kjallara en lóð er mishæðótt, svo Brekkugötumegin virðist húsið kjallaramegin en frá Hólabraut virðist húsið jafnvel tvílyft. Bárujárn er á þaki og veggir múrsléttaðir og krosspóstar eru í gluggum. Steypt múrhleðslueftirlíking á hornum og á miðjukvisti setur skemmtilegan svip á húsið. Tveir inngangar eru við sitt hvort horn hússins að framanverðu en bakatil er inngangur í kjallara. Þrjár íbúðir munu í húsinu, á hæð og í risi og kjallara. Margir hafa búið þarna þessa öld sem húsið hefur staðið og hefur eigendum og íbúum auðnast að halda húsinu vel við. Það lítur a.m.k. mjög vel út og sömu sögu er að segja af lóð og umhverfi þess. Brekkugötumegin er steypt girðing að lóðarmörkum sem einnig setur skemmtilegan svip. Húsið er í hópi elstu steinsteypuhúsa Akureyrar og ber algengt svipmót timburhúsa (má þar líta til húsa nr. 5, 11 og 15 við sömu götu). Þarna er einnig um að ræða fyrstu slökkvistöð bæjarins, þó húsið hafi raunar aðeins verið áhaldageymsla slökkviliðs. Það var raunar ekki fyrr en löngu síðar (1953 að ný og fullkomin slökkvistöð reis í Geislagötu, að vakt hófst hjá slökkviliði bæjarins. Árið 2014 var unnin Húsakönnun fyrir Miðbæinn (og hluta neðri Brekku). Þar segir að húsið hafi gildi fyrir götumynd Brekkugötu en varðveislugildið sé ekki verulegt umfram önnur nærliggjandi hús. En þess má geta, að umrædd götumynd er sérlega stórfengleg, þar má finna bæði reisuleg stein- og timburhús og gróskumikil tré. Þarna er líka um að ræða fjölfarnar slóðar, “anddyri” Miðbæjarins ef svo mætti segja. Tvær myndir fylgja þessum skrifum, önnur er tekin vorið 2008 en hin þann 18.september 2017.

 

Heimildir: Jón Hjaltason. 2016. “Bærinn brennur”. Akureyri: Völuspá útgáfa.

Jón Sveinsson. 1955. „Jónsbók“. Upplýsingar um upprunasögu húsa á Akureyri, tekið saman 1945-55 Óprentað, óútgefið; varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

Landslag arkitektastofa 2014. Akureyrarbær Miðbær- Húsakönnun. Unnið fyrir Akureyrarbæ. Óprentað, pdf aðgengilegt á slóðinni http://www.minjastofnun.is/media/husakannanir/midbaer_husakonnun-2014.pdf

 

Hús dagsins: Munkaþverárstræti 2

Munkaþverárstrætið tók að byggjast árið 1930 og byggðist að mestu fram undir 1945-50. Syðsta lóðin austanmegin var hins vegar lengi vel óbyggð. Þó var söluturn, sem áður stóð á Ráðhústorgi fluttur þangað á sjötta áratugnum og stóð þarna um nokkurra ára skeið. Þennan söluturn má sjá hér, á bls. 153 í Húsakönnun 2015 á Norðurbrekkunni.

Núverandi hús á Munkaþverárstræti 2 reistu hins vegar þau Víkingur Björnsson slökkviliðsmaður, eldvarnareftirlitsmaður og ökukennari og Marta Kristjánsdóttir árið 1960 eftir teikningum Mikaels Jóhannssonar. Víkingur byggði hús sitt við hlið æskuheimilis síns, en hann var sonur Björn Sigmundssonar í Munkaþverárstræti 4. Þeir feðgar bjuggu þarna hlið við hlið alla tíð síðan. Þess má að sjálfsögðu geta að þeir voru frændur þess sem þetta ritar. Þau Víkingur og Marta bjuggu hér – með miklum myndarskap- í rúma fjóra áratugi en hún lést 2001 og hann fjórum árum síðar.

Munkaþverárstræti er steinsteypuhús í módernískum stíl, tvílyft með einhalla, aflíðandi þaki. Í húsinu er innbyggður bílskúr suðaustanmegin. Undir norðausturhorni hússins er örlítill kjallari; aðeins lítið rými fyrir miðstöð og geymslu. Þakdúkur eða pappi er á þaki, veggir múrhúðaðir og einfaldir póstar með skiptum fögum í gluggum. Inngöngudyr eru m.a. á norðurhlið og á suðurhlið, sem snýr að Hamarstíg, eru bílskúrsdyr og svalir yfir þeim. Þær dyr eru innrammaðar af skrautlegu steinhleðslumúrverki.

Húsið er töluvert yngra en nærliggjandi hús, raunar yngst allra húsa við Munkaþverárstrætið, og í öðrum byggingarstíl en er engu að síður metið með varðveislugildi í Húsakönnun 2015. Það er enda býsna skrautlegt og skemmtilegt í útliti og nýtur sín sérlega vel á horni tveggja gatna. Húsið er auk þess í mjög góðu ástandi; hefur líkast til verið haldið við í hvívetna alla tíð. Lóðin er einnig gróin og vel hirt. Tvær íbúðir eru í húsinu, hvor á sinni hæð. Myndin er tekin að kvöldi 25.maí 2017.

Heimildir: 

Akureyrarbær og Teiknistofa Arkitekta, Gylfi Guðjónsson og félagar. (2015). Norðurbrekkan, neðri hluti. Húsakönnun. Pdf-útgáfa aðgengileg á slóðinni http://www.akureyri.is/static/files/Skipulagsdeild/Deiliskipulog/Nordur_Brekka/n-brekka-husakonnun-150129-vefutgafa.pdf

 

Hús dagsins: Munkaþverárstræti 15

Munkaþverárstræti 15 stendur norðanmegin á horninu við Bjarkarstíg. Húsið byggði Jónas Jenssona árið 1935 eftir teikningum Sveinbjarnar Jónssonar.

   Jónas fékk lóð næst norðan við hús Guðmundar Frímann í mars 1935, en hafði verið neitað um hana skömmu fyrir jól 1934. En þar sem ákveðið hafði verið að leggja Munkaþverárstrætið að Sniðgötu þá um sumarið fékk Jónas lóðina ( trúlega hefur sú ákvörðun ekki legið fyrir skiptið). Hann fékk að reisa hús úr steinsteypu, 11,5x8,6m að stærð nokkur hluti hússins ein hæð á kjallara [norðurhluti] en húsið að öðru leyti kjallaralaust. Nú myndi húsið vera sagt byggt á pöllum. Jónas var ekki alls kostar ánægður með útmælingu lóðarinnar, líkast til hefur hún verið minni en reiknað var með í upphafi. Annars vegar vegna stefnubreytingar götunnar [hún sveigir nokkuð til vesturs þarna] og hins vegar hafði bygginganefnd áætlað “10 m breiða spildu upp á hið óskipulagða svæði vestan götunnar og komi sá vegur milli lóða Guðm. Frímann og Jónasar”. (Bygg.nefnd. Ak. 1935: nr.745) Taldi nefndin að með því að hliðra lóðinni um 10 m til norðurs yrði kröfum Jónasar um afstöðu byggingar fullnægt. Þessi umræddi vegur fékk síðar nafnið Bjarkarstígur og áratug síðar var hið óskipulagða svæði að mestu leyti fullbyggt.

En Munkaþverárstræti 15 er steinsteypu- og r-steinshús í funkisstíl. Norðurálma er sem áður segir, ein hæð á kjallara og suðurálma á einni hæð og ofan á henni eru svalir, sem ná yfir alla þekjuna. Eins og gefur að skilja er þak þeirrar álmu hússins flatt en þak norðurálmu er einhalla, aflíðandi með háum kanti. Einfaldir póstar eru í gluggum. Horngluggar, eitt af helstu einkennum fúnkíssins eru á suðurhlið hússins og inngöngudyr eru í kverkinni á milli álmanna að framanverðu og steyptar tröppur að þeim.

Húsið hefur alla tíð verið einbýlishús og er nánast óbreytt frá upphafi, a.m.k. að ytra byrði. Í Húsakönnun 2015 er húsið metið með hátt varðveislugildi m.a. sem “Eitt af frumkvöðlaverkefnum funksjónalismans og fyrirmynd um nýja húsagerð á sínum tíma” (Akureyrarbær, Teiknistofa Arkitekta, Gylfi Guðjónsson o.fl. 2015: 168) og myndar auk þess samstæða heild með sambærilegum húsum við Bjarkarstíg vestan og ofan við. Húsið er í einstaklega góðri hirðu og lítur vel út og gróin lóðin er skemmtilega innrömmuð af steyptri, skrautlegri girðingu. Hvort varðveislugildi eða friðun bygginga geti náð til girðinga á lóðamörkum þekki ég ekki, en svona múrverk eru óneitanlega til prýði og mynda sjónræna heild með húsunum. Lóðin er vel gróin birki- og reynitrjám svo sem sjá má á myndum. Ég hef heyrt það sjónarmið að það sé mikil synd þegar trjágróður skyggir á myndarleg og reisuleg hús. En þá spyrja á móti, hve stóran hluta ársins skyggir laufskrúð á hús hérlendis. Myndirnar eru teknar í haustblíðunni í gær, 18.sept. 2017.

 

Heimildir:

Akureyrarbær og Teiknistofa Arkitekta, Gylfi Guðjónsson og félagar. (2015). Norðurbrekkan, neðri hluti. Húsakönnun. Pdf-útgáfa aðgengileg á slóðinni http://www.akureyri.is/static/files/Skipulagsdeild/Deiliskipulog/Nordur_Brekka/n-brekka-husakonnun-150129-vefutgafa.pdf

Bygginganefnd Akureyrar. Fundargerðir 1930-35. Fundur nr. 733, 19.des 1934, . Fundur nr. 737, 12.mars 1935, Fundur nr. 744, 24.maí 1935, Fundur nr. 745, 31.maí 1935.

Óprentað, óútgefið; varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

 

Hús við Munkaþverárstræti

Ég hef verið nokkuð skriflatur sl. vikur, en hef í sumar tekið fyrir Munkaþverárstrætið á neðanverðri Norðurbrekku. Nánar tiltekið elsta og syðsta hluta strætisins, þ.e. hús nr. 2-16 en þau eru sunnan gatnanna Krabbastígs og Bjarkarstígs. Hugmyndin var sú, að taka aðeins fyrir hús sunnan þessara gatna í þetta sinn, en ég hyggst einnig taka fyrir nr. 15 á næstu dögum, en það stendur handan gatnamótana.

Endilega látið mig vita, ef tenglarnir vísa annað hvort á einhverja vitleysa- eða ekki neitt ;) 

 

Munkaþverárstræti 1 (1934)

Munkaþverárstræti 2 (1960)

Munkaþverárstræti 3 (1930)

Munkaþverárstræti 4 (1934)

Munkaþverárstræti 5 (1930)

Munkaþverárstræti 6 (1934)

Munkaþverárstræti 7 (1931)

Munkaþverárstræti 8 (1931)

Munkaþverárstræti 9 (1932)

Munkaþverárstræti 10 (1931)

Munkaþverárstræti 11 (1932)

Munkaþverárstræti 12 (1935)

Munkaþverárstræti 13 (1930)

Munkaþverárstræti 14 (1942)

Munkaþverárstræti 15 (1935)

Munkaþverárstræti 16 (1930)

 

 

Hús dagsins: Munkaþverárstræti 14

 

Í síðari Heimstyrjöld, samþykkti Bandaríkjaþing frumvarp um stofnun sérstakrar kvennadeildar innan hersins; Woman´s Auxilary Army Corps eða WAAC. Hlutverk kvennanna fólst m.a. í umsjón með fjarskiptatækjum, eldamennska o.s.frv. en ekki bein þátttaka í átökum. Bandaríkjaþing samþykkti frumvarp um stofnun þessarar herdeildar þann 15.maí 1942 en sama dag fékk Tryggvi Jónatansson leigða lóðina Munkaþverárstræti 14. Tíu dögum síðar fékk Tryggvi leyfi til að reisa hús á lóðinni, 8x8,3m, eina hæð á háum kjallara. Loft og þak skyldi úr steinsteypu en veggir efri hæðar úr r-steini.

Húsið reistu þeir Tryggvi og Jón Guðlaugsson í sameiningu en sumarið 1943 fóru þeir fram á það að lóðin færðist alfarið á nafn hins síðarnefnda. Segir í bókunum Bygginganefndar, að þeir hafi reist húsið í sameiningu en Jón hafi nú “yfirtekið” allt húsið. Hins vegar er það svo, að á raflagnateikningum Eyjólfs Þórarinssonar frá 23.júlí 1942 hefur verið strikað yfir nafn Jóns, og talað um hús Tryggva Jónatanssonar.

Munkaþverárstræti er einlyft steinhús á háum kjallara og með einhalla, aflíðandi þaki. Það er í funkisstíl, með horngluggum og upprunalega með flötu þaki. Perluákast ( stundum kallað “skeljasandur” ) er á veggjum bárujárn á þaki og í gluggum eru einfaldir lóðréttir póstar með skiptum fögum. Inngangar eru m.a. á norðurhlið og yfir tröppum er dyraskýli.

Árið 1974 var þaki hússins breytt úr flötu í einhalla, eftir teikningum Aðalsteins Júlíussonar. Svo skemmtilega vill til, að þeir eru dagsettir 23.júlí 1974 þ.e. réttum 32 árum síðar en áðurnefndar raflagnateikningar. Fékk húsið þá það lag og svipmót sem það nú hefur, en nýja þakinu fylgdi hár og verklegur kantur götumegin.

Sé heimilisfanginu Munkaþverárstræti 14 flett upp á gagnagrunninum timarit.is er elsta heimildin sem þar finnst frá árinu 1957, nánar tiltekið þann 1.febrúar. En þá er þeim félögum í Verkakvennafélaginu Einingu, sem ekki hafa greitt árgjald fyrir árið 1956 bent á að greiða það á skrifstofu félagsins, eða hafa samband við Vilborgu Guðjónsdóttur í Munkaþverárstræti 14. Hún var hér búsett um áratugaskeið, en var mikilvirk í starfi Einingar, sem síðar sameinaðist árið 1963 Verkalýðsfélagi Akureyrar og enn síðar runnu þessi félög saman við félag verksmiðjufólks undir nafninu Eining- Iðja.

Munkaþverárstræti 14 virðist traustlegt og reisulegt hús og er í mjög góðri hirðu. Sama má segja um lóðina, sem er vel gróin og hirt, eins og flestallar lóðirnar í þessu geðþekka hverfi sem neðri hluti Norðurbrekkunnar er. Húsakönnun 2015 setur húsið í varðveisluflokk 1, sem er miðlungs varðveislugildi. Myndin er tekin að kvöldi Uppstigningadags, 25.maí 2017.

Heimildir:

Akureyrarbær og Teiknistofa Arkitekta, Gylfi Guðjónsson og félagar. (2015). Norðurbrekkan, neðri hluti. Húsakönnun. Pdf-útgáfa aðgengileg á slóðinni http://www.akureyri.is/static/files/Skipulagsdeild/Deiliskipulog/Nordur_Brekka/n-brekka-husakonnun-150129-vefutgafa.pdf

Bygginganefnd Akureyrar. Fundargerðir 1941-48. Fundur nr. 910, 15.maí 1942, nr.911, 25.maí 1942 og nr. 947, 25.júní 1943.

Óprentað og óútgefið; varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

 

Hús dagsins: Munkaþverárstræti 12

 

Vorið 1935 fengu þeir Gunnlaugur Markússon og Adolf Davíðsson lóð við Munkaþverárstræti, næst norðan við hús Baldvins Pálmasonar. Þeir fengu að reisa þar íbúðarhús, 10x8m úr r-steini og steinsteypu, eina hæð á kjallara. Trúlega hefur húsið, sem Tryggvi Jónatansson teiknaði, verið með flötu eða einhalla aflíðandi þaki í upphafi, ekki ósvipað húsum Björn Sigmundssonar og Jóns Þorlákssonar, sunnar við Munkaþverárstrætið (4 og 6). En núverandi lag fékk húsið 1958 er ný þakhæð var byggð á það eftir teikningum Mikaels Jóhannssonar. Upprunalegar teikningar eru ekki tiltækar á Landupplýsingakerfinu, en trúlega hafa tvær íbúðir verið í húsinu í upphafi, ein á hæð og önnur í kjallara- en kjallarinn er raunar líkt og jarðhæð austanmegin þar eð húsið stendur í halla frá götubrún.

En Munkaþverárstræti 12 er einlyft steinsteypuhús á háum kjallara og með einhvers konar mansard- valmaþaki. Kvistir eru á þaki til allra átt nema á norðurhlið, en þar er þakgluggi. Þakklæðning er n.k. “gisið” bárustál (mögulega heitir þessi klæðning einhverju nafni sem mér ekki kunnugt um, í Húsakönnun 2015 er þessi klæðning kölluð gróf málmklæðning) Einfaldir póstar ýmist með þver- eða lóðréttum póstum með opnanlegum fögum. Inngöngudyr eru á hæð og kjallara á norðurhlið steyptar tröppur að þeim og dyraskýli yfir tröppum að hæð.

Margir hafa búið í húsinu þessi 82 ár sem það hefur staðið, og um miðjan sjötta áratuginn hefur húsið verið stækkað upp á við, svo sem segir frá hér að ofan. Þar var skv. Teikningum gert ráð fyrir íbúð, líklega með sams konar herbergjaskipan og á hæð. Þessi þakgerð er nokkuð sérstæð en nokkur dæmi eru um svona viðbætur á hús hér í bæ; þ.e. mansard valmaþaki. Mansardþök eru að því leytinu til sniðug, að undir þeim nýtist gólfflötur mikið betur heldur en undir hefðbundnum ris – og valmaþökum – en þó er frekar um að ræða þakhæð en fulla hæð. En hvernig mansardþök reynast við hinar víðfrægu séríslensku aðstæður þekki ég ekki, hvort að þau séu lekagjarnari en aðrar. Húsið er í góðri hirðu og lítur vel út. Þakhæðin er stórbrotin og gefur húsinu sitt sérstæða svipmót sem fer ágætlega í fjölbreyttri og skemmtilegri götumynd Munkaþverárstrætis. Tvær íbúðir eru í húsinu. Myndina tók síðla kvölds á Uppstigningadag sl., 25.maí en þá ljósmyndaði ég m.a. Munkaþverárstrætið sunnan Krabbastígs.

Heimildir:

Akureyrarbær og Teiknistofa Arkitekta, Gylfi Guðjónsson og félagar. (2015). Norðurbrekkan, neðri hluti. Húsakönnun. Pdf-útgáfa aðgengileg á slóðinni http://www.akureyri.is/static/files/Skipulagsdeild/Deiliskipulog/Nordur_Brekka/n-brekka-husakonnun-150129-vefutgafa.pdf

Bygginganefnd Akureyrar. Fundargerðir 1930-35. Fundur nr. 742, 4.maí 1935, nr.744, 24.maí 1935.

Óprentað og óútgefið; varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

 

Hús dagsins: Munkaþverárstræti 10

Í ársbyrjun 1931 fékk Baldvin Pálmason leigða lóð austan Munkaþverárstræti. Hann fékk um vorið leyfi til að reisa íbúðarhús úr steinsteypu á leigulóð sinni, að stærð 8,20x7,50, einlyft með háu risi og einnig fékk hann leyfi Bygginganefndar til þess að standa sjálfur fyrir verkinu. Bygginganefnd setti þau skilyrði að “kjallari komi ekki meira en 50cm yfir götuflöt og port, 80 cm hátt verði sett á húsið”. Hann fékk nokkrum mánuðum síðar, líklega þegar bygging hússins var hafin, að setja kvist á húsið. Baldvin teiknaði einnig húsið, sem var fullbyggt 1932. Upprunalegar teikningar að húsinu eru ekki aðgengilegar á Landupplýsingakerfinu en þar má hins vegar finna raflagnateikningar, dagsettar 29.apríl 1932 og undirritaðar af Samúel Kristbjörnssyni. En Munkaþverárstræti 10 er einlyft steinsteypuhús; steinsteypuklassík með stórum hornkvisti við suðurstafn og smærri kvisti norðan við hann. Á bakhlið þ.e. austurhlið er kvistur á miðri þekju. Er hann með einhalla aflíðandi þaki. Á norðurstafni er forstofubygging og svalir ofan á henni. Á veggjum er svokallaður spænskur múr en bárujárn á þaki en margskiptir póstar í gluggum; líklega upprunalegir.

Baldvin Pálmason, sem var frá Samkomugerði í Eyjafirði bjó í húsinu um áratugaskeið, en fluttist síðar í Álfabyggð 1, sunnar og ofar á Brekkunni. Hann lést i febrúar 1998 á 98.aldursári. Húsið hefur lengst af verið einbýlishús. Því hefur lítið sem ekkert verið breytt frá upphafi en er engu í síður í góðu standi. Í Húsakönnun 2015 fær það “plús” fyrir upprunaleika og er þar sagt “fallegt klassískt hús sem sómir sér vel í götumyndinni”. (AK.bær, Teiknistofa Arkitekta, Gylfi Guðjónsson o.fl. 2015: 162). Sá sem þetta ritar tekur svo sannarlega undir það. Kvistirnir og margskiptir gluggar hússins gefa því einnig einstakan og sérstæðan svip. Lóðin er einnig vel hirt og gróin. Ein íbúð er í húsinu. Myndin er tekin að kvöldi 25.maí 2017.

Heimildir:

Akureyrarbær og Teiknistofa Arkitekta, Gylfi Guðjónsson og félagar. (2015). Norðurbrekkan, neðri hluti. Húsakönnun. Pdf-útgáfa aðgengileg á slóðinni http://www.akureyri.is/static/files/Skipulagsdeild/Deiliskipulog/Nordur_Brekka/n-brekka-husakonnun-150129-vefutgafa.pdf

Bygginganefnd Akureyrar. Fundargerðir 1930-35. Fundur nr. 657, 12.jan 1931, nr. 660, 13.apríl 1931, nr.668 6.ágúst 1931 .

Jón Sveinsson. 1955. „Jónsbók“. (Skrá yfir upprunasögu húsa sem stóðu á Akureyri um 1935, tekin saman 1945-55). Óprentað, óútgefið; varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

Tvær ofantaldar heimildir eru óprentaðar og óútgefnar; varðveittar á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

 

 

 

Endurbygging Gamla Apóteksins 2014 -17

Síðastliðin þrjú ár hefur Aðalstræti 4, Gamla Apótekið, gengið í gegn um gagngerar endurbætur. Húsið, sem byggt er 1859, stendur á áberandi og fjölförnum stað í Innbænum, gegnt ísbúðinni Brynju. Þá blasir húsið við öllum þeim sem koma inn í bæinn að austan um Leiruveginn. Húsið var á sínum tíma eitt það stærsta og glæsilegasta á Akureyri og stóð auk þess hærra en húsin í nágrenninu. Var það allt hið glæsilegasta á 19.öld og fyrri hluta þeirrar 20. En í upphafi 21.aldar var húsið var orðið nokkuð illa farið; það var forskalað og "augnstungið" um miðja 20.öld og farið að láta verulega á sjá. Það hafði þó verið málað að utan um aldamótin, hvítt og þakið blátt (Lengi vel var húsið brúnleitt með rauðu þaki). En haustið 2014 hófust á húsinu gagngerar endurbætur. Þær voru vægast sagt flóknar og vandasamar, m.a. þurfti að steypa nýjan grunn. Var húsið þá híft með stóreflis krana og flutt á lóð Iðnaðarsafnsins þar sem það stóð frá 25.júní til 13.október 2015. Nú má heita að frágangi á ytra byrði hússins sé lokið og segja má að þetta 158 ára hús sé orðin bæjarprýði hin mesta. Ég fylgdist að sjálfsögðu með endurbótunum og myndaði með reglulegu millibili:

                                                           19.júní 2014.

 

                           5.október 2014. Verið að undirbúa jarðveginn; í orðsins fyllstu merkingu.

                      29.mars 2015. Búið að rífa burt "forskalninguna" og í ljós kemur gömul borðaklæðning. Hún fékk hins vegar einnig að fjúka- sem og útveggirnir eins og þeir lögðu sig.

                                               Á Uppstigningardag, 14.maí 2015.

                                 25.júní 2015. Apótekið híft með krana á "trailer". Þeirri framkvæmd lýsti ég í máli og myndum á sínum tíma.

                           7.júlí 2015. Apótekið gamla fékk að lúra undir asparlundi á plani við Iðnaðarsafnið, skammt sunnan Skautahallar tæpa fjóra mánuði. Á meðan var nýr grunnur steyptur á hólnum í kjafti Búðargils, þar sem húsið hafði staðið sl. 156 ár. 

                                            18.október 2015. Apótekið komið á nýjan grunn.

                                                       19.desember 2015.

                                1.ágúst 2016. "Allt að gerast".

                                          21.september 2016. Nýtt þak í burðarliðnum og húsið farið að taka á sig mynd.

 

                                              11.desember 2016. Nýtt þak komið og gluggar.

                                                        22.janúar 2017.

 

                                              6.febrúar 2017; vinnupallar horfnir að mestu.

                                                 5.apríl 2017. Pallur risinn. Nú er þetta allt að koma!

Og svona lítur Gamla Apótekið, Aðalstræti 4, út þegar þetta er ritað þann 7.ágúst 2017. Það er mat þess sem þetta ritar, að endurbygging hússins hafi heppnast með eindæmum vel og mikil prýði af húsinu. Það hefur svo sannarlega endurheimt sinn fyrri glæsileika, en hér má sjá mynd af húsinu, frá síðari hluta 19.aldar. 

 

 

Hús dagsins: Munkaþverárstræti 6

 

Árið 1933 fékk Jón Þorláksson lóð sunnan við Adam Magnússon og lagði hann um leið fram uppdrátt af húsi því, er hann hugðist reisa þar. Ekki var hægt að samþykkja uppdráttinn, af ástæðum sem ekki eru kunnar en rúmum mánuði síðar fengust teikningar samþykktar. Þær gerði Tryggvi Jónatansson. Hvergi virðist húsinu lýst í bókunum Bygginganefndar en húsið er mjög reglulegt í lögun nokkurn vegin ferningslaga að grunnfleti, einlyft steinsteypuhús með flötu þaki og steyptum þakkanti og nokkuð stórum gluggum hlutfallslega- ekki ósvipað næsta húsi sunnan við. Á hverri hlið hæðar eru tveir gluggar, utan norðurhlið en þar er inngöngudyr og steyptar tröppur að þeim. Gluggapóstar á hæð og nokkrir á kjallara eru margskiptir, þrískiptir lóðréttir að neðanverðu en tvískiptur þverpóstur ofanvert. Veggir eru múrsléttaðir en þakdúkur á þaki.

Á teikningum er gert ráð fyrir vinnustofu í kjallara hússins. Mögulega var þar bókbandstofa, en Jón var bókbindari og seldi stundum bækur hér. Margir hafa búið í húsinu, sem hefur líkast til lengst af verið einbýlishús. Húsið er einföld steinsteypuklassík og skemmtilegt í laginu að því leytinu til, að fljótt á litið virðist það nokkurn veginn ferningslaga; reglulegur og látlaust. Ekki prýðir húsið mikið skraut eða prjál en líkt og mörg áþekk hús glæst í einfaldleika sínum. Það er ekki ósvipað næsta húsi sunnan við, Munkaþverárstræti 4 og mynda þessi hús skemmtilega samstæðu- svo sem segir í Húsakönnun 2015. Húsið er líkast til alveg óbreytt frá upphafi að ytra byrði og viðhald og frágangur til fyrirmyndar. Lóðin er einnig vel gróin og ber þar mikið á álmi miklum, þeim hæsta á Akureyri, sunnan við húsið. Hér til hliðar sést það í fullum skrúða, en sú mynd er tekin í trjágöngu Skógræktarfélagsins í ágústlok 2013. Ein íbúð er í húsinu. Myndin efst er tekin að kvöldi Uppstigningadags, 25.maí 2017.

 

Heimildir:

Akureyrarbær og Teiknistofa Arkitekta, Gylfi Guðjónsson og félagar. (2015). Norðurbrekkan, neðri hluti. Húsakönnun. Pdf-útgáfa aðgengileg á slóðinni http://www.akureyri.is/static/files/Skipulagsdeild/Deiliskipulog/Nordur_Brekka/n-brekka-husakonnun-150129-vefutgafa.pdf

Bygginganefnd Akureyrar. Fundargerðir 1930-35. Fundur nr. , 16.sept 1933. nr. 25.okt.1933

Jón Sveinsson. 1955. „Jónsbók“. (Skrá yfir upprunasögu húsa sem stóðu á Akureyri um 1935, tekin saman 1945-55). Óprentað, óútgefið; varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

Tvær ofantaldar heimildir eru óprentaðar og óútgefnar; varðveittar á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

 

Hús dagsins: Bakki í Grindavík

Að þessu sinni eru "Hús dagsins" fjarri heimaslóðum ef svo mætti segja, en sl. vikur hef ég dvalist á Reykjanesinu í sumarleyfi. Hér er hús í Grindavík sem e.t.v.  mætti kalla "Stjörnuhús" en hús þetta "sló í gegn" í hlutverki ógurlegs draugahúss  sl. vor.

En þetta er húsið Bakki, sem stendur við Garðaveg 2 í Grindavík. Heimildum ber ekki saman um byggingarár Bakka, hér er það sagt byggt 1921 en hér er byggingarárið sagt 1933. Það er alltént ljóst, að húsið er byggt á fyrri hluta 20.aldar. Bakki er einlyft timburhús með háu risi, bárujárnsklætt með einföldum lóðréttum póstum. Það er byggt sem verbúð og hefur líkast til þjónað sem slíkt alla tíð. Það er nú í endurbyggingu, en eins og sjá má á myndunum er það töluvert farið að láta á sjá. En það ástand hússins hefur eflaust tryggt því stórt hlutverk í spennumyndinni "Ég man þig" sem Óskar Þór Axelsson leikstýrði og var frumsýnd núna í maí sl. Myndin er einskonar sakamála- og drauga "tryllir" og gefur að mínum dómi mörgum erlendum hrollvekjum ( t.d.Conjuring, Blair Witch Project, Amityville Horror o.fl.) nákvæmlega ekkert eftir. Með helstu hlutverk í Ég man þig fara Anna Gunndís Guðmundsdóttir, Ágústa Eva Erlendsdóttir, Jóhannes Haukur Jóhannesson og Þorvaldur Davíð Kristjánsson.

Bakki gegndi hinsvegar hlutverki húss, sem hafði staðið yfirgefið í 60 ár á Hesteyri í Jökulfjörðum. Þangað var það "flutt" með aðstoð tæknibrellna. Í húsinu, sem par nokkurt (Þorvaldur Davíð Kristjánsson og Anna Gunndís Guðmundsdóttir) og vinkona þeirra (Ágústa Eva Erlendsdóttir), hugðust gera upp sem gistiheimili var aldeilis á ferli "margur óhreinn andinn" -svo ekki sé meira sagt. Varð húsið býsna draugalegt og drungalegt á hvíta tjaldinu en það var aldeilis ekki svo þegar ég var þarna á ferðinni í sumarblíðunni þann 15.júlí 2017 og tók þessar myndir. Eins og sjá má, er viðgerð hafin á húsinu og þegar mig bar að garði var einmitt verið að rífa burt klæðningu á suðurgafli hússins.