Konur byggðu húsin

Óska öllum nær og fjær gleðilegs kvenréttindags og einnig öllum landsmönnum  til hamingju með 100 ára afmæli kosningaréttar kvenna- og eignalausra karla. Þessi fyrirsögn er í samræmi við lágmynd sem finna má í Lystigarðinum á Akureyri, "Konur gerðu garðinn". En hér ætla ég, í tilefni dagsins, að birta nokkur hús frá fyrri hluta 20.aldar og lok þeirrar 19. sem konur byggðu. En á þeim tímum var staða kvenna nokkuð önnur en hún er í dag og alls ekki algengt að þær stæðu fyrir húsbyggingum. Hér eru myndir af nokkrum Akureyrskum "kvennahúsum".

 

Aðalstræti 22 byggði Anna Erlendsdóttir árið 1898, tæpum tveimur áratugum áður en konur fengu kosningarétt. 

 

 

 

 

 

 

 

 

10 árum síðar byggðu systurnar Anna og Kristbjörg Kristbjörnsdætur Gránufélagsgötu 20. Húsið var stækkað árið 1927.

 

 

 

 

 

 

 

 

Ægisgötu 6 reistu einnig tvær systur, þær Oddný og Katrín Þórðardætur en þær voru báðar saumakonur á Gefjun. Katrín og Oddný reistu sitt hús töluvert löngu seinna en Anna og Kristbjörg eða árið 1937. 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ránargötu 3 byggði Soffía Sigurðardóttir árið 1931

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Gránufélagsgötu 19 reisti Jónasína Þorsteinsdóttir árið 1925.

 

 

 

 

 

 

 

 

Aðalbjörg Friðriksdóttir reisti Norðurgötu 32 árið 1930.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Eftir því sem ég kemst næst var fyrsta húsið á Akureyri sem kona byggði brauðgerðarhús Vilhelmínu Lever en það stóð þar sem nú er Hafnarstræti 23. Hún reisti húsið um 1834 en það brann 1903 og núverandi hús reist. (Þessi mynd er úr sögugöngu sumarið 2010).

 

 

 

 

 

 

 

 

Vilhelmína Lever er ein af merkustu persónum Akureyrarsögunar. Talið er að hún hafi byggt Aðalstræti 52  en hún rak þar veitingahús á 6.áratug 19.aldar.  Ég brá mér einmitt í stórskemmtilega sögugöngu um Vilhelmínu á vegum Minjasafnsins og Héraðskjalasafnsins í gærkvöld. Myndin hér að neðan er tekin í þeirri göngu, og sýnir hún glögglega fjölda þátttakenda.  Hafi aðstandendur göngunnar bestu þakkir fyrir skemmtilegt og fræðandi erindi. 

 

Vilhelmína er fyrsta kona Íslandssögunnar til að kjósa í lýðræðislegum kosningum. Var það í sveitarstjórnarkosningum þann 31.mars árið 1863. Til að setja það í samhengi hversu löngu fyrir daga kosningaréttar kvenna það var má hliðra þessu árabili um eina öld. Það er, ef við setjum sem svo að konur fengju kosningarétt í dag, þá hefði ein kona samt sem áður kosið í marslok árið 1963!! 

 

 

 

Á göngu

Fátt þykir mér eins skemmtilegt og að ganga. Skiptir þá litlu hvar það er, en í 99,9% allra tilfella fara mínir göngutúrar fram innan gatnakerfis Akureyrarkaupstaðar. Ég nota göngur bæði sem samgöngumáta og afþreyingu og þó að ég gangi kannski sömu leiðinni mörg hundruð sinnum fæ ég aldrei leiða á þeim. Því það er nefnilega alltaf eitthvað nýtt að sjá- kannski eru einhverjir skrautlegir bílar á ferð, kannski hittir maður eða sér einhvern og á sumrin eru það skemmtiferðaskipin. Gróðurinn er náttúrulega síbreytilegur á vorin, snjóalögin á veturna eru líka síbreytileg og svona mætti lengi telja. Oft er ég raunar svo upptekinn af umhverfinu að ég set sjálfan mig í stórhættu við umferðargötur og stundum missi ég af fólki sem ég mæti og veifar til mín, sökum þess. Ég er oftast nær með MP3-spilara í eyrunum eða útvarpið og tilfellið er að ég gæti mín frekar en annars með slíkar græjur. Því þá er ég meðvitaður um það að ég heyri kannski ekki í umhverfinu og er því sífellt skimandi aftur fyrir mig eða til beggja hliða. En ég passa mig ævinlega á að hafa ekki svo hátt stillt að ég heyri ekki í umferðinni. 

Hús dagsins: Eyri í Sandgerðisbót; Glerárþorpi.

Skammt norðan ósa Glerár er Sandgerðisbótin. Þar eru bryggjur strandveiðimanna og smábátaeigenda og verbúðir og ýmis önnur starfsemi er þar rekin og á staðurinn langa sögu athafna tengda sjónum. Þar standa einnig aldin og glæsileg hús og meðal þeirra er húsið Eyri, sem telst standa við Óseyri. Húsið telst standa við Óseyri eða á horni Óseyrar og Ósvarar.

Byggingarár Eyrar er sagt 1927 en skv. Steindóri Steindórssyni er byggt á Eyri árið 1920. Hvort þar er átt við þetta tiltekna hús eða að annað hús hafi risið þá er ekki tekið fram. Hver byggði húsið er ekki ljóst en ég tel góðar líkur á að Þorsteinn Marinó Grímsson, verslunar-og fiskverkunarmaður frá Skipalóni hafi byggt Eyri. Hann er alltént skráður þar til heimilis árið 1930 ásamt konu sinni Jónínu Stefánsdóttur frá Kollugerði og fjórum börnum þeirra. Eyri er einlyft timburhús með háu risi á lágum en djúpum steinkjallara. Miðjukvistur er á framhlið og inngönguskúr eða bíslag á bakhlið. Á norðurhlið er einlyft viðbygging með valmaþaki og á henni eru horngluggar- mögulega undir áhrifum frá funkis-stíl. Einfaldir þverpóstar eru í gluggum hússins en á útveggjum sýnist mér að geti mögulega verið sk. Lavella klæðning eða bárað ál. Járn er á þaki. Húsið hefur alla tíð verið íbúðarhús en ekki er ólíklegt að einhverjar fleiri byggingar undir skepnur eða hugsanlega fisvinnslu hafi staðið á lóðinni. Þær byggingar eru þó allavega löngu horfnar nú. Eyri er látlaust og einfalt hús en stórglæsilegt engu að síður. Því er vel við haldið og sömu sögu er að segja um lóð hússins. Ein íbúð er í húsinu. Líkt og gömlu býlin í Glerárþorpi tilheyrir húsið ekki samfelldri húsaröð heldur stendur stakt og er eina húsið sinnar gerðar í nærumhverfi sínu og nýtur sín þ.a.l. einstaklega vel- svipað og t.d. Herðubreið og margir glæsilegir móbergsstapar hálendisins. Þessi myndir eru tekin á öðrum degi páska, 6.apríl 2015.

 

Heimildir: Steindór Steindórsson. (1993.) Akureyri; höfuðborg hins bjarta norðurs. Reykjavík: Örn og Örlygur.

Manntal í Eyjafjarðarsýslu 1930. (Aths. Manntal á Akureyri dugar skammt við upplýsingaöflun um Glerárþorpsbýlin árið 1930. Því að þá náði Akureyrin aðeins að Gleránni og var svo allt fram til 1.jan 1955)

Fasteignaskrá Þjóðskrár.

 

 

 

Hús dagsins: Aðalstræti 12. (Jensensbaukur og Hótel Akureyri)

Hvert einasta gamla hús geymir mikla sögu. En sömu sögu má að sjálfsögðu segja um lóðirnar sem húsin standa á, því að öllu jöfnu er saga þeirra sú sama eða jafnvel enn lengri því stundum er ekki um fyrsta hús að ræða. (Og stundum er því jafnvel öfugt farið- þegar hús hafa verið flutt á lóðirnar). En það er einmitt tilfellið með Aðalstræti 12 í Innbænum. Þar stendur nú fjórða húsið en þarna var upprunalega torfbær, en þarna stóðu mikil og merk stórhýsi sem bæði urðu eldi að bráð. Hér mun ég auk þess að minnast á núverandi hús fara stuttlega yfir sögu fyrirrennara þess á lóðinni.

Aðalstræti 12 er tvílyft steinsteypuhús, byggt árið 1957 af Jóni Antonssyni. Höfundur teikninga er Mikael Jóhannsson. Húsið er með háu risi og stendur á lágum grunni og snýr í N-S en þó er kvistur eða stafn eða álma sem snýr í austur, þ.e. að götu. Í gluggum eru þrískiptir lóðréttir póstar með tveimur mjóum bilum með opnanlegum fögum við jaðra og bárujárn á þaki. Svalir eru á suðurhlið hússins á annarri hæð. Húsið er líkast lítið breytt frá upphafi að ytra byrði og er í góðu standi. Þrjár íbúðir eru í húsinu, á hvorri hæð og í risi. Þessi mynd er tekin þann 14.maí 2015.

 

En steinhúsið á Aðalstræti 12 er sem áður segir ekki fyrsta húsið sem reis á lóðinni. Þarna stóð torfbær á 19.öld sem Lauritz H. Jensen keypti árið 1859. Ekki fer fleiri sögum af torfbæ þessum en ljóst er að Lauritz hefur rifið hann um 1865. Því árið 1866 reisti hann þarna mikið hús, einlyft timburhús með portbyggðu risi. Rak hann þar veitingahús en veitingaleyfi fékk hann þremur árum áður. Húsið þjónaði þessu hlutverki alla þá tíð sem það stóð. Kallaðist húsið Jensensbaukur og var Bauks nafnið dregið af iðn Jensens, en hann var beykir. Árið 1885 stækkaði Jensen húsið, hugsanlega hefur hann þá byggt kvist á húsið. En á mynd sem finna má m.a. í bók Steindórs Steindórssonar (1993: 26) sést að húsið var einlyft með háu porti og aflíðandi risi og miðjukvisti. Dyr voru á miðri framhlið. Krosspóstar voru á glugga jarðhæðar en einfaldir lóðréttir, skipt í miðju á efri hæð. Efri brún glugga efri hæðar námu við þakbrún og því má ímynda sér að efri hæðin hafi hálf verið undir súð og gluggar nokkuð neðarlega. Meðfylgjandi vatnslitamynd er máluð eftir myndinni í Akureyrarbókinni en hvað lit og umhverfi varðar tek ég mér skáldaleyfi. Ljóst er að húsið var ljósmálað. Húsið Jensens bauk hefur enginn núlifandi maður séð með berum augum. Því þann 19.desember 1901 kom upp eldur í húsinu og brann það til kaldra kola- ásamt þó nokkrum öðrum nærliggjandi húsum. Þá var eigandi hússins Vigfús Sigfússon veitingamaður en hann hafði keypt húsið og reksturinn árið 1898 og breytt nafninu í Hótel Akureyri. En Vigfús var aldeilis ekki af baki dottinn og á brunarústum hótelsins reisti hann eitt veglegasta og stærsta timburhús bæjarins.

 

 

 

Næsta hús á lóðinni, sem Vigfús reisti árið 1902 var tvílyft á háum grunni með tveimur turnum og miklum útbyggðum miðjukvisti með svölum. Þá voru einnig tveir litlir kvistir á framhlið, milli miðjukvists og turna. Það hús kallaðist Hótel Akureyri. Þarna var um ræða hús af svipaðri stærð og gerð og hús Menntaskólans á Akureyri og Samkomuhúsið. Svipuð timburstórhýsi stóðu einnig í fáein misseri efst við Strandgötu en þau brunnu öll í Oddeyrarbrunanum 1906. Gluggapóstar hússins virðast hafa verið áþekkir þeim í Samkomuhúsinu. Húsið reistu þeir Sigtryggur Jóhannsson og Jónas Gunnarsson byggingameistarar og var húsið plankabyggt, þ.e. Í stað hefðbundinnar grindar var húsið hlaðið úr þriggja tommu plönkum sem geirnegldir voru á hornum. Vigfús var jafnan nefndur Vigfús vert og á hans tíð var hér um að ræða eitt glæsilegasta og fullkomnasta hótel á landinu. Var þar oft mikið fjör – mikið “djammað og djúsað” eins og það hefði kallast 100 árum síðar. Hótelrekstri lauk í húsinu um 1920 og var því þá breytt í fjölbýlishús. Þann 17.nóvember brann húsið til grunna og segir Steindór að þar hafi lokið “sögu glæsilegasta hótels og húss sem reist hefur verið á Akureyri”. Ég heyrði það í einni sögugöngu um Innbæinn að aðeins hefði munað nokkrum sekúndum að tekist hefði að bjarga húsinu. Menn voru komnir með slökkvidæluna að eldsupptökunum, sem voru glóðir í öskubakka. En skyndilega blés milli þylja og mikil súrefnissprenging sem og milliloftið fuðrað upp og menn orðið frá að hverfa í skyndi. En hér er ítarefni; samtímaheimild þar sem bruna Hótels Akureyri er lýst nokkuð skilmerkilega. Meðfylgjandi er grófrissuð mynd eftir undirritaðan sem sýnir Hótel Akureyri, húsið sem stóð á Aðalstræti 12 árin 1902- 1955. Til hliðsjónar hafði ég ljósmynd Hallgríms Einarssonar sem finna má í Akureyrarbók Steindórs á bls. 27.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Heimildir: Hjörleifur Stefánsson og Hanna Rósa Sveinsdóttir. 2012. Húsakönnun- Fjaran og Innbærinn. Aðgengilegt á vefnum á slóðinni http://www.akureyri.is/static/files/Skipulagsdeild/Deiliskipulog/Innbaer/Innbaer_husakonnun.pdf

Steindór Steindórsson. 1993. Akureyri: höfuðborg hins bjarta norðurs. Reykjavík: Örn og Örlygur.

 

Ekki man ég eftir hverjum þessi saga af slökkvistarfinu í Hótel Akureyri var höfð né hver sagði hana, hvort það var leiðsögumaður eða þátttakandi í sögugöngunni. 

 

Hafnarstræti: Innbær

Hafnarstræti er ein af lengstu götum Akureyrar (um 1500m) og jafnframt sú elsta. Hún nær frá Búðargili að Oddeyrinni og við hana stendur elsta hús bæjarins hið 220 ára Laxdalshús. Hafnarstræti liggur í Innbænum og Miðbænum og hér eru hús við þann hluta götunnar sem telst til Innbæjarins. Hér miða ég merki Innbæjar og Miðbæjar við Skjaldborg, Hafnarstræti 67 en vel gæti verið að einhverju séu ósammála þeirri skiptingu.   

Hafnarstræti 2

Hafnarstræti 3

Hafnarstræti 5

Hafnarstræti 7

Hafnarstræti 9

Hafnarstræti 11: Laxdalshús 

Hafnarstræti 13

Hafnarstræti 15

Hafnarstræti 18 Thuliniusarhús

Hafnarstræti 18b

Hafnarstræti 19

Hafnarstræti 20 Höepfners hús

Hafnarstræti 21

Hafnarstræti 23

Hafnarstræti 23b

Hafnarstræti 25

Hafnarstræti 29

Hafnarstræti 31

Hafnarstræti 33

Hafnarstræti 35 

Hafnarstræti 37

Hafnarstræti 39 

Hafnarstræti 41  

Hafnarstræti 45 

Hafnarstræti 47 

Hafnarstræti 49 Skátaheimilið Hvammur; Sýslumannshúsið

Hafnarstræti 53 Gamli Barnaskólinn 

Hafnarstræti 57 Samkomuhúsið

Hafnarstræti 63 Sjónarhæð

Hafnarstræti 67: Skjaldborg

 

Hér eru einnig hús á lista sem ég hef enn ekki tekið fyrir en hyggst gera. Hér miða ég umfjöllunina við hús byggð fyrir miðja 20.öld, með nokkrum skekkjumörkum.

Meðfylgjandi mynd sýnir hina stórglæsilegu torfu við Hafnarstræti 29-41. Öll eru þessi hús byggð 1903-07 á vegum timburmeistarana Jónasar Gunnarssonar og Sigtryggs Jónssonar, með einni undantekningu þó sem H-31. Það hús er byggt 1999 og er hannað algjörlega með tilliti með útlits nærliggjandi húsa. Myndin er tekin að kvöldi 4.júlí 2009.

 

 

 

Fyrir 9 árum

Fyrir réttum níu árum, 5.júní 2006, átti ég leið um Innbæinn og var með myndavélina, sem ég hafði nýlega fjárfest í. Ég ákvað að smella af nokkrum myndum af gömlum og merkum húsum en ég hafði í tæpan áratug haft ánægju og yndisauka af því að kynna mér sögu þeirra. Á níu árum getur ýmislegt gerst og hér birti ég myndir af Gamla Apótekinu við Aðalstræti 4 og Gamla Spítalanum, Aðalstræti 14 sem ég tók þann 5.júní 2006.

 

Hér eru nýlegar myndir til samanburðar, en þær eru teknar á Uppstigningadag, 14.maí 2015. Gamli Spítalinn hefur nú fengið andlitslyftingu eftir endurbætur sem staðið hafa í á annan áratug. Hvað Gamla Apótekið varðar sést að  nokkuð hefur dregið til tíðinda, því endurgerð Gamla Apóteksins er hófst síðla vetrar og er nú í ferli. Forskalningin hefur verið fjarlægð sem og margt annað og er ég sannfærður um að innan nokkurra missera verður hér komið mikið glæsihýsi og bæjarprýði.

 

Hús dagsins: Aðalstræti 66

Ég minntist lítillega á þetta hús í færslu sem helguð var Aðalstræti 66a en ég tel Aðalstræti 66 verðskulda meiri umfjöllun hér en örfáar línur. En húsið er 172 ára gamalt eitt af elstu húsum á Akureyri, í fljótu bragði man ég aðeins eftir Lækjargötu 2a; Frökenarhúsi, Aðalstræti 52, Gamla Spítalanum og Laxdalshúsi sem eru eldri.

En Aðalstræti 66 reisti Grímur Laxdal bókbindari og veitingamaður árið 1843. Lengi vel var talið að Bertel Holm Borgen hafi reist húsið en það mun hafa verið misskilningur og segir Steindór Steindórsson (1993: 47) sýsluskjöl sanna að Grímur byggði húsið. Í upphafi var húsið einlyft með háu risi, líkt og tíðkaðist í húsbyggingum þess tíma en kvisturinn kom ekki á húsið fyrr en um 40 árum seinna. Grímur og kona hans Hlaðgerður Þórðardóttir ráku í húsinu veitingastað sem mun einn sá fyrsti á Akureyri. Auk þess var í húsinu eins konar sjúkra-gistiheimili en í skjóli þeirra Gríms og Hlaðgerðar gat fólk dvalist meðan beðið var eftir afgreiðslu héraðslæknis. Auk þessa bjó öll fjölskyldan í húsinu, sem var líklega nærri 6x8m að grunnfleti. Næsti eigandi hússins var Indriði Þorsteinsson gullsmiður en hann keypti húsið 1851 og átti það í tvo áratugi, uns Akureyrarbær keypti húsið undir skólahald árið 1872. Skóli var þá á neðri hæð en loftið til afnota fyrir þurfamenn. Ég gæti vel ímyndað mér að það sambúð skólabarna og þurfamanna hafi verið skrautleg og sérstök en ekki man ég neinar sögur þess efnis. Eitt árið eru íbúar loftsins skráðir m.a.Indriði tindur, Fjöru-Páll, Jón Háleggur, Björn Vosi, Jón askur og Jón mæða. Árið 1880 kaupir Sigurður Sigurðsson járnsmiður húsið af bænum en sú kvöð fylgdi, að a.m.k. helmingur loftsins skyldi enn leigt til þurfandi fólks. Sigurður stækkaði húsið, byggði  útstæðan kvist á framhlið sem einnig er forstofubygging og einnig litla einlyfta byggingu bakatil. Fékk húsið þá það lag sem það hefur nú. Sigurður bjó í húsinu til dánardægurs, 1927 eða í nær hálfa öld. Síðan hafa margir átt eða búið í húsinu. Ekki virðist hafa verið nein viðamikil starfsemi í húsinu á 20.öldinni, alltént birtast ekki margar auglýsingar um iðnað eða þjónustu ef heimilisfanginu Aðalstræti 66 er slegið upp í timarit.is. Hér má að vísu sjá auglýsingu frá 1932 frá Mörthu Jóhannsdóttur sem tók að sér að stoppa í sokka og nærföt. Einhvern tíma var húsið klætt asbesti og þverpóstar settir í glugga.  Á síðustu árum hefur húsið fengið mikla yfirhalningu og er á því ný timburklæðning og nýtt þakjárn og nýlegir sexrúðugluggar.  Hér er fjallað um fyrirhugaðar endurbætur hússins í Degi í ársbyrjun 1994. Húsið var friðað skv. Þjóðminjalögum árið 1990. Ein íbúð er í húsinu. Myndin er tekin á Uppstigningardag, 14.maí 2015.

Heimildir: Hjörleifur Stefánsson og Hanna Rósa Sveinsdóttir. 2012. Húsakönnun- Fjaran og Innbærinn. Aðgengilegt á vefnum á slóðinni http://www.akureyri.is/static/files/Skipulagsdeild/Deiliskipulog/Innbaer/Innbaer_husakonnun.pdf

Steindór Steindórsson. 1993. Akureyri: höfuðborg hins bjarta norðurs. Reykjavík: Örn og Örlygur.

Lífsvökvinn góði

Eitt er það sem ég get illa verið án og það er kaffið. Sennilega drekk ég á bilinu hálfan til einn lítra á dag af þeim indælisdrykk en kaffið hefur þann kost að vera sérlega ódýrt og aðgengilegt- ekki er t.d. óalgengt að fyrirtæki og stofnanir bjóði upp á frítt kaffi. Ég drekk langmest af þessu "venjulega" uppáhellta og er minna duglegur í latte, cappuchino eða frappó og hvaðþettanúalltheitir- leyfi mér slíkt þó endrum og eins. Það er í raun tilviljanakennt hvort ég fæ mér mjólk út í kaffi en oftast drekk ég það svart og sykur nota ég aldrei út í lífsexilírinn svarta. Oft lauma ég nokkrum kúmenkornum með í kaffisíuna þegar ég helli uppá en einnig er ágætt að setja teskeið af kanil með, það gefur góðan ilm og skemmtilegt bragð. En kaffið en vanabindandi svo um munar.  

Ég hef frá 10 ára aldri reglulega farið í skátaútilegur í Fálkafell ofan Akureyrar, síðustu 12 árin sem foringi skátasveita. Þar er ekkert rafmagn og þ.a.l. engin kaffivél. En engu að síður ekkert mál að hella upp á kaffi með réttu græjunum en lengi vel hugsaði ég nú ekkert út í það. Að öllu jöfnu eru skátaútilegur frá föstudagskvöldi til hádegis á sunnudag. Það var lengi vel ekki óalgengt þegar skyggja tók á laugardögum í Fálkafellsútilegum að ég fyndi fyrir ónotum í maga og aðkenningu að hausverk. Rakti ég þetta til reykjarkófs og ólofts sem oft gat orðið þarna þegar kynt var með timbri ( og  rusli) og oft ekki hirt um að loka kabyssu þegar lagt var í hana. En mér þótti hins vegar einkennilegt að strákarnir virtust aldrei kveinka sér undan neinu þessu líku og ekki Árni samforingi minn heldur (hann hefur aldrei drukkið kaffi). Þegar ég svo fann fyrir þessum nákvæmlega sömu einkennum á laugardagskvöldi í útilegu í Valhöll, sem er "reyklaus" skáli búinn öllum nútímaþægindum, rann upp fyrir mér ljós. Á þessum tímapunktum í útilegum þ.e. seinnipart laugardags hafði ég, sem að öllu jöfnu drakk 6-10 kaffibolla dag hvern, ekki innbyrt kaffidropa í sólarhring ! 

Hús við Eyrarlandsveg

Þessi dægrin legg ég dálítið stund á það að gera færslur síðunnar aðgengilegar á fljótvirkan hátt með því að raða þeim upp eftir götum. Þetta hjálpar mér að sjá hvaða hús ég hef þegar tekið fyrir en einnig er ágætt að líta á sum þessi skrif aftur, því sum hef ég ekki lesið frá því ég birti þau hér. Oftar en ekki eru þau uppfull af alls konar ásláttar- og málfarsvillum sem ég veitti enga athygli fyrst. En hér eru færslur um hús við Eyrarlandsveg.

Eyrarlandsvegur er ein af þessum áberandi og glæsilegu eldri götum Akureyrar,
heitir eftir stórbýlinu Eyrarlandi  sem lagði til stóran hluta bæjarlands Akureyrar sunnan Glerár. Gatan liggur frá Akureyrarkirkju og klífur á brekkubrúninni til suðurs uppá barma Barðsgils ofan  Samkomuhússins og heldur svo áfram framhjá Menntaskólanum og Lystigarðinum að Sjúkrahúsinu, þar sem Spítalavegurinn steypist niður í Innbæinn. 

Eyrarlandsvegur 8 (Æsustaðir) (1906)

Eyrarlandsvegur 12 (1923)

Eyrarlandsvegur 14 (1928)

Eyrarlandsvegur 16 (1928)

Eyrarlandsvegur 20 (1926)

Eyrarlandsvegur 22 (1926)

Eyrarlandsvegur 24 (1925)

Eyrarlandsvegur 25 (1970, Barð 1899-1969)

Eyrarlandsvegur 26 (1911)

Eyrarlandsvegur 27 (1928)

Eyrarlandsvegur 29 (1923)

Eyrarlandsvegur 31 (1923)

Eyrarlandsvegur 33 (1971)

Eyrarlandsvegur 35 (Fagrastræti 1) (1915)

Eftirfarandi byggingar standa einnig við Eyrarlandsveg:

Sigurhæðir (1903)

Gamli Skóli (1904) og Fjósið (1905)

Akureyrarkirkja (1940)

telst einnig standa við Eyrarlandsveg. Við Eyrarlandsveg 19 stóð einnig húsið Rósinborg en sökum þess að það var rifið rúmum 12 árum áður en ég fæddist hef ég ekki tekið mynd af því . Hér sést það hins vegar á mynd á myndasíðu Rúnars Vestmann. Barð hét einnig lítið hús sem stóð á Eyrarlandsvegi 25.

Meðalaldur þeirra húsa sem nú standa við Eyrarlandsveginn árið 2015 er 89,7 eða tæp 90 ár 

Hús dagsins: Kristnes í Glerárþorpi; Lyngholt 13

Gömlu býlin í Glerárþorpi eru yfirleitt auðþekkjanleg frá nærliggjandi húsum. Þau standa yfirleitt á skjön við húsaraðirnar og lóðir yfirleitt mikið stærri og byggingarlag þeirra er ævinlega frábrugðið næstu húsum, enda yfirleitt um miklu eldri hús að ræða.Heimildir um upprunasögu þessara húsa eru oft ekki auðfáanlegar eftir þeim leiðum sem ég hef farið. Bygginganefndafundargerðir fyrir Akureyrarbæ koma þar að litlu gagni því Glerárþorp varð ekki hluti af Akureyri fyrr en 1955. En með hjálp Landupplýsingakerfisins góða tókst mér að grafa upp byggingarár hússins hér á myndinni og fletti upp í Manntali sem tekið var tveimur árum fyrir skráð byggingarár hússins.

En húsið hér á myndinni, Kristnes, stendur í Glerárþorpi, rétt upp af norðurbakka Glerár um 100 metra frá Glerárbrú á Þjóðvegi 1. Húsið telst standa á lóðinni Lyngholt 13. Upprunalega var sett hús á Kristnesi árið 1908 og var um að ræða stýrishús af skipi og kallaðist húsið "Káetan" í daglegu tali. Núverandi hús er hins vegar byggt árið 1932. Á teikningum sem Árni Gunnar Kristjánsson gerði vegna endurbóta hússins 2004 kemur fram að engar teikningar séu til af húsinu. Íbúar á Kristnesi árið 1930 voru þau Tryggvi Þórðarson verkamaður og Oddný Þorsteinsdóttir og börn þeirra. Mér þykir því freistandi að draga þá ályktun að Tryggvi og Oddný hafi staðið fyrir byggingu Kristness árið 1932. Húsið er einlyft steinsteypuhús á lágum grunni og með háu risi og á framhlið eru tveir smáir kvistir. Á norðvesturhlið er einlyft viðbygging með skúrþaki. Bárujárn er á þaki hússins og nýlegir krosspóstar í gluggum. Líkt og gengur og gerist með eldri hús Glerárþorps var hér búrekstur nokkur og þarna hafa m.a. verið kýr (hér auglýsir Tryggvi Þórðarson "Ung vorbær kýr" sumarið 1949 ). Ekki veit ég hvenær búskapur hefur lagst hér af en gatan Lyngholt byggðist að mestu á 7.áratugnum og með þéttbýlismyndun í Glerárþorpi var búskapi á smábýlunum þar væntanlega sjálfhætt. Fyrir um áratug var Kristnes allt gert upp, þak m.a. endurnýjað frá grunni sem og gluggar og hurðir og kvistir byggðir á þakið. Því er húsið í raun eins og nýtt. Ekki er hægt að segja annað en að endurbætur hafi heppnast vel og nú er húsið til mikillar prýði og sóma í götumyndinni. Þessi mynd er tekin á öðrum degi páska, 6.apríl 2015.  

Heimildir: Árni Gunnar Kristjánsson (2004). Byggingarnefndarteikning Lyngholt 13. Sótt 3.5.2015 gegn um Landupplýsingakerfi Akureyrarbæjar.

Manntal 1930. Varðveitt á Héraðskjalasafninu á Akureyri.

Steindór Steindórsson (1993). Akureyri; höfuðborg hins bjarta norðurs. Reykjavík: Örn og Örlygur.