Hús dagsins: Syðstahús; Sibbukofi (stóð við Aðalstræti 82)

Ég hef ýmis viðmið í skrifunum hér á þessari síðu, en fæst eru þau án undantekninga. Eitt er, að ég tek yfirleitt fyrir hús sem ég hef sjálfur myndað og standa enn. Mér finnst eiginlega nauðsynlegt að hafa séð húsin sem ég skrifa- og að þeir sem eigi leið um götur Akureyrar geti séð húsin- og e.t.v. flett þeim upp hér gegn um snjallsíma. Húsið sem ég tek fyrir núna hef ég auðvitað aldrei séð berum augum; það var rifið litlum 36 árum áður en ég fæddist. En sl. sumar skrifaði ég hér um Barð, sögufrægt horfið hús og í kjölfarið gerðist ég áhugasamur að skrifa um síðasta torfbæinn á Akureyri, sem kallaður var Sibbukofi eða Syðstahús. Hann stóð við Aðalstræti 82 en þar stendur nú reisulegt steinhús- sem ég hyggst taka fyrir í næstu færslu.

Upprunasaga torfbæjarins á Aðalstræti 82 (hér eftir Syðstahús, eða Sibbukofi)
er nokkuð óljós- eins og gjarnt er með hús frá miðri 19.öld eða þaðan af fyrr. Í Fasteignamati 1918 er byggingarár hússins sagt vera 1862 – stofnár Akureyrarkaupstaðar- en þegar Bygginganefnd tók til starfa fimm árum áður var bærinn þegar byggður. Þannig að Syðstahús eða elstu hluti hans var byggður fyrir 1857. Bæinn reisti Jón Tómasson, en hann var faðir Sigurbjargar Jónsdóttur eða Sibbu sem bærinn var jafnan kenndur við í seinni tíð. Bærinn var sá syðsti í Fjörunni og var því kallaður Syðstahús. Í Jónsbók er eina færslan um Aðalstræti 82 sú, að 23.júní 1908 fái Sigurbjörg Jónsdóttir leyfi til að reisa bakhús úr steinsteyptan skúr bak við torfbæinn sem þar stendur. Í Fasteignamati 1918 er húsinu lýst sem torfbæ með framþili, 8,3x6,3m að stærð, ein stofa og eldhús, byggt 1862 [sem áður segir hér]. Bakhús úr steini 5x3,5m sagt nýlegt. Þar mun líklega kominn steinsteypti skúrinn frá 1908. Á bls. 51 í bók Steindórs Steindórssonar, Akureyri; höfuðborg hins bjarta norðus, má finna nokkuð ítarlega lýsingu á Syðstahúsi, skráða af Þóri Sigurðssyni, Gefum honum orðið:

Það [Syðstahús] var torfbær með risi. Gaflar voru úr timbri klæddir tjörupappa. Þakbrúnir á stöfnum voru hvítmálaðar þær skornar þar sem veggir byrjuðu og þar sett lóðrétt hvítmáluð borð til að skera stafnana glöggt frá borði. Veggir og þak var grasi gróið. Í norðurenda var eldhús með glugga á gaflinum sem bar inn daufa birtu (Steindór Steindórsson 1993: 51)

Á ljósmyndum má sjá að á suðurgafli hafa verið tveir sexrúðugluggar og inngangur fyrir miðju og fjórar smárúður yfir inngöngudyrum, sem voru rammaðar inn með timburþili með rislaga toppi. Skorsteinn hússins var fenginn með tunnu sem tyrft var að, en ekki fylgir sögunni hvort þar hafi ævinlega verið um að ræða sömu tunnu þessa tæpu öld sem húsið stóð, eða hvort henni var skipt út eftir þörfum. Húsið var sem áður segir 8,3x6,3m þ.e. um 55 fermetrar að utanmáli, en fram kemur síðar í lýsingunni hér að ofan að eldhúsið hafi verið helmingur jarðhæðarinnar og “einn geymur upp í rjáfur”. Þannig að rishæðin náði aðeins yfir helming hússins, þ.e.a.s. Yfir stofunni, sem þiljuð var í hólf og gólf. Á eldhúsi var hins vegar moldargólf en grjóthellur að hluta- líkt og í forstofu. Alla tíð var Syðstahús í eigu og ábúð sömu fjölskyldu, en Sigurbjörg eða Sibba sem kofinn var löngum kenndur við í daglegu tali ól þarna allan sinn aldur (1862-1944) en maður hennar hét Sigurður Jónsson. Sigurbjörg og Sigurður voru annáluð fyrir gestrisni og greiðvikni en húsið var vinsæll áningarstaður ferðalanga á leið til og frá Akureyri, enda fyrsta húsið sem heilsaði gestum bæjarins sem þangað komu framan úr Eyjafirði eða yfir Vaðlana. Einhverjar skepnur höfðu þau en Syðstahúsið var aldrei neitt stórbýli.

Myndin sem fylgir færslunni er vatnslitamynd á pappír. Henni snaraði ég fram laugardagskvöld nokkurt sumarið 2016 undir ljúfum tónum í boði Guðna Más Henningssonar á Næturvakt Rásar 2. Þar hafði ég til hliðsjónar ljósmynd sem finna má í áðurnefndri bók Steindórs Steindórssonar. Hér er hins vegar hægt að sjá mynd af líkani listakonunnar Elísabetar Geirmundsdóttur af Syðstahúsi og hér er hægt að sjá mynd af áðurnefndum heiðurshjónum Sigurbjörgu og Sigurði framan við húsið. Hvað varð um Syðstahúsið eftir andlát Sigurbjargar fer fáum sögum af. Hún lést 1944, þá orðin ekkja, en Sigurður lést 1936. Líkast til hefur bærinn farið í eyði en hann var rifinn fimm árum síðar eða 1949. Þar með hvarf síðasti torfbærinn sem eftir var á Akureyri. Líkast til hefur ástand hússins ekki verið beysið, það mögulega orðið ónýtt og þótti e.t.v. ekki merkilegt. Enda skal haft í huga, að á þeim tíma var enn búið í torfbæjum víða um sveitir. Það er ég hins vegar nokkuð viss um að ef Syðstahús eða sambærilegur torfbær stæði enn í dag dytti fáum í hug að rífa slíkt hús, heldur væri honum þvert á móti haldið við og hann varðveittur. Það skyldi maður a.m.k. ætla...

 Á þessum slóðum stóð Syðstahús eða Sibbukofi, en bakvið grenitrjáastóðið sem var aðalmyndefnið þegar þessi mynd var tekin sér í núverandi hús á Aðalstræti 82, steinhús frá 1951. Það hús tek ég fyrir í næstu færslu. Myndin er tekin á Uppstigningadag 2015, en svo til, að hann bar upp á afmælisdag Sigurbjargar Jónsdóttur í Syðstahúsi, þ.e. 14.maí. Það vissi ég raunar ekki þá. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Heimildir

Fasteignamat á Akureyri 1918. Óprentað, óútgefið, varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

Jón Sveinsson. 1955. „Jónsbók“. (Skrá yfir upprunasögu húsa sem stóðu á Akureyri um 1935, tekin saman 1945-55). Óprentað, óútgefið. Varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

Steindór Steindórsson. 1993. Akureyri, höfuðborg hins bjarta norðurs. Reykjavík: Örn og Örlygur.

 

Hús við Oddeyrargötu

Á síðasta ári var Oddeyrargatan nokkuð fyrirferðarmikil í umfjölluninni hér. Og til fróðleiks fyrir þá sem ekki gjörþekkja staðhætti á Akureyri má benda á, að gatan er ekki á Oddeyrinni heldur tengir saman Eyrina og Brekkuna, skásker brekkuna ofan við Miðbæinn og nær að barmi Grófargils. Ég tók húsin við hana í nokkuð tilviljunakenndri röð, tvö hafði ég tekið fyrir fyrir nokkrum árum. En hér eru semsagt pistlarnir um húsin við Oddeyrargötu. ATH: Pistlarnir um 1, 3 og 15 eru ekki eins ítarlegir og hinir enda skrifaðir áður en ég uppgötvaði þær helstu heimildir sem ég hef stuðst við sl. misseri. 

Oddeyrargata 1 (1923)

Oddeyrargata 3 (1908)

Oddeyrargata 4 (1916)

 Oddeyrargata 5 (1945)

Oddeyrargata 8 (1919)

Oddeyrargata 10 (1927

Oddeyrargata 11 (1927)

Oddeyrargata 12 (1928)

Oddeyrargata 13 (1929)

Oddeyrargata 14 (1929)

Oddeyrargata 15 (1920)

 Oddeyrargata 16 (1931)

Oddeyrargata 17 (1920)

Oddeyrargata 19 (1929)

Oddeyrargata 22 (1930)

Oddeyrargata 23 (1927)

Oddeyrargata 24 (1932)

Oddeyrargata 26 (1926)

Oddeyrargata 28 (1928)

Oddeyrargata 30 (1930)

Oddeyrargata 32 (1933)

Oddeyrargata 34 (1930)

Oddeyrargata 36 (1930)

Oddeyrargata 38 (1930)

Svona var umhorfs við Oddeyrargötu á Jóladag 2016

 

 

Húsaannáll 2016

Að venju birti ég hér yfirlit yfir þær húsagreinar sem ég hef skrifað hér á árinu. Segja má, að liðið ár hafi verið ár Brekkunnar í umfjölluninni hjá mér- en ég hef tekið fyrir hús m.a. við Brekkugötu, Þingvallastræti, Hrafnagilsstræti, Bjarmastíg og Oddeyrargötu en síðasttalda gatan hefur verið áberandi hér sl. vikur og mánuði.

 

Fyrsta húsagrein ársins 2016 birtist þann 4.janúar og var þar um að ræða Brekkugötu 4,  hús sem Kristján "bílakóngur" reisti árið 1932

16.janúar var það Glerárgata 5 (1910)

18.janúar Brekkugata 5b (1904)

22.janúar Brekkugata 7 (1903)

27.janúar Bjarmastígur 1 (1931)

6.feb. Bjarmastígur 3 (1939)

Sunnudaginn 10.janúar hélt ég á gönguför í blíðskaparveðri, -3° og stillu um svæðið sem afmarkast af Bjarmastíg, Oddeyrargötu og Brekkugötu. Í MP3-spilaranum hljómaði  Led Zeppelin platan Physical Graffiti. Á þeirri átta og hálfu mínútu sem  lagið Khasmir hljómaði ljósmyndaði ég öll húsin frá 23-47 (að 31 undanskildu, af því átti ég mynd fyrir) og tók ég þá röð fyrir á útmánuðunum. Mögulega er það einhvers konar met, að ljósmynda öll hús- að einu undanskildu- við Brekkugötuna á "8:30".   

13.feb Brekkugata 23 (1926)

18.feb Brekkugata 25 (1926)

21.feb Brekkugata 27a  (1930)

25.feb Brekkugata 27 (1924)

29.feb Brekkugata 29 (1926)

5.mars Brekkugata 33 (1953)

10.mars Brekkugata 35 (1933)

15.mars Brekkugata 37 (1926)

20.mars Brekkugata 39 (1941)

25.mars Brekkugata 41 (1933)

2.apríl Brekkugata 30 (1922)

7.apríl Brekkugata 32 (1933)

14.apríl Brekkugata 43 (1929)

23.apríl Brekkugata 34 (1944)

27.apríl Brekkugata 45 (1930)

30.apríl Brekkugata 47 (1941)

Næst á dagskrá voru það elstu húsin við Bjarmastíg, þ.e. húsin vestan megin eða oddatöluröðin. 

12.maí Bjarmastígur 7 (1938)

Þann 15.maí vildi svo til, að 100 ár voru liðin frá því að byggingarleyfi fyrir Oddeyrargötu 6 var gefið út. Því þótti mér við hæfi að birta pistil um það hús þann dag.

15.maí Oddeyrargata 6 (1916) 

og áfram með Bjarmastígshúsin...

22.maí Bjarmastígur 9 (1933)

29.maí Bjarmastígur 11 (1933)

Oddeyrargata 4 átti 100 ára "byggingarleyfisafmæli" þann 5.júní. Og að sjálfsögðu varð það sama að ganga yfir það hús og númer 6:

5.júní Oddeyrargata 4 (1916)

Það mun hafa verið þann 30.apríl, að ég fékk símtal frá Víði Gíslasyni, varðandi húsið Barð sem stóð h.u.b. á sama stað og Eyrarlandsvegur 25 er núna. Hann hefur kynnt sér sögu þessa merka húss og lét mér hinar ýmsu heimildir í té varðandi Barð- sem er því miður horfið- og það fyrir hartnær hálfri öld. Hvatti hann mig til að skrifa grein um þetta merka hús sem ég og gerði. Þessi grein var umtalsvert umfangsmeiri en hinar hefðbundnu færslur og var því mánuð í smíðum en birtist hér á vefnum þann 10.júní:

10.júní Barð (áður AUrora, 1899-1969) ; Eyrarlandsvegur 25 (1970)

16.júní Bjarmastígur 13 (1929)

21.júní Bjarmastígur 15 (1930) 

Ég stunda Sundlaug Akureyrar reglulega og viðurkenni það fúslega, að þar ver ég umtalsvert drýgri tíma í heitu pottunum en á sundi. Ég hafði lengi ætlað mér að taka fyrir þá geðþekku húsaröð, sem stendur andspænis sundlaugarsvæðinu og Andapollinum við Þingvallastrætið. Hana ljósmyndaði ég á góðviðris vormorgni, 8.maí. Ég dundaði mér við skrif um þessi hús um vorið og í byrjun sumars en ákvað að birta alla þessa sjö pistla á einum degi. Að öllu jöfnu gildir sú óskoraða regla hér, að aðeins einn pistill birtist á dag. En í tilefni af 7 ára afmæli þessa þáttar ákvað að ég að birta þann daginn 7 pistla !

25. júní Þingvallastræti 4 (1929)

         Þingvallastræti 6 (1929)

         Þingvallastræti 8 (1930)

         Þingvallastræti 10 (1931)

         Þingvallastræti 12 (1931)

         Þingvallastræti 14 (1933)

Á þessu ári gafst ég eiginlega upp á því fyrirkomulagi, að  skrifa greinar í númeraröð. Þótti það að mörgu leyti stýrandi og þvingandi. Síðastliðna hálfa árið hef ég því tekið Oddeyrargötuna og Hrafnagilsstrætið á Brekkunni fyrir í tilviljanakenndri röð. Ásamt fáeinum öðrum húsum. Hús við Hrafnagilsstræti myndaði ég þann 18.maí, þegar ég myndaði Eyrarlandsveg 25 vegna áðurnefndrar Barðsgreinar. Ég átti hins vegar myndir af öllum húsum Oddeyrargötunnar "á lager" frá sl. vetri. Mörg Oddeyrargötuhúsin er nefnilega aðeins hægt að mynda að vetrar- eða vorlagi.

9.júlí Oddeyrargata 34 (1930)

24.júlí Skipagata 18; Bifröst (1935)

5.ágúst Oddeyrargata 17 (1920)

21.ágúst Oddeyrargata 28 (1928)

24.ágúst Oddeyrargata 13 (1929)

9.sept. Oddeyrargata 38 (1930)

17.sept. Oddeyrargata 14 (1929)

23.sept Hrafnagilsstræti 8 (1931)

29.sept. Oddeyrargata 19 (1929)

3.okt. Oddeyrargata 11 (1927)

7.okt. Oddeyrargata 16 (1931)

14.okt. Hrafnagilsstræti 6 (1933)

18.okt. Oddeyrargata 8 (1919)

30.okt. Oddeyrargata 30 (1930)

10.nóv Oddeyrargata 32 (1933)

16.nóv Oddeyrargata 36 (1930)

20.nóv Oddeyrargata 26 (1926)

30.nóv Hrafnagilsstræti 4 (1931)

4.des Hrafnagilsstræti 10 (1932)

9.des Oddeyrargata 23 (1927)

11.des Oddeyrargata 24 (1932)

16.des Oddeyrargata 22 (1930)

22.des Oddeyrargata 12 (1928)

28.des Oddeyrargata 10 (1927)

30.des Oddeyrargata 5 (1945)

Alls skrifaði ég 61 pistla um jafn mörg uppistandandi hús ásamt einu til viðbótar sem horfið er fyrir áratugum síðan. Elsta húsið sem ég tók fyrir á árinu 2016 var 113 ára og það yngsta 46 ára. Meðalaldur "húsa dagsins" á árinu 2016 var 86 ár (nákvæmlega 86,06558 skv. Excel).

Einhverjir kunna að spyrja hvort ég sé ekki að verða búinn með drjúgan hluta Akureyrarhúsa. Því er til að svara að h.u.b. hvert einasta hús sem byggt er fyrir 1900 hefur fengið pláss hér á síðunni. Ég hef síðastliðin misseri lagt áherslu á hús byggð fyrir 1940 eða götur sem byggðust að mestu fyrir þann tíma. Og þar er enn af nægu að taka. Ég kem til með að halda ótrauður áfram með þetta grúsk á nýju ári - þó ég gerist kannski skriflatur af og til og margir dagar eða vikur líði á milli birtingu pistla.   

Nýjárskveðja

Óska öllum landsmönnum gleðilegs nýs árs 2017 með þökk fyrir það liðna. Þakka innlit og viðbrögð hér á síðunni á liðnu ári- og árum. Nýjársmyndin sýnir tvö glitský sem birtust yfir Akureyri í dagrenningu í fyrradag, 30.des 2016.

Arnór Bliki Hallmundsson.

Hús dagsins: Oddeyrargata 5

Löngum stóð það til hjá mér, að ljúka umfjöllun um öll íbúðarhús við Oddeyrargötuna, byggð fyrir 1935-40, áður en árið 2016 rynni sitt skeið. En þá kom í ljós, að aðeins eitt íbúðarhús við götuna er undir þessum óformlegu byggingarársviðmiðum síðuhaldara- og ekki var mér stætt á því að haf hafa það útundan- og hvað þá á sjálfum jólunum ! Hér birtist  greinarkorn um Oddeyrargötu 5:

 

Meðalaldur húsa við Oddeyrargötu er nokkuð hár, en yngsta húsið (að  bakhúsum og bílskúrum undanskildum) er 71 árs. Þar er um að ræða hús nr. 5 en það reisti Leó Sigurðarson útgerðarmaður árið 1945 eftir teikningum Tryggva Jónatanssonar. (Það vill svo til, að elsta og yngsta hús götunnar standa hlið við hlið en númer hús númer 3 er 108 ára, byggt 1908). Upprunalegar teikningar að húsinu eru ekki aðgengilegar á Landupplýsingakerfinu en þar má finna raflagnateikningar Alberts Sigurðssonar Þær eru gerðar snemma í júlí 1944, eða rúmum tveimur vikum eftir að Lýðveldið Ísland var stofnað á Þingvöllum.

Oddeyrargata 5 er stórt og reisulegt tvílyft steinsteypuhús á háum kjallara og með flötu þaki, sem rammað er inn af steyptum kanti. Ekki kann ég að lýsa að gluggapóstunum póstar liggja bæði þvert og lóðrétt og í efri hornum eru opnanleg fög. Að vissu leyti má kannski greina ákveðna þróun í gluggastærð húsa séu gluggar þessa húss bornir saman við nærliggjandi hús við Oddeyrargötuna, sem eru um 15-20 árum eldri. Bárujárn er á þaki hússins og á veggjum hússins steinmulningur (sem sumir kalla skeljasand). Tveir inngangar eru á framhlið sem og yfir þeim steypt dyraskýli. Á lóðinni stendur einnig bílskúr að norðaustanverðu. Húsið hefur alla tíð verið íbúðarhús og er að mestu óbreytt frá upphaflegri gerð. Það mun í upphafi hafa verið stórt einbýli (heildarflatarmál hússins er yfir 500 fermetrar) en nú eru í húsinu tvær íbúðir hvor á sinni hæð, auk lítillar íbúðar í kjallara. Húsið lítur vel út og er til mikillar prýði í umhverfi og í góðu standi og það sama má segja um lóðina. Steyptir kantar á lóðarmörkum og steypt stétt framan setja einnig skemmtilegan svip á umhverfið- sem samhangandi heild ásamt húsinu. Húsakönnun 2014 segir húsið hafa gildi fyrir götumynd Oddeyrargötunar. Vegna legu sinnar á horni Oddeyrargötu og Bjarmastígs mætti raunar einnig telja sem svo, að húsið taki þátt í götumynd Bjarmastígs. Myndina tók ég sl. Jóladag, 25.des 2016 en þá var Oddeyrargatan í sannkölluðum jólabúning.

Heimildir: Landslag arkitektastofa 2014. Akureyrarbær Miðbær- Húsakönnun. Unnið fyrir Akureyrarbæ. Óprentað, pdf aðgengilegt á slóðinni http://www.minjastofnun.is/media/husakannanir/midbaer_husakonnun-2014.pdf

 

 

 

Hús dagsins: Oddeyrargata 10

Árið 1927 fengu þeir Áskell Sigurðsson og Sigurbjörn Friðriksson leyfi til að reisa íbúðarhús við Oddeyrargötu, steinhús á einni hæð á háum kjallara og valmaþaki, 11x8m að stærð. Teikningarnar að húsinu gerði Tryggvi Jónatansson. Oddeyrargata 10 er tvílyft steinsteypuhús með háu valmaþaki. (Á teikningum og í bókunum bygginganefndar er neðri hæð raunar kölluð kjallari) Á þaki er bárujárn en krosspóstar eru í gluggum. Framhlið hússins er samhverf um miðju; þar eru tvær inngöngudyr og gluggi nær horni en á efri hæð “hálfur gluggi” næst miðju hvoru megin og tveir gluggar við hlið þeirra.

Húsið hefur frá upphafi verið parhús og íbúðaskipan alla tíð sú sama. Bjó Sigurbjörn, sem síðar byggði hús við Norðurgötu á Oddeyri, í nyrðri hluta en í syðri hluta bjuggu þau Áskell Sigurðsson og kona hans Sigríður Aðalheiður Jónsdóttir. Þess má geta, að þau voru langafi og langamma þess sem þetta ritar. Sigríður hafði mikinn áhuga á garðrækt og hafði lítið gróðurhús á lóðinni þar sem hún ræktaði ýmsar skrautjurtir og matjurtir. Þá gróðursetti hún nokkur tré á lóðinni, þ.á.m. gullregn sem stóð og stendur enn sunnan við húsið. Í þessari grein frá 1981 minnist Ingólfur Davíðsson grasafræðingur á gullregnið við Oddeyrargötu 10. Síðar bjó hér um áratugaskeið Júdit nokkur Jónbjörnsdóttir. Með henni bjó faðir hennar, Jónbjörn Gíslason. Hann var um tíma búsettur í Vesturheimi en fluttist aftur til Íslands 1956 og bjó í þessu húsi ásamt dóttur sinni til dánardægurs. Hann var mikill áhugamaður um rímnakveðskap og átti hljóðrita og safnaði með honum ýmsum kvæðum til varðveislu. Hann hljóðritaði á hólka, líkt og tíðkaðist á þeim tíma (1920-30) en yfirfærsla þeirra upptaka á segulband fór fram í Oddeyarargötu 10 á kyndilmessu 1968. (Frásögn Júditar í Húnavöku 1982) Nú eru þessi hljóðrit, sem yfirfærð voru á segulband í þessu húsi aðgengileg á ismus.is. Hér má m.a. heyra Jónbjörn kveða Andrarímur ásamt Sigríði Hjálmarsdóttur en hljóðritunin er talin gerð á bilinu 1920-23 – þ.e. rétt innan við aldargömul!

Oddeyrargata 10 er reisulegt hús í einföldum klassískum stíl. Húsið er að mestu óbreytt frá upphafi en í mjög góðri hirðu. Lóðin er einnig vel gróin og vel frágengin m.a. með bjálkahleðslu á lóðarmörkum og klifurjurtir setja einnig skemmtilegan svip á húsið. Að ógleymdu gullregninu sem mikil prýði er af. Húsið stendur á horni Krabbastígs og Oddeyrargötu og er neðst í röð svipaðra húsa, 10-22 og hefur skv. Húsakönnun 2015 varðveislugildi sem hluti þessarar glæsilegu húsaraðar. Húsið er eilítið stærra að grunnfleti en flest þessara húsa og jafnframt það eina sem skiptist eftir miðju í eignarhluta. Myndin er tekin í upphafi ársins sem senn er á enda, 10. janúar 2016. Hér að neðan má sjá gullregnið í haustskrúða, myndin tekin þann 4.okt. sl.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Heimildir: Jón Sveinsson. 1955. „Jónsbók“. (Skrá yfir upprunasögu húsa sem stóðu á Akureyri um 1935, tekin saman 1945-55).

Óprentað, óútgefið. Varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

Akureyrarbær og Teiknistofa Arkitekta, Gylfi Guðjónsson og félagar. (2015). Norðurbrekkan, neðri hluti. Húsakönnun. Pdf-útgáfa aðgengileg á slóðinni http://www.akureyri.is/static/files/Skipulagsdeild/Deiliskipulog/Nordur_Brekka/n-brekka-husakonnun-150129-vefutgafa.pdf

 

 

Jólakveðja

(Myndin er tekin um hálfníuleytið í morgun 24.des; horft frá Strandgötu skammt ofan Eimskipabryggju og "Pollsins".  Ljósum prýdd Brekkan og nyrsti hluti Innbæjar með Torfunefsbryggju og Akureyrarkirkju í forgrunni) 

Hús dagsins: Oddeyrargata 12

Oddeyrargötu 12 reisti Aðalsteinn Bjarnason, trésmiður frá Hlíðarhaga, árið 1928. Hann fékk leyfi til að reisa steinhús á einni hæð með háum kjallara, 8,8x7,6m að stærð. Teikningarnar af húsinu gerði Halldór Halldórsson. Haustið 1929 fékk Aðalsteinn leyfi til að reisa skúr á lóðinni, 6,4x4,3m. Þann 6.sept 1930 gerir bygginganefnd hins vegar athugasemd við skúrbyggingu Aðalsteins, hún fari í bága við byggingareglugerðir vegna hæðar og skuli hún rifin hvenær sem bærinn krefst þess, bænum að kostnaðarlausu. Skemmst er þó frá að segja, að enn stendur skúr á baklóðinni, 86 árum síðar. Hann er steinsteyptur (eða forskalaður), einlyftur með flötu þaki og raunar tvær álmur- sú nyrðri eilítið hærri. (Það var víst hæðin sem byggingarnefnd var ekki ánægð með á sínum tíma). Oddeyrargata 12 er steinsteypuhús í einföldum nýklassískum stíl, tvílyft eða einlyft á háum kjallara- jarðhæð- með lágu valmaþaki. Veggir eru múrsléttaðir, bárujárn á þaki og krosspóstar í gluggum og inngöngudyr á miðri framhlið með gluggum beggja vegna. Fljótt á litið virðast hús nr. 12 og 14 vera einskonar systurhús, enda svipuð í megindráttum en í raun eru húsin nokkuð frábrugðin t.d. hvað gluggasetningu og innganga varðar. Þá eru þak nr. 12 mun lægra en nr. 14. Þó má geta þess, að Halldór Halldórsson teiknaði bæði húsin.

Á upprunalegum teikningum, sem sjá má í tengli hér að ofan, má sjá að húsið hefur frá upphafi verið skipulagt sem tvíbýli- alltént eru eldhús á báðum hæðum. Aðalsteinn, kona hans Halldóra Davíðsdóttir og börn þeirra bjuggu þarna um langt árabil. Sem áður segir var Aðalsteinn trésmiður og smíðaði hann og seldi m.a. skíði og ýmis konar smíðisgripi s.s. eikarílát. Ekki þykir mér óvarlagt að áætla að hann hafi starfrækt verkstæði sitt í bakhúsinu á lóðinni. Þarna bjó árið 1932 Jón Norðfjörð, skrifstofumaður, leikari og skátaforingi. Hann fór fyrir skátasveitinni Fálkum, sem var ansi stórhuga á þessum árum. Stóðu þeir fyrir ræktun Skátagilsins (sem þá var nafnlaust) og byggingu útileguskálans Fálkafells á Súlumýrum. Sá skáli stendur enn og er í fullri notkun - mikið breyttur og bættur frá upphafi. Sveitin gaf einnig út blaðið Akurliljuna sem var þeirra málgagn og auk þess auglýsingarit fyrir Akureyrskar verslanir og þjónustuaðila. Jón var ábyrgðarmaður blaðsins, sem virðist aðeins hafa komið út einu sinni- en mögulega hefur ætlunin verið að útgáfa blaðsins yrði árviss. Það er fróðlegt að skoða þetta 84 ára málgagn Fálka og þarna má sjá líkast til eina elstu mynd sem til er af Fálkafelli, sem sveitin reisti þá um sumarið. (Og hver veit, nema einhverjir úr hópi Fálka eða annarra Akureyrskra skáta hafi rennt sér upp í Fálkafell á skíðum frá Aðalsteini Bjarnasyni í Oddeyrargötu 12. "Ungur sveinn og ítur snót/ ei skal hræðast vetur hót / bindið skíði á fiman fót/ og fikrið ykkur upp í mót/ því uppi í Fálkafelli, því uppi í Fálkafelli, er allra meina bót. Þetta, eins og svo marga góða skátasöngva kvað Tryggvi Þorsteinsson ).  )

Margir hafa búið í húsinu í lengri eða skemmri tíma þessa tæpu níu áratugi sem það hefur staðið. Það er í góðri hirðu og lítur vel út, á því er t.d. nýlegt þakjárn. Tvær íbúðir eru í húsinu, hvor á sinni hæð og hefur líkast til verið svo frá upphafi. Myndin af húsinu er tekin 3.maí 2015.

Á lóðinni stendur Alaskaösp sem mun ein sú hæsta á Akureyri. Síðast þegar ég vissi, mældist hún 24,5m há en það skal haft í huga, að það var í trjágöngu Skógræktarfélagsins í lok ágúst 2013, fyrir rúmum þremur árum. Þannig að mögulega hefur hún náð 25-26 metrum í dag. Öspin á Oddeyrargötu 12 virðist þó í harðri samkeppni við aðra slíka handan götunnar, en sú stendur á Bjarmastíg 1. Sú síðarnefnda stendur raunar eilítið lægra. Á þessari mynd, sem tekin er  má sjá þessar tvær aspir, Oddeyrargötuöspin vinstra megin. Fremst má sjá ljósastaur og þak Oddeyrargötu 16. 

 

 

 

 

 

 

Hér má öspina við Oddeyrargötu 12 í öllu sínu veldi að vetri og sumri. Myndirnar teknar 10.jan 2016 og 31.ágúst 2013

 

Heimildir: Jón Sveinsson. 1955. „Jónsbók“. (Skrá yfir upprunasögu húsa sem stóðu á Akureyri um 1935, tekin saman 1945-55). Óprentað, óútgefið. Varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

Akureyrarbær og Teiknistofa Arkitekta, Gylfi Guðjónsson og félagar. (2015). Norðurbrekkan, neðri hluti. Húsakönnun. Pdf-útgáfa aðgengileg á slóðinni http://www.akureyri.is/static/files/Skipulagsdeild/Deiliskipulog/Nordur_Brekka/n-brekka-husakonnun-150129-vefutgafa.pdf

 

Hús dagsins: Oddeyrargata 22

Ásgeir Kristjánsson og Júlíus Davíðsson fengu þann 17.feb 1930 lóð og byggingarleyfi 6.maí sama ár. Þeir fá að byggja steinsteypt íbúðarhús, 8,8x8m að stærð, tvílyft með niðurgröfnum kjallara undir hálfu húsinu. Í Húsakönnun 2015 er Halldór Halldórsson talinn líklegastur hönnuður hússins, en það er þó ekki vitað með vissu. Húsið er alltént mjög svipað næstu húsum neðan við þ.e. nr. 14 og 16 en þau hús teiknaði Halldór. Oddeyrargata 12 er tvílyft steinsteypuhús með lágu valmaþaki, á lágum kjallara. Veggir eru múrsléttaðir og bárujárn á þaki, en krosspóstar í gluggum. Á götuhlið eru tveir inngangar og steyptar tröppur upp að þeim en einnig eru kjallaradyr að norðanverðu. Kjallari er útgrafinn undir öllu húsinu, enda þótt aðeins sé rætt um kjallara undir því hálfu í bókunum Bygginganefndar.

Húsið var frá upphafi tvíbýli, ein íbúð á hvorri hæð og bjó Júlíus og hans fjölskylda á neðri hæð og Ásgeir og hans fjölskylda á þeirri efri. Ein athyglisverðasta auglýsingin sem upp kemur á timarit.is sé leitað er eftir Oddeyrargötu 22 er vafalítið þessi frá sumrinu 1939, en þarna býður Ásgeir til sölu tvo fálkaunga. Fálkar hafa líkast til aldrei verið algeng húsdýr eða gæludýr hér á landi. Þá seldi Ásgeir hér af og til hrossakjöt sem líkast hefur verið “beint frá býli”.

Oddeyrargata 22 er einfalt og látlaust hús af nokkuð algengri gerð steinhúsa þessa tíma (um 1930). Það er hluti nokkuð heildstæðrar torfu svipaðra húsa sem standa við vestanverða Oddeyrargötuna, milli Krabbastígs og Hamarstígs og byggð eru frá 1927-30. Þessi húsaröð er metið til varðveislugildis 1 í Húsakönnun Akureyrarbæjar og Teiknistofu arkitekta, sem hluti þessarar húsaraðar sem sögð er samstæð og áhugaverð. Sambærilega húsaröð er ekki að finna annars staðar Akureyri en mörg svipuð stök hús má finna í bænum t.d. við Brekkugötu 37, Oddagötu 5 og Norðurgötu 26 og Eiðsvallagötu 20 á Oddeyri. Húsið er í góðri hirðu og er til prýði og lóð er einnig vel gróin. Sunnan við húsið eru nokkur reynitré og eitt grenitré, sem ég myndi giska á að væri annaðhvort rauðgreni eða sitkagreni. Myndin er tekin þann 5.mars 2016.

Heimildir: Jón Sveinsson. 1955. „Jónsbók“. (Skrá yfir upprunasögu húsa sem stóðu á Akureyri um 1935, tekin saman 1945-55).

Óprentað, óútgefið. Varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

Akureyrarbær og Teiknistofa Arkitekta, Gylfi Guðjónsson og félagar. (2015). Norðurbrekkan, neðri hluti. Húsakönnun. Pdf-útgáfa aðgengileg á slóðinni http://www.akureyri.is/static/files/Skipulagsdeild/Deiliskipulog/Nordur_Brekka/n-brekka-husakonnun-150129-vefutgafa.pdf

 

Hús dagsins: Oddeyrargata 24

Um uppruna hússins á Oddeyrargötu segir í Jónsbók, að Jón Hallur Sigurbjörnsson og Pétur Tómasson fái lóð í mars 1929 og í september sama ár fái Samvinnubyggingafélagið leyfi til að reisa hús fyrir þá Jón Hall og Pétur. Húsið átti að vera 9x10m að stærð og það teiknaði Sveinbjörn Jónsson. Upprunalegar teikningar eru ekki aðgengilegar á Landupplýsingakerfinu; hafa kannski ekki varðveist. “Opinbert” byggingarár, þ.e. Skráð byggingarár í Fasteignaskrá er 1936 en engu að síður kemur heimilisfangið Oddeyrargata 24 fyrst fyrir í dagblöðum árið 1933. Þannig að mögulega er húsið byggt um 1930-33. Eins má vel vera, að bygging hafi hafist skömmu eftir veitingu byggingarleyfis en húsið ekki talist fullgert fyrr en sjö árum síðar- og byggingarár miðist við það (Lesendur þessara pistla hafa líkast til fyrir löngu áttað sig á, að ártöl skipta höfund öllu máli ). En ljóst má vera, að húsið er á níræðisaldri þegar þetta er ritað.

Oddeyrargata 24 er tvílyft steinsteypuhús með háu valmaþaki og á lágum kjallara. Fjórir kvistir með gaflsneiðingi eru á þaki hússins, þ.e. á hverri hlið og framan á suðurkvisti eru svalir. Inngangar eru á götuhlið og bakhlið og yfir þeim svalir sem standa á steyptum súlum “[...] í klassískum anda, en grófgerðar [...]” (Ak.bær, Teiknistofa Arkitekra, Gylfi Guðjónsson o.fl. 2016:204) Bárujárn er á þaki en skiptir krosspóstar eru í gluggum.

Húsið var í upphafi tvær íbúðir, enda byggt fyrir tvo menn og fjölskyldur þeirra en ekki er ólíklegt aað fleiri en tvær fjölskyldur hafi búið samtímis í húsinu á einhverjum tímapunkti. Í þessu húsi er Ólafur F. Magnússon, fyrrverandi borgarstjóri Reykjavíkur fæddur, en móðurforeldrar hans þau Stefán Ágúst Kristjánsson forstjóri og Sigríður Friðriksdóttir áttu húsið á þeim tíma. Húsið hefur frá upphafi tekið nokkrum breytingum en mun hafa fengið það lag sem það nú hefur árið 1981, þegar stóru kvistirnir voru byggðir og rishæðin byggð upp. Kvistirnir setja óneitanlega mikinn svip á húsið sem er bæði reisulegt og glæst. Húsið stendur á áberandi stað á horni Oddeyrargötu og Hamarstígs, og stendur húsið mun hærra en gatan, nánast að húsið standi á litlum hól. Tvær íbúðir munu í húsinu, hvor á sinni hæð. Myndin er tekin þann 21.febrúar 2016.

 

Heimildir: Jón Sveinsson. 1955. „Jónsbók“. (Skrá yfir upprunasögu húsa sem stóðu á Akureyri um 1935, tekin saman 1945-55).Óprentað, óútgefið. Varðveitt á Héraðsskjalasafninu á Akureyri.

Akureyrarbær og Teiknistofa Arkitekta, Gylfi Guðjónsson og félagar. (2015). Norðurbrekkan, neðri hluti. Húsakönnun. Pdf-útgáfa aðgengileg á slóðinni http://www.akureyri.is/static/files/Skipulagsdeild/Deiliskipulog/Nordur_Brekka/n-brekka-husakonnun-150129-vefutgafa.pdf